Συμμετοχή τοῦ μοναχοῦ Παταπίου Καυσοκαλυβίτου στό Ζ΄ Διεθνές Ἐπιστημονικό Ἐργαστήριο τῆς Ἁγιορειτικῆς Ἐστίας, την Παρασκευή 8 Δεκεμβρίου 2023 στο Μουσεῖο Βυζαντινοῦ Πολιτισμοῦ Θεσσαλονίκης, Αἴθουσα "Στέφανος Δραγούμης" με θέμα:
Δευτέρα 22 Ιανουαρίου 2024
Ὁ ὅσιος Γεράσιμος Μικραγιαννανίτης (1905-1991) καί τό ὑμναγιολογικό του ἔργο. Οἱ νεότερες ἔρευνες
Κυριακή 10 Δεκεμβρίου 2023
ΟΣΙΟΣ ΓΕΡΑΣΙΜΟΣ Ο ΥΜΝΟΓΡΑΦΟΣ Ο ΜΙΚΡΑΓΙΑΝΝΑΝΙΤΗΣ: ΟΙ ΝΕΟΤΕΡΕΣ ΕΡΕΥΝΕΣ ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΥΜΝΑΓΙΟΛΟΓΙΚΟΥ ΕΡΓΟΥ ΤΟΥ
μοναχός Πατάπιος Καυσοκαλυβίτης
Ὁ ὅσιος Γεράσιμος Μικραγιαννανίτης (1905-1991)
καί τό ὑμναγιολογικό του ἔργο.
Οἱ νεότερες
ἔρευνες
Ἡ ἐν ἐξελίξει ἔρευνά μας, πτυχές τῆς ὁποίας
παρουσιάζονται στήν παρούσα εἰσήγηση, εὐελπιστεῖ νά συμπληρώσει ἕνα σκέλος τῆς
προηγηθείσας ἐπιστημονικῆς ἔρευνας σχετικά μέ τήν ὑμναγιολογική παραγωγή τοῦ ὁσίου
Γερασίμου Μικραγιαννανίτου, ἀλλά καί νά ἐμπλουτίσει με νέα στοιχεῖα τήν οὔτως ἤ
ἄλλως πλούσια βιογραφία του.
Κατά τήν ἑβδομηκονταετῆ ἐνασχόλησή του μέ τήν ἐκκλησιαστική ποίηση ὁ
ὅσιος Γεράσιμος παρήγαγε ἕνα ἐντυπωσιακό σέ ἔκταση καί ποιότητα ὑμνογραφικό ἔργο, τό ὁποῖο μᾶς
παραδόθηκε σέ 47 ὀγκώδεις τόμους (μέ σύνολο σελίδων 35.442) καί ὑπολογίζεται σέ
περισσότερα ἀπό 2000 Ὑμνογραφήματα τῆς περιόδου
1931-1991. Πρόκειται γιά ἔργα πού ἀποτελοῦν ἀνεκτίμητη παρακαταθήκη καί
τά ὁποῖα ἀσφαλῶς πλουτίζουν τήν Ἐκκλησιαστική Γραμματεία μας.
