Πέμπτη 26 Ιανουαρίου 2012

ΑΓΙΟΡΕΙΤΙΚΑ ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΑ (ΜΕΡΟΣ Α')

     Παταπίου μοναχοῦ Καυσοκαλυβίτου

 ΤΑ ΑΓΙΟΡΕΙΤΙΚΑ ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΑ
   ΚΑΙ Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΟΥΣ ΣΤΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ
(Μέρος Α΄)

     Οἱ ἁγιορεῖτες Πατέρες, παράλληλα μέ τούς ἀγῶνες τους γιά ἰσάγγελη πολιτεία, κάθαρση, θεῖο φωτισμό καί θέωση, εἶχαν καί ἔχουν πρωταρχικό μέλημά τους τήν περιφρούρηση καί μετάδοση τῆς ὀρθόδοξης πίστης, τῆς κατά Θεόν σοφίας καί τῆς ἀνόθευτης ἀλήθειας, μέσω τοῦ γραπτοῦ κυρίως λόγου, μέ στόχο τήν ἀναβάθμιση τοῦ πνευματικοῦ ἐπιπέδου τόσο τῶν ἴδιων τῶν μοναχῶν ὅσο καί τῶν συνανθρώπων μας.
    Εἶναι νομίζω ἀπόλυτα εὔλογο, σ᾿ ἕνα τόσο ἀξιόλογο κέντρο πνευματικῆς καί καλλιτεχνικῆς δραστηριότητας, ὅπως εἶναι τό Ἅγιον Ὄρος, οἱ πολιτιστικοί θησαυροί νά εἶναι πολλοί καί ποικίλοι: ἡ μνημειακή ζωγραφική, τά ἐντοίχια ψηφιδωτά, οἱ περίτεχνες φορητές εἰκόνες, τά χειρόγραφα, εἰκονογραφημένα ἤ μή, τά παλαίτυπα βιβλία, τά ξυλόγλυπτα, τά χρυσοκέντητα καί ἔργα μικροτεχνίας (ἀργυροχρυσοχοΐα, σμάλτα καί ἄλλα). Ὅλα αὐτά τά πολιτιστικά ἀγαθά, τά ὁποῖα δημιούργησε στόν ἱερό αὐτόν τόπο ἡ φιλοπονία καί φιλοκαλία τῶν καλλιτεχνῶν τους, μοναχῶν καί λαϊκῶν, ἤ ἀπέθεσε ἡ εὐλάβεια βυζαντινῶν αὐτοκρατόρων, τσάρων, πατριαρχῶν καί πλῆθος ἄλλων εὐσεβῶν ἀνθρώπων, ἐπωνύμων καί ἀνωνύμων, οἱ ἁγιορεῖτες μοναστές τά διαφύλαξαν μέ περισσή φροντίδα καί ζῆλο.
 «Ὅτι σπουδαῖο καί ὡραῖο ὑπάρχει στούς ναούς καί τίς βιβλιοθῆκες τοῦ Ὄρους εἶναι καί μοναδικό».
  Καί ἐπειδή ἀκριβῶς τόσο μεγάλη εἶναι ἡ ἀξία πού ἔχουν τά κειμήλια αὐτά, προβάλλεται ἡ ἀνάγκη ὅπως ἡ ἀκτινοβολία τους ἐξακτινωθεῖ παντοῦ καί καταστοῦν -ὅπως τά τελευταῖα χρόνια γίνεται- δυνάμεις προαγωγῆς τῆς ἐπιστήμης καί πηγές γνώσης καί χαρᾶς τοῦ ἀνθρώπου πού διψᾶ γιά μόρφωση καί πασχίζει γιά τήν ἀνύψωση τοῦ πολιτιστικοῦ ἐπιπέδου τοῦ τόπου του.
   Ἀπό τά πρῶτα χρόνια τῆς ὀργάνωσης τοῦ μοναστικοῦ βίου, ἡ συγγραφή καί ἀντιγραφή χειρογράφων θεωρήθηκε ἀναπόσπαστη πτυχή τῆς δραστηριότητας τῶν μοναχῶν. Ἔτσι, ἀναπτύχθηκαν στόν ἱερό αὐτό τόπο, μέ πρωτοβουλία- τίς περισσότερες φορές- τῶν ἴδιων τῶν ἱδρυτῶν καί κτιτόρων τῶν ἁγιορειτικῶν μονῶν, ἐργαστήρια ἀντιγραφῆς χειρογράφων. Βλέπουμε λοιπόν τόν διοργανωτή τοῦ ἀγιορειτικοῦ μοναχισμοῦ, ὅσιο Ἀθανάσιο τόν Ἀθωνίτη, τόν κτίτορα τῆς Μεγίστης Λαύρας ἀλλά καί στή συνέχεια τούς κτήτορες καί τῶν ἄλλων ἀθωνικῶν μονῶν, νά προβλέπουν τήν ὕπαρξη χώρων εἰδικῶν γιά τή στέγαση καί φύλαξη τῶν χειρογράφων βιβλίων στά ὑπερῶα τῶν κεντρικῶν ναῶν (καθολικῶν), ἀλλά καί νά ἱδρύουν καί λειτουργοῦν ἐργαστήρια ἀντιγραφῆς χειρογράφων (scriptorium) ὄχι μόνο θρησκευτικοῦ καί ἐκκλησιαστικοῦ περιεχομένου, ἀλλά καί φιλοσοφικοῦ, ἰατρικοῦ, νομικοῦ, ἱστορικοῦ, ἐκπαιδευτικοῦ καί μουσικοῦ. Τά ἐργαστήρια αὐτά ὠργανώθηκαν περισσότερο κατά τή μεταβυζαντινή περίοδο, ὅταν τό Ἅγιον Ὄρος, μετά τήν πτώση τῆς βασιλίδος τῶν Πόλεων, ἀνέλαβε ἡγετικό  ρόλο στήν πνευματική ζωή, τά γράμματα καί τίς τέχνες. 
   Ἡ χριστιανική παράδοση ἔχει τίς ἀρχές της στά βιβλία τῆς Παλαιᾶς καί τῆς Καινῆς Διαθήκης. Ζῶντας οἱ ἀθωνίτες μοναχοί καθημερινά σ’ ἕνα πνευματικό περιβάλλον, πού ἀκόμη καί μέ εἰκαστικούς τρόπους τούς διατηροῦσε σέ στενή σχέση μέ τά βιβλία, ἐμπνέονταν μέ τόν καλύτερο τρόπο γιά τήν τόσο ἐπιμελημένη ἐργασία πού θά ἔκαναν ἀργότερα, σκυμμένοι γιά ὥρες πολλές, στά καλλιγραφεῖα τῶν μονῶν. Ἡ ζωγραφική ἀπεικόνιση τῶν βιβλίων εἶναι αἰσθητή παντοῦ πάνω στίς ἀμέτρητες ἐπιφάνειες τῶν τοιχογραφιῶν τῶν ἁγιορειτικῶν ναῶν, πού ἔχουν ἱστορηθεῖ μέ τόν χρωστῆρα τῆς κρητικῆς ἤ τῆς μακεδονικῆς Σχολῆς. Τίς δέκα ἐντολές παρέλαβε ὁ Μωϋσῆς ἀπό τό Θεό στό ὄρος Σινᾶ σέ μορφή γραπτῶν πινακίδων, Ὁ Χριστός παριστάνεται ὡς Παντοκράτωρ μέ ἕνα βιβλίο στό χέρι, ὡς παιδί στήν ἀγκαλιά τῆς Θεοτόκου, ἀλλά καί ὡς Κριτής τοῦ κόσμου στήν Ἀποκάλυψη, μέ ἕνα βιβλίο-εἰλητάριο, οἱ Εὐαγγελιστές ἀποδίδονται πάντα εἰκαστικά μέ ἕναν κώδικα τή στιγμή πού γράφουν, ἐνῶ, ἀπό τίς πρῶτες ἤδη Οἰκουμενικές Συνόδους, τό βιβλίο τοῦ Εὐαγγελίου πάνω σ’ ἕνα θρόνο, ἀντιπροσώπευε τόν ὁρατά μή παρόντα Σωτήρα Χριστό. Ἀκόμη καί ἡ σκηνή τῆς «Ἑτοιμασίας τοῦ θρόνου» γιά τήν ἐπάνοδο τοῦ Χριστοῦ, παριστάνεται στή βυζαντινή εἰκονογραφία συχνά μέ ἕνα βιβλίο-Εὐαγγέλιο.
   Περισσότεροι ἀπό ἐξῆντα εἶναι οἱ μέχρι σήμερα γνωστοί ἐπώνυμοι ἁγιορεῖτες μοναχοί πού ἀντέγραψαν χειρόγραφα, καί σέ πολλές ἑκατοντάδες ἀνέρχονται τά σωζόμενα ἐνυπόγραφα χειρόγραφα πού γράφηκαν ἐντός τῆς ἀθωνικῆς χερσονήσου. Ἀνάμεσα στούς ὀνομαστότερους καί ἱκανότερους βιβλιογράφους, βρίσκουμε τόν ὅσιο  Ἀθανάσιο τόν Ἀθωνίτη, τό μαθητή του, μοναχό Ἰωάννη Λαυριώτη (μέ 7 κώδικες πού χρονολογοῦνται ἀπό τό ἔτος 984 μέχρι τό 995), τόν ὅσιο Εὐθύμιο τόν Ἰβηρίτη, τόν Θεοφάνη τῆς μονῆς Ἰβήρων (μέ 10 κώδικες ἀπό τό πρῶτο τέταρτο τοῦ 11ου αἰ., ὁ ὁποῖος συνέδεσε τό ὄνομά του μέ τήν ἵδρυση τοῦ βιβλιογραφικοῦ ἐργαστηρίου τῆς μονῆς του), τόν ὅσιο Ἰωάννη τόν Κουκουζέλη, τό μοναχό Νεῖλο Λαυριώτη, τόν  ἱερέα Ἄνθη (ἔτος 1106), Ἰωάννη, Κάλλιστο (ἔτος 1322), Γρηγόριο καί Φιλόθεο τούς Βατοπαιδινούς, τόν ὅσιο Διονύσιο τόν Ρήτορα (16-17ος αἰ.), τούς ὁσίους Θεόφιλο καί Νεῖλο τούς Μυροβλύτες (17ος αἰ.), τό μοναχό Εὐφρόσυνο Κουτλουμουσιανό, τόν ἱερομόναχο Ἰωνᾶ Καυσοκαλυβίτη (18ος αἰ.), τόν ὅσιο Νικόδημο τόν Ἁγιορείτη (+ 1809),  τό μοναχό Διονύσιο Ἁγιαρτεμίτη (19ος αἰ.), τό μοναχό Ἰάκωβο Νεασκητιώτη (19ος αἰ.), τόν Χαρίτονα τόν Πνευματικό (19ος αἰ.) κ.ἄ.   .......(συνεχίζεται).

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ:
Κώδ. Καυσοκαλυβίων 123, φ. 48β. Μέσα 19ου αἰ. Γραφέας, μοναχός Ἰάκωβος Νεασκητιώτης.

Πέμπτη 19 Ιανουαρίου 2012

ΑΓΙΟΡΕΙΤΙΚΗ ΨΗΦΙΑΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ: ΝΕΟΝ ΜΑΡΤΥΡΟΛΟΓΙΟΝ. ΒΕΝΕΤΙΑ 1799.

Ἁγιορείτικη Ψηφιακή Βιβλιοθήκη.


ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ

ΑΓΙΟΡΕΙΤΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ στήν ἐπιθυμία του νά καταστήσει περισσότερο προσιτά στούς ἀναγνῶστες του τά δημιουργήματα τῆς ἁγιορείτικης πνευματικῆς καί πολιτιστικῆς κληρονομιᾶς (μέ ἔμφαση στόν ἁγιορείτικο λόγο καί σκέψη) ἐγκαινιάζει τήν προσφορά σπάνιων ἐκδόσεων, ἁγιορείτικου ἐνδιαφέροντος, σέ ψηφιακή μορφή, ὑπό τόν γενικό τίτλο: Ἁγιορείτικη Ψηφιακή Βιβλιοθήκη.
Στά πλαίσια τῶν τεχνικῶν δυνατοτήτων τοῦ Ἰστολογίου μας ἀλλά καί τῶν συνεργατῶν μας, κάθε ἔντυπο (βιβλίο ἤ περιοδικό) θά προσφερθεῖ σέ μία σειρά ἀναρτήσεων φωτογραφιῶν, καλῆς σχετικά ἀνάλυσης, ὥστε τό κείμενο νά εἶναι ἀναγνώσιμο.


 Ἁγιορείτικη Ψηφιακή Βιβλιοθήκη.
Νέον Μαρτυρολόγιον. Ἔκδοση πρώτη. Βενετία 1799. (Μέρος Α’)






















Τρίτη 17 Ιανουαρίου 2012

Ο ΕΟΡΤΑΣΜΟΣ ΤΗΣ ΜΝΗΜΗΣ ΤΟΥ ΑΓ. ΡΩΜΑΝΟΥ ΣΤΗΝ ΚΑΛΥΒΗ ΑΓ. ΑΚΑΚΙΟΥ


















Ὁ ἑορτασμός τῆς μνήμης

τοῦ ὁσιομάρτυρος Ρωμανοῦ τοῦ Καυσοκαλυβίτου,

στήν Καλύβη τοῦ Ἁγ. Ἀκακίου.

Μέ ἀσκητική λιτότητα καί κατάνυξη ἑορτάσθηκε καί φέτος στήν Καλύβη τοῦ Ἁγ. Ἀκακίου, ἡ μνήμη τοῦ ὁσιομάρτυρος Ρωμανοῦ τοῦ Καυσοκαλυβίτου, τοῦ Καρπενησιώτου, ἑνός ἀπό τούς τρεῖς μαθητές-ὁσιομάρτυρες τοῦ ὁσίου Ἀκακίου τοῦ Καυσοκαλυβίτου. Ἀφοῦ ἀσκήθηκε στήν Καλύβη τοῦ Ἁγ. Ἀκακίου, μαρτύρησε στήν Κωνσταντινούπολη τό 1694, στίς 5 Ἰανουαρίου.