Ἡ Ἐκκλησία μας ἀποδέχθηκε πολὺ νωρὶς τὸ ἔργο
τοῦ νέου ὑμνογράφου της καὶ τὸ ἐνέταξε στή θεία λατρεία, παράλληλα μὲ τὰ ἔργα
τῶν προγενέστερων μεγάλων ὑμνογράφων. ὁ ὅσιος Γεράσιμος καθίσταται μιὰ ἀπὸ τὶς σπάνιες
περιπτώσεις ὑμνογράφων, τῶν ὁποίων τὸ μεγαλύτερο μέρος τοῦ ἔργου ἀξιοποιήθηκε
ἀμέσως στὴν λειτουργικὴ ζωὴ τῆς Ἐκκλησίας. Σημαντικό τμῆμα ἀπό τά ὑμνογραφήματά
του ἔχουν ἤδη ἐνσωματωθεῖ στά ἐν χρήσει Μηναῖα (16 περίπου Ἀκολουθίες) ἤ ἔχουν
τεθεῖ σέ λειτουργική χρήση ἐκδιδόμενα σέ αὐτοτελῆ τεύχη καί ψάλλονται σέ ὅλον
τόν ὀρθόδοξο κόσμο, ὅπου λειτουργοῦν ὀρθόδοξοι ναοί καί μοναστήρια. Παράλληλα,
πληθώρα χειρογράφων ἤ δακτυλογραφημένων κειμένων παραδίδουν Ἀκολουθίες,
Παρακλητικούς Κανόνες, Χαιρετιστήριους Οἴκους, ἀναπληρώσεις Ἀκολουθιῶν, Ἱκετήριες
Εὐχές καί ἄλλα ὑμνογραφήματα, ἀλλά καί περιστατικές εὐχές καί ποιητικά ἐπιγράμματα
σέ ἱερές εἰκόνες, πού περιμένουν ὑπομονετικά στίς πλούσιες βιβλιοθῆκες, κυρίως
τῶν ἀθωνικῶν σκηνωμάτων, τόν ἐκδότη τους.
Ὅπως ἦταν
φυσικό, ἡ καθολική ἀναγνώριση τῆς ἀξίας τοῦ ἔργου τοῦ ὁσίου Γερασίμου στάθηκε ἡ
αἰτία γιά τήν ἀπονομὴ πρός τό σεβάσμιο πρόσωπό του διαφόρων διακρίσεων, τόσο
ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία ὅσο καὶ ἀπὸ τὴν Πολιτεία. Παρ᾿ ὅλα αὐτά ἡ γνώση τῆς ὑμνογραφικῆς
παραγωγῆς τοῦ ὁσίου Γερασίμου δέν ἔχει ἀκόμη μελετηθεῖ μέ συστηματικό τρόπο
παρά μόνο ἀποσπασματικά καί ἐπιφανειακά. Για παράδειγμα νά ἀναφέρουμε ὅτι δέν ἔχουν
ἐρευνηθεῖ οἱ πηγές τῶν ἔργων του καθώς καί οἱ ἐπιδράσεις πού τό
ἔργο αὐτό εἶχε λάβει ἀπό προγενεστέρους ἤ, πού μέ τή σειρά του, ἤσκησε
στούς μεταγενεστέρους ὑμνογράφους, ἐντός καί ἐκτός Ἁγίου Ὄρους.
Στήν ἐν
ἐξελίξει ἔρευνά μας ἀξιοποιοῦνται τά εὑρήματα ἀπό τή μέχρι σήμερα ἔρευνα περί
τοῦ ὑμναγιολογικοῦ ἔργου τοῦ ὁσίου Γερασίμου, καί παρουσιάζονται καινούργια, τά
ὁποῖα ἀφοροῦν σέ ἄγνωστα καί ἀδημοσίευτα ὑμνογραφήματα ἀλλά καί στόν τρόπο
συγκροτήσεως ὑμνογραφικῶν συλλογῶν, ὅπως τό Ἑβδομαδάριον, τό Θεοτοκάριον
καί ὁ Ἐνιαύσιος Στέφανος τῆς Ὀρθοδόξου Ἀνατολικῆς Ἐκκλησίας. Ἰδιαίτερη
ἔμφαση στην ἔρευνα δίνεται ἐπίσης στά ἁγιολογικά κείμενα τοῦ ὁσίου Γερασίμου
ὅπως βιογραφίες-Συναξάρια ἁγίων ἀλλά καί Ὑπομνήματα γιά διάφορες ἑορτές καί
λειτουργικές ἀνάγκες, κυρίως ἁγιορειτικῶν μοναστικῶν σκηνωμάτων. Πρόκειται γιά
ἔργα τῆς σημαίνουσας αὐτῆς ἁγιορειτικῆς
προσωπικότητας, στά ὁποῖα ἡ μέχρι σήμερα
ἔρευνα δέν ἔχει ἐστιάσει, καθώς οἱ περισσότερες ἀναφορές γίνονται στα ποιητικά-
ὑμνογραφικά κείμενα τοῦ Ὁσίου.
Ἡ διαχρονική ὑμνογραφική παραγωγή στό Ἅγιον Ὄρος
περιβάλλεται τήν πορφύρα τῆς αἰωνιότητας. Ἐπιπροσθέτως, τό ὑμναγιολογικό ἔργο
τοῦ ὁσίου Γερασίμου τοῦ Ὑμνογράφου, μᾶς φωτίζει καί μέ τίς ἀνταύγειες τῆς
ἁγιότητος. Γι᾿ αὐτό καί ἡ ἐν ἐξελίξει αὐτή ἔρευνα εὐελπιστεῖ νά ἀναδείξει τήν τεράστια
συμβολή τοῦ σπουδαίου αὐτοῦ ἁγιορείτη ὑμνογράφου στήν ἀνάπτυξη τῆς ἐκκλησιαστικῆς
μας Ὑμνογραφίας (ἰδιαίτερα στή νεότερη ἐποχή) καί νά ἀποτελέσει ἐλάχιστη συμβολή
στήν Ἀθωνική
Προσωπογραφία καί στή μελέτη τῆς
πνευματικῆς κίνησης στό Ἅγιον Ὄρος στό πέρασμα τῶν αἰώνων.
Περίληψη τῆς εἰσηγήσεως
τοῦ μοναχοῦ Παταπίου Καυσοκαλυβίτου κατά τό Ζ΄ Διεθνές Ἐπιστημονικό Ἐργαστήριο
τῆς Ἁγιορειτικῆς Ἐστίας. Θεσσαλονίκη. Μουσεῖο Βυζαντινοῦ Πολτισμοῦ. 8
Δεκεμβρίου 2023.
Παρασκευή 8 Δεκεμβρίου 2023
ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΟΥ ΓΕΡΟΝΤΟΣ ΠΑΤΑΠΙΟΥ ΚΑΥΣΟΚΑΛΥΒΙΤΟΥ ΣΤΟ Ζ΄ ΔΙΕΘΝΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΑΓΙΟΡΕΙΤΙΚΗΣ ΕΣΤΙΑΣ
μοναχός Πατάπιος Καυσοκαλυβίτης
Ὁ ὅσιος Γεράσιμος Μικραγιαννανίτης (1905-1991) καί τό ὑμναγιολογικό του ἔργο. Οἱ νεότερες ἔρευνες
Ζ΄ Διεθνές Ἐπιστημονικό Ἐργαστήριο τῆς Ἁγιορειτικῆς Ἐστίας.
Παρασκευή 8 Δεκεμβρίου 2023 ὥρα 19.15
Θεσσαλονίκη. Μουσεῖο Βυζαντινοῦ Πολιτισμοῦ. Αἴθουσα "Στέφανος Δραγούμης".