Ἀπολυτίκιον. Ἦχ. δ’. Ὁ ὑψωθείς ἐν τῷ σταυρῷ.


σκητικῶς προγυμνασθείς ἐν τῷ Ἄθῳ, ταῖς Ἀκακίου διδαχαῖς τοῦ ὁσίου, καί ἐξ αὐτοῦ λαβών τήν θείαν βούλησιν, ὑποστῆναι ἔδραμες, μαρτυρίου τάς θλίψεις, ἅμα καί τόν θάνατον, Ρωμανέ καί παρέστης, στεφανηφόρος μάρτυς τῷ Χριστῷ, ὑπέρ ἡμῶν τοῦ πρεσβεύειν πανένδοξε.

Δευτέρα 16 Ιανουαρίου 2012

Ο ΑΘΩΣ ΤΟΥ ROBERT BYRON ΤΟ 1927

Ὁ Ἄθως τό 1927 μέσα ἀπό τό βιβλίο ΤΗΕ STATION τοῦ ROBERT BYRON.

  
ROBERT BYRON (1905-1941). Βρετανός ταξιδιωτικός συγγραφέας και ιστορικός τέχνης. Γεννήθηκε το 1905 και σπούδασε στο Eton and Merton College, Oxford. Πέθανε το 1941, κατά τη διάρκεια του Β΄ παγκοσμίου πολέμου, όταν το πλοίο, με το οποίο μετέβαινε στην Αίγυπτο, τορπιλίστηκε από γερμανικό υποβρύχιο.
Σε ηλικία 22 ετών ταξίδεψε με τους φίλους του για πρώτη φορά στην Ελλάδα. Με αφορμή την επίσκεψή του στο Αγιον Όρος, έγραψε το βιβλίο "The Station" το οποίο αναφέρεται στους θησαυρούς και τους μοναχούς του Αθω. Τις φωτογραφίες, που ακολουθούν, τις έβγαλε ο ίδιος.







 πηγή: Αγιορείτικες Μνήμες

Σάββατο 14 Ιανουαρίου 2012

Ο ΑΘΩΣ ΣΕ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΤΟΥ 1947

ΤΟ ΑΓΙΟΝ ΟΡΟΣ ΤΟ 1947 ΜΕ ΤΟ ΦΑΚΟ ΤΟΥ ΔΗΜ. ΧΑΡΙΣΙΑΔΗ

Δημήτρης Χαρισιάδης  (1911 - 1993)

Γεννήθηκε στην Καβάλα. Από μεγαλοαστική οικογένεια που του δίνει την δυνατότητα  μιας ιδιαίτερης καλλιέργειας για τα δεδομένα της εποχής. Μια φωτογραφική μηχανή που του χαρίζουν στα 16 του τον πρωτοφέρνει σε επαφή με την φωτογραφία. Παρόλο που σπουδάζει χημεία στην Λωζάνη και με την επιστροφή του δουλεύει στο εργοστάσιο του πατέρα του, αρχίζει όλο και περισσότερο να ασχολείται με την φωτογραφία μέχρι που τον κερδίζει ολοκληρωτικά.
Την πρώτη του επαφή με τη φωτογραφία την απέκτησε το 1925 όταν αγόρασε μια μηχανή Kodak Box Brownie (6x9).
Αυτοδίδακτος, μυήθηκε στη φωτογραφία μελετώντας ξένα περιοδικά και βιβλία. Από τα πρώτα αυτά πειραματικά χρόνια δυστυχώς δεν διασώζεται το φωτογραφικό του έργο.
Φωτογραφίζει από το 1940 για λογαριασμό του στρατού ώς έφεδρος αξιωματικός το Αλβανικό μέτωπο και από την κατοχή και μετά ώς συνεργάτης για διάφορες ξένες αποστολές και οργανισμούς εξασφαλίζοντας με άνεση τα υλικά και τα μηχανήματα που χρειάζεται, σε πολύ δύσκολες εποχές για την Ελλάδα. Συνεργάζεται με το Associated Press, το περιοδικό Life και το δίκτυο CBS.
Το 1956 ξεκινάει το φωτογραφικό του πρακτορείο. Φωτογραφίζει τα πάντα για τους πάντες με τους συνεργάτες του, δουλεύει συνήθως μεσαίο φορμά και παρόλο τον φόρτο πάντα βρίσκει χρόνο να φωτογραφήσει για τον εαυτό του. Από τις συμμετοχές του σε εκθέσεις πιο σημαντική θεωρείται η συμμετοχή του -μοναδικός Έλληνας- στην έκθεση "The family of man" του Μ.Ο.Μ.Α.
Πρωτοστατεί στην ίδρυση της Ε.Φ.Ε. και συμμετέχει στις δραστηριότητες της, ένας άνθρωπος που η φωτογραφία ήταν η ζωή του. Το αρχείο του από 120.000 αρνητικά είναι μια σημαντική καταγραφή της Ελλάδας της ανοικοδόμησης μετά τον πόλεμο. Μιας Ελλάδας αισιόδοξης και δημιουργικής και τις περισσότερες φορές χαμογελαστής που όμως είναι μόνο η μια πλευρά της. Παράλληλα με την επαγγελματική φωτογράφηση, το προσωπικό του ενδιαφέρον στράφηκε προς το ελληνικό τοπίο, τους οικισμούς, την καθημερινή ζωή των ανθρώπων της υπαίθρου και των πόλεων, και τέλος προς τον ίδιο τον άνθρωπο, «το πλέον ενδιαφέρον θέμα που υπάρχει εις τον Κόσμον».
Ένα ταξίδι του, το 1947, στο Αγιον Όρος, στάθηκε αφορμή να καταγράψει με τη φωτογραφική του μηχανή, τη φύση, τα κτίσματα, τον καθημερινό βίο και διάφορα γεγονότα της αθωνικής πολιτείας.
Τις φωτογραφίες αυτές διέσωσε και δημοσιοποίησε η Αγιορειτική Φωτοθήκη


( http://www.athosmemory.com )