Δευτέρα 21 Ιανουαρίου 2019
Σάββατο 20 Μαΐου 2017
ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΟΝ ΥΜΝΟΓΡΑΦΟ ΓΕΡΑΣΙΜΟ ΜΙΚΡΑΓΙΑΝΝΑΝΙΤΗ
Πέμπτη 5 Μαρτίου 2015
ΜΑΚΑΡΙΣΤΗΡΙΑ ΑΓ. ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ ΤΟΥ ΜΕΓΑΛΟΥ
ΤΟ ΚΩΔΩΝΟΣΤΑΣΙΟ ΤΟΥ ΙΕΡΟΥ ΝΑΟΥ ΑΓ. ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ ΕΥΟΣΜΟΥ |
Ο ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΑΓ. ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ ΕΥΟΣΜΟΥ |
Ο ΑΜΒΩΝ ΤΟΥ ΙΕΡΟΥ ΝΑΟΥ ΑΓ. ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ ΕΥΟΣΜΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ |
ΤΟΙΧΟΓΡΑΦΙΑ ΤΟΥ ΑΓ. ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ ΣΤΟ ΙΕΡΟ ΒΗΜΑ ΤΟΥ ΟΜΩΝΥΜΟΥ ΝΑΟΥ ΣΤΟΝ ΕΥΟΣΜΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ |
ΙΕΡΑ ΛΕΙΨΑΝΑ ΤΟΥ ΑΓ. ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ ΣΤΟΝ ΟΜΩΝΥΜΟ ΝΑΟ ΤΟΥ ΕΥΟΣΜΟΥ |
ΕΘΕΛΟΝΤΡΙΕΣ ΤΟΥ ΣΥΣΣΙΤΙΟΥ ΤΟΥ ΙΕΡΟΥ ΝΑΟΥ ΑΓ. ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ ΕΥΟΣΜΟΥ |
Ο ΠΡΩΤΟΠΡΕΣΒΥΤΕΡΟΣ π ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΜΙΛΚΑΣ |
Ο ΞΕΝΩΝΑΣ ΑΓΑΠΗΣ ΤΟ ΣΠΙΤΙ ΤΩΝ ΑΓΓΕΛΩΝ |
Τό ἰστολόγιο ΑΓΙΟΡΕΙΤΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ, τοῦ ὁποίου συνεργάτες εἶχαν ἄμεση ἐμπειρία τοῦ πολύτιμου καί πολύπλευρου ἔργου πού συντελεῖται στήν ἐνορία τοῦ Ἁγίου Ἀθανασίου Εὐόσμου, εὔχεται σέ ὅλους τούς συντελεστές τοῦ ἔργου αὐτοῦ ὑγεία, πνευματική προκοπή καί καλή δύναμη στή συνέχεια τῆς φιλόθεης καί φιλάδελφης διακονίας τους.
Κυριακή 20 Φεβρουαρίου 2011
ΜΝΗΜΗ ΜΟΝΑΧΟΥ ΓΕΡΑΣΙΜΟΥ ΜΙΚΡΑΓΙΑΝΝΑΝΙΤΟΥ. 20 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΟΙΜΗΣΗ ΤΟΥ (+1991). ΜΙΚΡΟ ΑΦΙΕΡΩΜΑ 1
Ἄγνωστα καί ἀνέκδοτα Ὑμνογραφήματα
Συμβολή στή μελέτη τῆς ζωῆς καί τοῦ ἔργου του
Στή μικρή πλήν ἀξιόλογη Βιβλιοθήκη τοῦ Κυριακοῦ τῆς Σκήτης Ἁγίας Τριάδος Καυσοκαλυβίων, ἀλλά καί τίς Βιβλιοθῆκες ὁρισμένων ἀπό τίς Καλύβες της, φυλάσσονται μεταξύ τῶν 300[1] καί πλέον χειρογράφων κωδίκων, καί ὁρισμένοι πού περιλαμβάνουν εἴτε παντελῶς ἄγνωστα, εἴτε γνωστά ἀλλά ἀνέκδοτα ὑμνογραφικά ἔργα[2] τοῦ ἀειμνήστου Ὑμνογράφου τῆς Μεγάλης τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησίας Γερασίμου μοναχοῦ Μικραγιαννανίτου (1905-1991)[3]. Ὁρισμένα μάλιστα ἀπό τά ἔργα αὐτά, ἐκτός τοῦ σημαντικοῦ γεγονότος ὅτι εἶναι χρονολογημένα καί παραδίδονται ἀπό τή γραφίδα τοῦ ἴδιου τοῦ ποιητοῦ τους, θά πρέπει νά ὑπογραμμιστεῖ, ὅτι ἀποτελοῦν –μέ βάση τή μέχρι σήμερα ἔρευνα- τά πρωϊμότερα ποιητικά ἔργα τῆς σημαίνουσας αὐτῆς ἁγιορειτικῆς προσωπικότητας, χρονολογημένα ἀπό τό 1926 καί ἐντεῦθεν.