Κυριακή 8 Ιανουαρίου 2012

ΦΩΤΕΙΝΑ ΦΩΤΑ ΣΤΟ ΑΓΙΟΝ ΟΡΟΣ




Πατάπιος μοναχός

Καυσοκαλυβίτης




Φωτεινά Φώτα

στό

Ἅγιον Ὄρος





τελευταία ἑορτή τοῦ ἁγίου Δωδεκαημέρου εἶναι τά Φώτα.
Σήμερον τῶν ὑδάτων ἁγιάζεται ἡ φύσις καί ρήγνυται ὁ Ἰορδάνης.
Μετά τήν ὁλονύκτιο ἀγρυπνία, μέ τούς θεσπέσιους ὕμνους τῆς Ἑορτῆς, καί πρίν τήν τέλεση τῆς Θείας Λειτουργίας, σέ κάποια ἀπό τά παραλιακά μοναστήρια κατεβαίνουν στόν ἀρσανᾶ γιά νά τελέσουν ἐκεῖ τό μεγάλο Ἁγιασμό τῶν Θεοφανείων.
Στή μονή Ἰβήρων ὁ ἑορτασμός αὐτός ἀποκτᾶ περισσότερο πανηγυρικό χαρακτῆρα. Μέ προεξάρχουσα τήν θαυματουργό εἰκόνα τῆς Παναγίας τῆς Πορταΐτισσας, ἡ πομπή τῶν μοναχῶν καί τῶν πολυάριθμων προσκυνητῶν καταλήγει στήν ἴδια ἐκείνη παραλία, ὅπου παρουσιάσθηκε πρίν πολλούς αἰώνες πάνω στά κύματα ἡ εἰκόνα. Ὁ καθηγούμενος τῆς μονῆς, ἀρχιμανδρίτης Ναθαναήλ, ρίχνει τήν κατάλληλη στιγμή τόν Τίμιο Σταυρό στή θάλασσα καί ταυτόχρονα κάποιοι ἀπό τούς μαθητές τῆς Ἀθωνιάδος Σχολῆς, κατά παράδοση, πέφτουν γιά νά τόν ἀνασύρουν.
Λαμπρός ἐπίσης εἶναι καί ὁ ἑορτασμός στή λαυριωτική Σκήτη τοῦ Τιμίου Προδρόμου, τῆς ὁποίας τό Κυριακό εἶναι ἀφιερωμένο στή μεγάλη αὐτή δεσποτική ἑορτή τῶν Θεοφανείων. Ἐκεῖ, ὑπό τήν σκέπην τῆς θαυματουργοῦ ἀχειροποίητης εἰκόνας τῆς Παναγίας τῆς Προδρομίτισσας, μαζί μέ τούς ρουμάνους μοναχούς ἑνωμένους μέ τούς ἕλληνες συναδέλφους τους, συμπανηγυρίζει καί ὁ ἡγούμενος τῆς κυρίαρχης μονῆς Μεγίστης Λαύρας καί Γέροντάς μας, ἀρχιμανδρίτης Πρόδρομος, ὁ ὁποῖος τελεῖ καί τό Μεγάλο Ἁγιασμό. Καί τήν ἑπόμενη ἡμέρα θά εἶναι ὁ ἴδιος πού θά μᾶς κεράσει -ἐκτός ἀπό τά πλούσια κεράσματα γιά τή γιορτή του- πλούσια τήν ἐλπίδα γιά τή συνέχιση τοῦ πνευματικοῦ μας ἀγῶνα.
Τήν ἴδια στιγμή πού στήν ἀντίληψη καί τή νοοτροπία τῶν περισσοτέρων ἀνθρώπων οἱ ἑορτές τοῦ Δωδεκαημέρου ἔχουν παραμείνει μονάχα ὡς ἁπλές ἀργίες, τό Ἅγιον Ὄρος, μέ τόν λιτό πλήν οὐσιαστικό τρόπο ἑορτασμοῦ, πού προσπαθήσαμε νά περιγράψουμε στήν ἀγάπη σας, δείχνει πάντα τό δρόμο γιά τήν ὀρθή βίωση τοῦ μεγάλου ἐκκλησιαστικοῦ γεγονότος τῆς Ἑορτῆς.

Ἀπόσπασμα ἀπό τήν ἐκπομπή τοῦ μοναχοῦ Παταπίου ΑΓΙΟΝ ΟΡΟΣ. ΒΗΜΑΤΙΖΟΝΤΑΣ ΣΤΟΝ ΤΟΠΟ ΚΑΙ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ, στό Ραδιοφωνικό Σταθμό τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος τόν Ἰανουάριο τοῦ 2011.

Φωτογραφία: Μεγάλος Ἁγιασμός τῶν Θεοφανείων. Κυριακό σκήτης Καυσοκαλυβίων.

Φωτογραφία Παταπίου μοναχοῦ

Πέμπτη 5 Ιανουαρίου 2012

5 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ. ΜΝΗΜΗ ΟΣΙΟΜΑΡΤΥΡΟΣ ΡΩΜΑΝΟΥ ΚΑΥΣΟΚΑΛΥΒΙΤΟΥ

5 Ιανουαρίου.


Μνήμη τοῦ ἁγίου ὁσιομάρτυρος Ρωμανοῦ τοῦ Καυσοκαλυβίτου.