Τό σύνολο τῶν ὑμνογραφημάτων αὐτῶν δημιούργησε ὁ μακαριστός π. Γεράσιμος[4] –μέσα στά πλαίσια ἐργοχειρικῆς τέχνης, ὅπως στάθηκε γι᾿ αὐτόν ἡ ὑμνογραφία- κατόπιν παραγγελίας Καυσοκαλυβιτῶν γερόντων, καί προοριζόταν γιά τήν κάλυψη λειτουργικῶν ἀναγκῶν εἴτε τοῦ Κυριακοῦ τῆς Σκήτης εἴτε τῶν Καλυβῶν τους εἴτε ἀκόμη καί τῶν ἰδιαιτέρων πατρίδων τους, ὅπως θά δοῦμε παρακάτω.
Στήν ἐπαινετή προσπάθεια τῶν Καυσοκαλυβιτῶν πατέρων νά τιμοῦν μέ λαμπρούς ὕμνους καί ὠδές πνευματικές τόσο τήν Ἁγία Τριάδα στήν ὁποία εἶναι ἀφιερωμένη ἡ σκήτη καί ὁ Κυριακός ναός της, ὅσο καί τούς ἁγίους πολιούχους της, ὀφείλεται ἡ σύνθεση ἀπό τόν π. Γεράσιμο Παρακλητικοῦ κανόνα στήν Ἁγία Τριάδα, Ἀκολουθίας τοῦ ὁσίου Μαξίμου τοῦ Καυσοκαλύβη μετά Παρακλήσεως καί Χαιρετισμῶν[5] καθώς καί Ἀκολουθίας στήν ἀπό κοινοῦ μνήμη τῶν ὁσίων Μαξίμου, Νήφωνος καί Ἀκακίου, πού βρίσκονται σέ κώδικες τῆς Βιβλιοθήκης τοῦ Κυριακοῦ.
Δύο ἀπό τούς διαδόχους τοῦ γνωστοῦ ἱερομονάχου Χαρίτωνος τοῦ Πνευματικοῦ τοῦ Τρικκαίου (1876-1906)[6], οἱ μοναχοί Χαρίτων (Τράπαλης) καί Ἀθανάσιος (Κυριακόπουλος), πού μόναζαν στήν Καλύβη τοῦ Ἀκαθίστου Ὕμνου τῶν Καυσοκαλυβίων, κατάγονταν ἀπό τήν κωμόπολη Δάφνη (παλαιά Στρέζοβα) τῶν Καλαβρύτων। Σ᾿ αὐτήν καί σέ διάφορους ναούς της πού μερίμνησαν γιά τήν ἀνακαίνισή τους, οἱ πατέρες αὐτοί ἀφιέρωσαν καί φορητές εἰκόνες, ἱστορημένες οἱ περισσότερες ἀπό τούς διάσημους καυσοκαλυβίτες ζωγράφους Ἰωασαφαίους[7]. Μέ δική τους πάλι πρωτοβουλία, θέσπισαν ἑορτές γιά τίς ἱερές αὐτές εἰκόνες καί γιά νά καλύψουν τίς σχετικές λειτουργικές ἀνάγκες πού προέκυψαν, παρήγγειλαν στόν ἀρχάριο τότε μοναχό καί εὔελπη ὑμνογράφο μοναχό Γεράσιμο, τόν «ἐξ Ἠπείρου καταγόμενο», πού ἀσκεῖτο στήν ἐρημική τότε περιοχή τῆς Μικρᾶς Ἁγίας Ἄννης, νά συνθέσει εἴτε πλήρεις πανηγυρικές Ἀκολουθίες, εἴτε συμπληρώσεις Ἀκολουθιῶν εἴτε Κανόνες, Μεγαλυνάρια, Ἐγκώμια, Οἴκους Χαιρετιστήριους, Παρακλητικούς Κανόνες, Ἀπολυτίκια, Κοντάκια κ.ἄ. Ὁρισμένες φορές, ὁ π. Γεράσιμος συνέταξε καί Συναξαριακά κείμενα ἤ Ὑπομνήματα γιά τίς ἑορτές πού ὑμνολογοῦσε. Τά περισσότερα ἀπό τά ἔργα αὐτά εἶναι ἰδιόγραφα τοῦ ποιητοῦ τους καί χρονολογημένα.
Γιά τίς ἀνάγκες τῶν πατέρων τῆς Καλύβης τοῦ Ἁγ. Ἰωάννου τοῦ Θεολόγου καί κατόπιν αἰτήσεώς τους, ὁ π. Γεράσιμος συνέθεσε τά ὑμνογραφήματα πού παρουσιάζουμε στήν παρούσα μελέτη. Ὁ κοινός Παρακλητικός κανόνας καί οἱ Χαιρετισμοί στούς ἁγίους Ἰωάννη τό Θεολόγο, Νικόλαο καί Ἀθανάσιο Ἀθωνίτη θά πρέπει νά ἑρμηνευτεῖ, ἐκτός ἀπό τό γεγονός ὅτι ὁ ὅσιος Ἀθανάσιος εἶναι ὁ κτίτορας τῆς κυριάρχου μονῆς Μεγίστης Λαύρας, καί ἀπό τήν ὕπαρξη δύο παρεκκλησίων στήν ἴδια Καλύβη: τό μεγαλύτερο, τοῦ Ἁγ. Ἰωάννου τοῦ Θεολόγου, πού ἀνακαίνισε στά 1766 ὁ ἱερομόναχος Παΐσιος ὁ Μυτηλιναῖος († 1801) καί τό μικρότερο, τοῦ Ἁγ. Νικολάου.
Γιά τίς ἀνάγκες τῆς ἀρχαιότερης Καλύβης τῶν Καυσοκαλυβίων, αὐτῆς τοῦ Ἁγίου Ἀκακίου, γράφηκαν τόσο οἱ Χαιρετισμοί τοῦ ἱδρυτοῦ τῆς σκήτης ὁσίου Ἀκακίου τοῦ Καυσοκαλυβίτου, ὅσο ἡ Ἀκολουθία τοῦ ἁγίου ὁσιομάρτυρος Παχωμίου καθώς καί τό συμπλήρωμα τῆς Ἀκολουθίας τοῦ ἁγίου ὁσιομάρτυρος Ρωμανοῦ· ὑμνογραφήματα γιά δύο Νεομάρτυρες οἱ ὁποῖοι ἀσκήθηκαν ὡς ὑποτακτικοί τοῦ ὁσίου Ἀκακίου στήν Καλύβη του, πρό τοῦ μαρτυρίου τους[8]।
Ὅπως προκύπτει ἀπό τή μελέτη μας, οἱ ὀρεσίβιοι οἰκιστές τῆς πλέον ἀπομακρυσμένης ἁγιορειτικής σκήτης, ἦταν οἱ πρῶτοι οἱ ὁποῖοι, ἐκτιμῶντας τό ποιητικό χάρισμα τοῦ ἀρχάριου τότε μοναχοῦ Γερασίμου, τοῦ ζήτησαν νά συνθέσει ὑμνογραφήματα γιά τίς λειτουργικές τους ἀνάγκες. Πρόκειται, ὅπως διαπιστώνουμε ἀπό τό χρόνο συνθέσεως τῶν περισσότερων ἀπ’ αὐτά (1926 καί ἐντεῦθεν), γιά τά πρῶτα –βάση ἀκριβοῦς χρονολογήσεως- ἀπό τά εὑρισκόμενα ἔργα, πού συνέθεσε ὁ μακαριστός ὑμνογράφος. Εἶναι μάλιστα χαρακτηριστικό ὅτι ἀνάμεσα στά σήμερα παρουσιαζόμενα ἔργα βρίσκεται καί τό παλαιότερο χρονολογημένο ἔργο τοῦ π. Γερασίμου. Πρόκειται γιά τά «Μεγαλυνάρια ψαλλόμενα πρός τήν Ὑπερούσιον καί Ζωαρχικήν Τριάδα καί εἰς τούς Ὁσίους καί Θεοφόρους πατέρας ἡμῶν Μάξιμον τόν Καυσοκαλυβίτην, Νήφωνα καί Ἀκάκιον». Γράφηκαν ἀπό τόν π. Γεράσιμο τό 1926, δύο μόλις ἔτη μετά τήν κουρά του ὡς μοναχοῦ καί σέ ἡλικία μόλις 19 ἐτῶν.