Παταπίου μοναχοῦ Καυσοκαλυβίτου



ἱερά σκήτη Ἁγίας Τριάδος Καυσοκαλυβίων ἔχει στενές πνευματικές σχέσεις μέ τήν ἱστορική καί ἁγιοτόκο περιοχή τῶν Ἀγράφων, πού ἄρχονται ἀπό τήν ἐγκατάσταση στή ἀσκητική περιοχή τῶν Καυσοκαλυβίων, τό 1660, τοῦ μετέπειτα ἱδρυτοῦ τῆς σκήτης ὁσίου Ἀκακίου τοῦ Καυσοκαλυβίτου.
Ὁ ὁσιομάρτυς Ρωμανός γεννήθηκε στό Σόβολακ τῆς ἐπαρχίας Λυτζᾶς καί Ἀγράφων, σημερινό Ἀσπρόπυργο Εὐρυτανίας Οἱ γονεῖς του, πτωχοί ποιμένες ἀλλ’ εὐσεβεῖς Χριστιανοί ἦσαν ἀγράμματοι. Τό ἴδιο ἴσχυσε καί γιά τόν καρπό τους, ὁ ὁποῖος ἀρκεῖτο στό ὅτι γνώριζε πώς ἦταν Χριστιανός. Ἡ γενέτειρά του βρισκόταν πλησίον τῆς ἱστορικῆς μονῆς Προυσοῦ, στήν ὁποία καί ἀρχικά εἰσῆλθε γιά νά μονάσει.
Ἀργότερα ταξίδεψε γιά τήν Κωνσταντινούπολη καί ἀπό ἐκεῖ στή Μυτιλήνη πρός ἐξεύρεση ἐργασίας. Ἐκεῖ εὐρισκόμενος, περνώντας ἕνα πλοῖο μέ προσκυνητές τῶν Ἁγίων Τόπων, ἄκουσε κάποιους ἀπ’ αὐτούς νά διηγοῦνται γιά τόν Πανάγιο Τάφο ὥστε ἡ εὐσέβεια παρακινήθηκε στή ψυχή του τόσο, ὥσπου ἀποφάσισε νά ἀναχωρήσει κι αὐτός γιά τά Ἱεροσόλυμα ὅπου φθάνοντας, κατευθύνθηκε στή Λαύρα τοῦ Ἁγίου Σάββα. Κατά τήν ἐκεῖ παραμονή του, ἄκουγε τά ἀναγνώσματα γιά τά μαρτύρια τῶν Ἁγίων καί γιά τά ὅσα αὐτοί ὑπέμειναν γιά τήν ἀγάπη τοῦ Χριστοῦ καί ἀφοῦ ρώτησε τούς ἐκεῖ ἐνασκουμένους πατέρες, πληροφορήθηκε γιά τά ἀγαθά πού μέλλουν νά ἀπολαύσουν ὅσοι σωθοῦν. Ἔτσι ἐπιθύμησε νά γίνει κι αὐτός μέτοχος τῶν θείων αὐτῶν ἐπαγγελιῶν. Τότε πῆγε στόν πατριάρχη τῶν Ἱεροσολύμων στόν ὁποῖο ἐμπιστεύθηκε τό σκοπό του νά μαρτυρήσει γιά τόν Χριστό. Ὁ πατριάρχης ὅμως τόν ἀποθάρρυνε, φοβούμενος μήν ἐπακολουθήσει κάποιο κακό γιά τά Προσκυνήματα, ἀπό τήν ὀργή τῶν Τούρκων.
Ὁ Ἅγιος ὅμως, ποθώντας τό μαρτύριο, ἀναχώρησε γιά τή Θεσσαλονίκη, ὅπου ὁμολόγησε μέ παρρησία μπροστά στόν Τούρκο κριτή τή χριστιανική του πίστη. Τότε οἱ Τοῦρκοι τόν ἔδειραν μέ σφοδρότητα ἐξαναγκάζοντάς τον νά ἐξωμόσει. Βλέποντας ὅμως ὅτι δέν πείθεται, ἀποφάσισαν νά τόν θανατώσουν. Πρῶτα ὅμως τοῦ ἔκαναν πολλά βασανιστήρια. Ὁ διοικητής ὅμως τοῦ στόλου πού στάθμευε στή Θεσσαλονίκη -καθώς ἔτυχε νά βρίσκεται ἐκεῖ- ζήτησε ἀπό τούς δικαστές νά τοῦ τόν δώσουν σάν δοῦλο-κωπηλάτη γιά ἕνα ἀπό τά πλοῖα του, κρίνοντας τήν ἰσόβιο αὐτή καταδίκη του ὡς μεγαλύτερη ἀπό τόν διά ξίφους θάνατο· πρόταση μέ τήν ὁποία οἱ δικαστές ἔμειναν σύμφωνοι. Ἀργότερα ὅμως, κάποιοι Χριστιανοί, κατάφεραν καί ἐλευθέρωσαν τόν Ἅγιο, ἐξαγοράζοντάς τον καί τόν ἔστειλαν στό Ἅγιον Ὄρος.
Φθάνοντας ὁ Ἅγιος στόν ἱερό Ἀθω, τό πιθανότερο στά τέλη τῆς δεκαετίας τοῦ 1680 -ἀφοῦ σύμφωνα μέ τό Βίο «ἔμεινεν μετά τοῦ γέροντος Ἀκακίου χρόνον ἱκανόν»- κατευθύνθηκε στά Καυσοκαλύβια, ὅπου ὑποτάχθηκε στό συμπατριώτη του ὅσιο Ἀκάκιο τόν Καυσοκαλυβίτη. Παρ’ ὅλο ὅμως πού ἀγωνιζόταν ἀσκούμενος πολλές φορές πάνω ἀπό τίς ἀνθρώπινες δυνάμεις, ὁ λογισμός του στρεφόταν συνεχῶς γύρω ἀπό τό μαρτύριο, μή βρίσκοντας εἰρήνη καί συμπεριφερόμενος ὡς ξένος καί πάροικος στήν παροῦσα ζωή. Ἔτσι, μετά ἀπό πολλές νηστεῖες καί προσευχές ὅπου γέροντας καί ὑποτακτικός παρακαλοῦσαν τόν Θεό νά τούς πληροφορήσει γιά τήν ἔκβαση τοῦ μαρτυρίου, τούς ἀποκαλύφθηκε ἡ ταύτιση τοῦ θείου θελήματος μέ τόν πόθο τοῦ δεύτερου γιά τό μαρτύριο. Τότε, ἀφοῦ ὁ μάρτυς κατά τήν ἡμέρα τῆς Πεντηκοστῆς -τό πιθανότερο τοῦ ἔτους 1693- ἔγινε μεγαλόσχημος μοναχός ἀπό τόν ὅσιο Ἀκάκιο, λαμβάνοντας τό ὄνομα Ρωμανός, ἀναχώρησε μέ τήν εὐχή τοῦ Ὁσίου καί τῶν λοιπῶν πατέρων, γιά τό ποθούμενο. Φθάνοντας στά Ἱεροσόλυμα καί προκειμενου νά προκαλέσει τούς Τούρκους, θέλησε νά μπεῖ μέ παρρησία στό ἱερό τέμενος τῶν Μουσουλμάνων. Ὅταν ὅμως πληροφορήθηκε ὅτι αὐτή του ἡ ἐνέργεια θά προκαλοῦσε μεγάλη ζημιά τόσο στόν Πανάγιο Τάφο ὅσο καί στά λοιπά Προσκυνήματα, ματαίωσε τό σκοπό του καί ἀναχώρησε γιά τήν Κωνσταντινούπολη.
Φθάνοντας ἐκεῖ, βρῆκε ἕναν θαυμαστό τρόπο γιά νά προκαλέσει τούς Τούρκους. Πιάνοντας ἕνα σκυλάκι καί δένοντάς το μέ τή ζώνη του, τό ἔσερνε μέσα στό παζάρι. Βλέποντάς τον ὅμως οἱ Ἀγαρηνοί μ’ αὐτή τήν ἔμφάνιση, τόν ρώτησαν γιά ποιό λόγο σέρνει ἔτσι τόν σκύλο. Τότε ὁ Ρωμανός ἀποκρίθηκε: «Γιά νά τόν τρέφω, καθώς οἱ Χριστιανοί τρέφουν ἐσᾶς τούς ἀσεβεῖς».
Τότε αὐτοί ἀκούγοντάς τον, τόν ἔφεραν στό Βεζύρη, ὁ ὁποῖος μέ τή σειρά τόν παρέδωσε στούς βασανιστές. Αὐτοί τότε τόν ἔριξαν ἀρχικά σ’ ἕνα ξεροπήγαδο, ὅπου ἔμεινε ἄσιτος γιά σαράντα ὁλόκληρες ἡμέρες. Ἔπειτα τόν ἔβγαλαν καί ἄρχιζαν νά τόν βασανίζουν παντοιοτρόπως. Παρ’ ὅλα ὅμως αὐτά δέν κατάφεραν τό σκοπό τους· νά τόν πείσουν δηλαδή νά ἐξωμόσει. Τέλος, ὁ Βεζύρης, ἀποφάσισε τή θανάτωσή του.
Καθώς δέ ἔφερναν τόν Ἅγιο στόν τόπο τοῦ μαρτυρίου του, ἐκεῖνος βάδιζε γρήγορα καί μέ χαρά καί ὅποιον Χριστιανό συναντοῦσε στό δρόμο, τόν χαιρετοῦσε κάνοντας εὐλαβικό σχῆμα. Συνέβη δέ, κατά τό μεσημέρι πού περνοῦσε ἡ μαρτυρική πομπή ἔξω ἀπό ἕνα τζαμί, ἕνας χότζας πού βρισκόταν πάνω στό μιναρέ, νά ἀρχίζει νά ἐξυμνεῖ τόν ψευδοπροφήτη του. Κυττάζοντάς τον τότε ὁ Ἅγιος τόν ἔφτυσε. Καί παρευθύς οἱ δήμιοι τοῦ ἔκοψαν τή γλώσσα, τήν ὁποία μάλιστα ἔβγαλε μέ προθυμία ὁ ἴδιος. Στή συνέχεια, φθάνοντας στόν τόπο τῆς καταδίκης, ἀφοῦ εὐχαρίστησε τόν Θεό, ἔλαβε μέ χαρά τοῦ μαρτυρίου τόν στέφανο, τήν δεκάτη ἐνάτη Ἰανουαρίου τοῦ ἔτους 1694. Τό δέ τίμιο αὐτοῦ λείψανο, ἀμέσως μόλις ἀπέκοψαν τήν τιμίαν του κεφαλή, ἔπεσε πρός Ἀνατολάς σάν νά ἦταν ζωντανό. Αὐτό τό σημεῖο ὅμως ἔκανε νά φθονήσουν οἱ δήμιοι περισσότερο. Γιά τρεῖς δέ ἡμέρες ἕνα οὐράνιο φῶς φώτιζε τό τίμιο λείψανο τοῦ Μάρτυρα, κάτι τό ὁποῖο ἔβλεπαν μέ θαυμασμό ὅλοι ὅσοι φύλαγαν ἐκεῖ. Καί καθώς ἔτυχε νά βρίσκεται στή Βασιλεύουσα τίς ἡμέρες ἐκεῖνες ἕνα ἀγγλικό καράβι, ὁ πλοίαρχος καί οἱ ναῦτες του, βλέποντας ὅλ’ αὐτά τά θαυμαστά γεγονότα, ἐξαγόρασαν τό τίμιο λείψανο ἀπό τούς Τούρκους, γιά πεντακόσια ἀργυρά νομίσματα, καί τό μετέφεραν στόν τόπο τους.
Τά περί τοῦ μαρτυρίου τοῦ ὁσιομάρτυρος Ρωμανοῦ, διηγήθηκαν ἀργότερα στόν ὅσιο Ἀκάκιο τόν Καυσοκαλυβίτη, δύο ἀδέλφια, αὐτόπτες μάρτυρες τῆς ἀθλήσεώς του, πού ἐξ αἰτίας αὐτῶν τῶν θαυμαστῶν γεγονότων, ἔγιναν μοναχοί στό Ἅγιον Ὄρος· ὁ ἕνας ὁ Χριστοφόρος στή μονή Κουτλουμουσίου καί ὁ ἄλλος, πού πῆρε τό ὄνομα Ἀγάπιος, στή μονή Δοχειαρίου, ὅπου ἀφιέρωσε ἕνα μανδῆλι ἐμποτισμένο μέ μαρτυρικό αἷμα τοῦ ὁσιομάρτυρος Ρωμανοῦ.