Στή συνέχεια, παραθέτουμε τόν Κατάλογο τῶν 48 αὐτῶν ἔργων ἀπό 15 κώδικες πού εἶναι θησαυρισμένοι στό Κυριακό καί σέ ὁρισμένες ἀπό τίς Καλύβες τῆς Σκήτης, περιγράφοντας συνοπτικά τά ὑμνογραφήματα (καί τά συναξαριακά κείμενα) τοῦ π Γερασίμου καί κάνοντας παράλληλα τίς ἀπαραίτητες γι’ αὐτά ἐπισημάνσεις.
Ὡς Ἐπίμετρο τῆς παρούσας μελέτης, πρωτοδημοσιεύουμε τά τρία ἀρχαιότερα ἀπό τά ποιήματα αὐτά: τά ἀνωτέρω Μεγαλυνάρια (ἔτος 1926), τόν Κανόνα τῆς ἐν Στρεζόβῃ εὐρισκομένης Εἰκόνος τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου καί ἐπιλεγομένης τοῦ «Ἀκαθίστου Ὕμνου (ἔτος 1928) καί τόν κυρίως κανόνα ἀπό τόν Παρακλητικόν κανόνα εἰς τήν Πάνταρχον καί Ζωοποιόν Παναγίαν Τριάδα (ἔτος 1928).
Ὡς ταπεινή μας συμβολή στή σπουδή τοῦ ποιητικοῦ ἔργου τοῦ ἀείμνηστου αὐτοῦ ὑμνογράφου, ἄς θεωρηθεῖ ἡ παροῦσα μελέτη μας.
Ἀπόσπασμα ἀπό τήν ὁμώνυμη μελέτη τοῦ γράφοντος πού δημοσιεύθηκε στό περιοδικό «Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς», τεῦχ. 811 (2006), σ. 789-827.
--------------------------------------------------------------------------------
[1] Στή Βιβλιοθήκη τοῦ Κυριακοῦ φυλάσσονται 242 χειρόγραφοι κώδικες περί τῶν ὁποίων ἐκπονήσαμε τό πρόσφατα ἐκδοθέν ἔργο μας: Κατάλογος τῶν Χειρογράφων Κωδίκων τοῦ Κυριακοῦ τῆς Σκήτης Ἁγ. Τριάδος Καυσοκαλυβίων, ἔκδ. Ἀ. Σταμούλης, Θεσσαλονίκη 2005 (στό ἑξῆς, Παταπίου μον., Κατάλογος).