Στό παρεκκλήσι τῆς Κοιμήσεως Θεοτόκου τῆς Καλύβης τοῦ Ἁγίου Ἀκακίου ὅπου καί ἀσκήθηκε ὁ ὁσιομάρτυς Ρωμανός, εἶναι ἱστορημένη στήν ἀψίδα τοῦ βόρειου χοροῦ, μία ἐνυπωσιακή τοιχογραφία τοῦ ἔτους 1759 πού ἀποδίδεται στό ἐργαστήριο τοῦ ἱερομονάχου Παρθενίου τοῦ ἐξ Ἀγράφων, καί ἡ ὁποία ἔχει ὡς πηγή συνθέσεως τό Βίο τοῦ ὁσίου Ἀκακίου τοῦ Καυσοκαλυβίτου. Ἡ σύνθεση ἐξιστορεῖ τήν δι’ ὁράματος ἐμφάνιση στόν ὅσιο ἱδρυτή τῆς σκήτης Καυσοκαλυβίων, τοῦ ὁσιομάρτυρος Ρωμανοῦ, πού ἀπεικονίζεται ἐδῶ μέ λευκά ἀστραποβόλα ἱμάτια. Συγκεκριμένα, πρίν ὁ ὁσιομάρτυς Ρωμανός ἀναχωρήσει γιά τό μαρτύριό του, ἔκανε μέ τόν γέροντά ὅσιο Ἀκάκιο μία συμφωνία· ὅτι δηλαδή, ἐάν μέν τελειώσει ὁ Ρωμανός τή ζωή του στό μαρτύριο, τότε νά εἶναι πρέσβυς στό Θεό γιά τή σωτηρία τοῦ Ὁσίου καί μετά τόν θάνατό του νά συγκατοικοῦν στή βασιλεία τῶν Οὐρανῶν, ὁ δέ Ἀκάκιος, μέχρις ὅτου ὁ Ρωμανός ἀξιωθεῖ τοῦ μαρτυρικοῦ στεφάνου, νά προσεύχεται στό Θεό ἀδιάκοπα γι’ αὐτόν. Ἐπιπλέον, ὁ ὅσιος Ἀκάκιος συμφώνησε νά παραμείνει στό Σπήλαιο μέχρι τέλους τῆς ζωῆς του. Μετά ὅμως ἀπό τό μαρτύριο τοῦ ἁγίου Ρωμανοῦ, ὁ ὅσιος Ἀκάκιος ἐγκατέλειψε γιά λίγους μῆνες τό σπήλαιο τῆς ἀσκήσεώς του καί μετέβη στό Κελλί τοῦ Ἁγίου Ἀθανασίου πού βρίσκεται πάνω ἀπό τά Καυσοκαλύβια. Ἐκεῖ κάποτε, καθώς προσευχόταν, ἦλθε σέ ἔκσταση καί βλέπει τόν ἅγιο Ρωμανό, νά λάμπει μ’ ἕναν ἀπερίγραπτο τρόπο. Τό πρόσωπό του ἀκτινοβολοῦσε περισσότερο κι ἀπό τόν ἥλιο, μέσα στή δόξα τοῦ Θεοῦ, ὅπου βρισκόταν. Στρέφοντας ὅμως τό θεοειδές ἐκεῖνο πρόσωπο ἀπό τόν Γέροντα, ἔδειχνε τήν δυσαρέσκειά του γιά τήν παράβαση τῆς συμφωνίας, μέ τό νά ἀναχωρήσει ἀπό τό Σπήλαιο. Ὁ δέ Ὅσιος, πέφτοντας στά γόνατα, τόν παρακαλοῦσε νά τόν κυττάξει μέ εὐμένεια καί συμπάθεια καί νά τοῦ συγχωρήσει τό σφάλμα πού ἔκανε. Ἀλλ’ ὅμως ὁ Ὁσιομάρτυς δέν κάμφθηκε ἀπό τίς παρακλήσεις τοῦ Ὁσίου καί ἔγινε ξαφνικά ἄφαντος. Ἔπειτα ἀπ’ αὐτό, ὁ ὅσιος Ἀκάκιος ἐπέστρεψε ἀμέσως στό σπήλαιο τῶν Καυσοκαλυβίων. Καί ἐκεῖ προσευχόμενος, πολλές φορές ξαναεῖδε τόν ἅγιο Ρωμανό, λουσμένο πάλι στό ἄκτιστο φῶς· πλήν ὅμως ὄχι μέ τήν ἴδια αὐστηρή ἔκφραση. Ἀλλ’ ἔχοντας βλέμμα χαρωπό καί γλυκύτατο, μετά τή συμφιλίωσή τους, τόν παρηγοροῦσε μέ ἐνθαρρυντικά λόγια.
Τήν περίοδο 1995-1996 καί σέ περίοπτη θέση τῆς γενέτειρας τοῦ ὁσιομάρτυρος, κτίστηκε παρεκκλήσι πρός τιμήν του. Μέ εὐλαβῆ ἐξάλλου αἰσθήματα οἱ συμπατριῶτες του διασώζουν μέχρι σήμερα τό πατρικό του ἐπώνυμο τῶν Πλακέων καί τό μητρικό του τῶν Ἀνδρουτσαίων. Ἀκολουθία τοῦ ὁσιομάρτυρος Ρωμανοῦ, ποίημα Νήφωνος μοναχοῦ Ἰβηροσκητιώτου τοῦ ἔτους 1892, πρωτοεκδόθηκε τό 1937. Ἑτέρα Ἀκολουθία συνέταξε ὁ μοναχός Γεράσιμος Μικραγιαννανίτης, πού ἐκδόθηκε τό 1981. Ὁ ὁσιομάρτυς Ρωμανός συνυμνεῖται ἐπίσης στίς ἑξῆς Ἀκολουθίες: Εὐρυτάνων Ἁγίων, Ἁγιορειτῶν Πατέρων, Νεομαρτύρων, Λαυριωτῶν Ἁγίων, Καυσοκαλυβιτῶν Ἁγίων καθώς καί στήν Ἀκολουθία τοῦ ὁσίου Ἀκακίου τοῦ Καυσοκαλυβίτου, ποίημα τοῦ ἐπίσης Ἀγραφιώτου ἱερομονάχου Ἰωνᾶ τοῦ Καυσοκαλυβίτου, ὁ ὁποῖος συνέταξε καί τό Μαρτύριο τοῦ ἁγίου Ρωμανοῦ. Ἐπιτομή τοῦ παραπάνω Μαρτυρίου ἐξέδωσε ὁ ὅσιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης στό Νέο Μαρτυρολόγιο.


Ἀπολυτίκιον. Ἦχ. δ΄. Ὁ ὑψωθείς ἐν τῷ σταυρῷ (Νήφωνος μοναχοῦ).
Ἀσκητικῶς προγυμνασθείς ἐν τῷ Ἄθῳ, ταῖς Ἀκακίου διδαχαῖς τοῦ ὁσίου, καί ἐξ αὐτοῦ λαβών τήν θείαν βούλησιν, ὑποστῆναι ἔδραμες, μαρτυρίου τάς θλίψεις, ἅμα καί τόν θάνατον, Ρωμανέ καί παρέστης, στεφανηφόρος μάρτυς τῷ Χριστῷ, ὑπέρ ἡμῶν τοῦ πρεσβεύειν πανένδοξε.

Βιβλιογραφία
ΙΩΝΑΣ ΚΑΥΣΟΚΑΛΥΒΙΤΗΣ ΙΕΡΟΜ., Βίοι νεοφανῶν Μαρτύρων ἐν τῇ καθομιλουμένῃ, Κώδ. 2 Καλύβης Ἁγίου Ἀκακίου Καυσοκαλυβίων, σ. 503-519. ΝΙΚΟΔΗΜΟΣ ΑΓΙΟΡΕΙΤΗΣ, Συναξαριστής, Βενετία 1819, σ. 13, 132. ΝΙΚΟΔΗΜΟΣ ΑΓΙΟΡΕΙΤΗΣ, Νέον Μαρτυρολόγιον, Ἀθῆναι 1856, σ. 104. Κ. ΣΑΘΑΣ, Μεσαιωνική Βιβλιοθήκη τ. Γ΄, Βενετία 1876, σ. 133-134. Κ. ΔΟΥΚΑΚΗΣ, Μέγας Συναξαριστής, Ἀθῆναι 1889-1896, σ. 117-120. H. DELEHAYE, ‘‘Greek Neomartyrs’’, The Constructive Quarterly 9 (1921), σ. 706. Σ. ΕΥΣΤΡΑΤΙΑΔΗΣ, Ἁγιολόγιον, Ἀθῆναι χ. χρ. ἐκδ., σ. 411. Ε. ΚΟΥΡΙΛΑΣ, Ἱστορία τοῦ Ἀσκητισμοῦ, Θεσσαλονίκη 1929, σ. 75-76, 84-85.Χ. ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ, Οἱ Νεομάρτυρες, Ἀθῆναι 1934, σ. 74. ΝΗΦΩΝ ΙΒΗΡΟΣΚΗΤΙΩΤΗΣ ΜΟΝ., ‘‘Ἀκολουθία τοῦ ἁγίου νέου ὁσιομάρτυρος Ρωμανοῦ τοῦ ἀπό Καρπενησίου, μαθητοῦ τοῦ ἁγίου Ἀκακίου τοῦ Καυσοκαλυβίτου. Ἀντιγραφεῖσα ἐξ ἀρχαίου χειρογράφου τῆς Καλύβης Ἁγίου Ἀκακίου’’, Ἁγιορειτική Βιβλιοθήκη 5 (1937), σ. 1-19. Β. ΜΑΤΘΑΙΟΣ, Ὁ Μέγας Συναξαριστής τ. 2, Ἀθῆναι 1956, σ. 269. ΘΗΕ τ. 10, στ. 924. O. MEINARDUS, The Saints of Greece, Athens 1970, σ. 182. ΠΕΡΑΝΤΩΝΗΣ, Λεξικόν τῶν Νεομαρτύρων (Οἱ Νεομάρτυρες ἀπό τῆς ἁλώσεως τῆς Κωνσταντινουπόλεως μέχρι τῆς ἀπελευθερώσεως τοῦ δούλου Ἔθνους), τ. Γ΄, Ἐν Ἀθήναις 1972, σ. 443-447. Β. ΨΕΥΤΟΓΚΑΣ, ‘‘Μαρτυρολόγια νεομαρτύρων (συγγραφεῖς, συλλογές καί ἐκδόσεις)’’, Ἱερά Μητρόπολις Θεσσαλονίκης, Πρακτικά Θεολογικοῦ Συνεδρίου εἰς τιμήν καί μνήμην τῶν Νεομαρτύρων (17-19 Νοεμβρίου 1986), Θεσσαλονίκη 1998, σ. 86. Γ. ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΑΡΧΙΜ., ‘‘Βιβλιογραφία εἰς ἀκολουθίας νεομαρτύρων’’, Ἱερά Μητρόπολις Θεσσαλονίκης, ὅ.π., σ. 585. Κ. ΒΑΣΤΑΚΗΣ ΠΡΩΤΟΠΡΕΣΒ., Εὐρυτανικόν Λειμωνάριον, Ἐν Ἀθήναις 1978, σ. 99-110. ΓΕΡΑΣΙΜΟΣ ΜΙΚΡΑΓΙΑΝΝΑΝΙΤΗΣ ΜΟΝΑΧΟΣ, Ἀκολουθία τοῦ ἁγίου ὁσιομάρτυρος Ρωμανοῦ τοῦ Νέου τοῦ ἐξ Ἀσπροπύργου Εὐρυτανίας, Ἐν Ἀθήναις 1981. ΠΑΤΑΠΙΟΣ ΚΑΥΣΟΚΑΛΥΒΙΤΗΣ ΜΟΝΑΧΟΣ, Ἅγιος Ἀκάκιος ὁ Καυσοκαλυβίτης. Ἀπό τό περιβόλι τῆς Παναγίας στόν κῆπο τοῦ Θεοῦ, Ἅγιον Ὄρος 2001, σ. 89-111, 209-210. ΠΑΤΑΠΙΟΣ ΚΑΥΣΟΚΑΛΥΒΙΤΗΣ ΜΟΝ. –Μ. ΒΑΡΒΟΥΝΗΣ, Καυσοκαλυβίτικα Νεομαρτυρολογικά, Θεσαλονίκη 2003, σ. 23-26, 46-48. ΠΑΤΑΠΙΟΣ ΚΑΥΣΟΚΑΛΥΒΙΤΗΣ ΜΟΝ., Ἁγιασμένες μορφές τῶν Καυσοκαλυβίων, Ἅγιον Ὄρος 2007, σ. 75-83.