[2] Ἡ ὕπαρξη ὁρισμένων ἀπό τά ἔργα αὐτα γνωστοποιήθηκε γιά πρώτη φορά μέ τή δημοσίευση τοῦ παραπάνω Καταλόγου μας, μιά πού εἶναι ἀκατάγραφα στά Εὑρετήρια πού δημιούργησε ὁ ἀρχιμανδρ. π. Γεώργιος Χρυσοστόμου στήν πολύ σημαντική του μελέτη: Τό ἔργον τοῦ ὑμνογράφου Γερασίμου μοναχοῦ Μικραγιαννανίτου. Εὑρετήρια, Θεσσαλονίκη 1997 (στό ἑξῆς: Εὑρετήρια).
[3] Γιά τό μοναχό Γεράσιμο βλ. ἐνδεικτικά: Μαρτζέλου Γ., "Ὁ ὑμνογράφος τῆς Μεγάλης τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησίας", Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς 75 (1992), σ.1287-1296. Θεοκλήτου μοναχοῦ Διονυσιάτου, Γεράσιμος Μοναχός Μικραγιαννανίτης Ὑμνογράφος τῆς Μεγάλης τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησίας, Θεσσαλονίκη 1997. Χρυσοστόμου Γεωργίου, ἀρχιμανδρ., Ὁ ὑμνογράφος Γεράσιμος μοναχός Μικραγιαννανίτης καί οἱ Ἀκολουθίες του σέ ἁγίους τῆς Θεσσαλονίκης. Συμβολή στή μελέτη τοῦ βίου καί τοῦ ἔργου του, Θεσσαλονίκη 1997. Ὑμνήτωρ. Τόμος Ἀναμνηστήριος Γέροντος Γερασίμου Μοναχοῦ Μικραγιαννανίτου, Βέροια 2001.
[4] Στό σημεῖο αὐτό θά πρέπει νά ἐπισημανθεῖ ἡ ἀξιέπαινη προσπάθεια πού ἐπιμελῶς καταβάλει στίς μέρες μας ἡ φίλεργη συνοδία τοῦ ὁσιωτάτου Γέροντος μοναχοῦ Σπυρίδωνος, ὅπως καταγραφεῖ καί ἀξιοποιηθεῖ τό σύνολο τῆς πνευματικῆς δημιουργίας τοῦ ἀειμνήστου γέροντός τους, π. Γερασίμου. Ὡς συμβολή στήν προσπάθειά τους αὐτή ἄς θεωρηθεῖ ἡ παροῦσα μελέτη.
[5] Τἀ ἔργα αὐτά ἐκδόθηκαν πρόσφατα ἀπό τόν γράφοντα στό ἔργο: Ὅσιος Μάξιμος ὁ Καυσοκαλύβης. Ἁγιολογία-Ὑμνογραφία-Τέχνη. Συμβολή στή μελέτη τοῦ ἁγιορειτικοῦ μοναχισμοῦ κατά τόν 14ο αἰ., ἔκδ. Μυγδονία, Θεσσαλονίκη 2010.
[6] Γιά τόν περίφημο αὐτόν πνευματικό βλ. Παταπίου μοναχοῦ Ἁγιορείτου, Χαρίτων ὁ Πνευματικός (1836-1906). Βίος καί Ἔργα, ἔκδ. Βρυέννιος, Θεσσαλονίκη 2003.
[7] Πληροφορίες γιά τή δραστηριότητά τους αὐτή μᾶς παρέχονται σέ ἀρκετά χειρόγραφα τῆς Βιβλιοθήκης τοῦ Κυριακοῦ πού προέρχονται ἀπό τήν Καλύβη τοῦ Ἀκαθίστου Ὕμνου.
[8] Περί τῶν ἁγίων αὐτῶν βλ. Παταπίου μοναχοῦ Καυσοκαλυβίτου, Ἅγιος Ἀκάκιος ὁ Καυσοκαλυβίτης. Ἀπό τό περιβόλι τῆς Παναγίας στόν κῆπο τοῦ Θεοῦ, ἔκδ. Καλύβης Ἁγίου Ἀκακίου, Ἅγιον Ὄρος 2001.