Τετάρτη 4 Ιανουαρίου 2012

ΝΕΟΣ ΧΡΟΝΟΣ ΚΑΙ ΑΓΙΟΡΕΙΤΙΚΗ ΜΝΗΜΗ


Παταπίου μοναχοῦ Καυσοκαλυβίτου


Νέος Χρόνος



καί



ἁγιορείτικη μνήμη





Νέος χρόνος ἄρχισε ἤδη νά μετράει γιά τήν ἀνθρωπότητα, καί οἱ προσδοκίες ὅλων μας γιά τό καλύτερο εἶναι μεγάλες.
Ἡ Ἐκκλησία μέσα στή διαχρονική πορεία της διαμορφώνει τήν εἰκόνα τῆς μνήμης καί τή συνολική ἀντίληψη τῆς ἱστορίας τοῦ κόσμου. Τά μοναστήρια κυρίως διασώζουν τά μνημεῖα τῆς μνήμης καί τά ἀναπαράγουν. Ὡς χαρακτηριστικό παράδειγμα φέρνουμε τούς χειρόγραφους κώδικες, πού στή συνέχεια ἀντιγράφονται καί πάλι ἀντιγράφονται...
Στό Ἅγιον Ὄρος ὁ χρόνος καί τά ἀποτυπώματά του, ἡ ἱστορική μνήμη, ἔχει καταγραφεῖ μέσα ἀπό τίς πολυάριθμες ἐπιγραφές, χαράγματα, χρονογραφίες, ἐνθυμήσεις σέ χειρόγραφα καί παλαιά ἔντυπα, σέ κειμήλια, σέ φορητές εἰκόνες καί τοιχογραφίες.
Ὁ χρόνος ἀρχίζει μέ τήν κτίση τοῦ κόσμου καί τελειώνει μέ τή Δευτέρα Παρουσία. Μάλιστα, ἡ χρονολόγηση «ἀπό κτίσεως κόσμου» προσδιόριζε τούς πρώτους αἰώνες τά γεγονότα τῆς ἱστορίας.
Τό χριστιανικό ἡμερολόγιο διαμορφώνεται τόν 4ο αἰώνα μ.Χ., ἡ ἀρίθμηση τῶν ἐτῶν ἄρχισε τόν 6ο αἰώνα καί ἡ διάκρισή τους σέ ἔτη, πρό καί μετά Χριστόν, τό 1627.
Κέντρο τῆς ἱστορίας ἀποτελεῖ ἡ Ἐνσάρκωση τοῦ Κυρίου, ἡ «τοῦ Λόγου οἰκονομία», τό ἔτος «ἀπό τῆς ἡμῶν σωτηρίας»· ἐκφράσεις πού συναντοῦμε στά χρονολογημένα ἁγιορειτικά χειρόγραφα.
Ἡ «ἀπό κτίσεως κόσμου» χρονολόγηση συνεχίζεται στή λογία παράδοση τῶν κωδικογράφων καί στόν 17ο αἰώνα, παράλληλα πρός τήν ἀπό Χριστοῦ, πού εἶχε ἤδη καθιερωθεῖ.
Ἡ γνώση τοῦ ἑορτολογίου, ἡ μέτρηση τοῦ χρόνου στή διάρκεια τοῦ ἡμερονυκτίου, ἀποτελοῦν βασικές προϋποθέσεις γιά τή θεία λατρεία, μέσα στόν ἁγιορείτικο ναό. Ἡ ἀκρίβεια στίς «ὥρες» τῆς λατρείας ἀλλά καί τίς ὧρες τῆς ἐργασίας, τοῦ φαγητοῦ, καί τῆς ἀνάπαυσης, εἶναι ἀπαραίτητη.
Τή βυζαντινή περίοδο, οἱ μοναχοί χρησιμοποιοῦσαν ἡλιακά ρολόγια καί κλεψύδρες γιά νά δώσουν ρυθμό στά σήμαντρα καί τίς καμπάνες πού, μέ τή σειρά τους, σηματοδοτοῦσαν τή ζωή τοῦ μοναστηριοῦ. Ἡ καθιέρωση τοῦ μηχανικοῦ ρολογιοῦ ἀνάγεται στόν 14ο αἰώνα καί συνοδευόταν μέ τήν ἀκρίβεια καί τήν ἀποτελεσματικότητα. Ὡστόσο, στόν Ἄθω τά μεγάλα μηχανικά ρολόγια ἐμφανίζονται μόλις τόν 18ο αἰώνα.
Ἄς διαβάσουμε μία χαριτωμένη περιγραφή τοῦ ρολογιοῦ τῆς μονῆς Ἰβήρων, ἀπό τόν ἱεροδιάκονο Ἰγνάτιο, στήν ἔκδοση τοῦ Προσκυνηταρίου τοῦ Ἰωάννη Κομνηνοῦ (Βενετία 1745), μιά περιγραφή, ἀγαπητοί ἀκροατές, πού δέν ἀπέχει ἀπό τή σημερινή πραγματικότητα:
Κατά τήν δεξιάν ἄκραν εἰς τό παρεκκλήσιον τοῦ Ἁγίου Νικολάου, εἶναι συνημμένος ἕνας πύργος καί ὑψηλός καί ἔντεχνος· μέσα εἰς τόν ὁποῖον εἶναι ἕνα ὡρολόγιον θαυμασιώτατον μέ μίαν μεγάλην καμπάναν καί τέσσερας μικράς· ἀπό τάς ὁποίας ἡ μέν μεγάλη, εἶναι διά τάς ὥρας· αἱ δέ μικραί διά τά κάρτα, καί εἰς κάθε κάρτον ὁποῦ ἤθελαν κτυπήσει αὐταί, εἶναι ἀπέξω εἰς τόν τοῖχον τοῦ πύργου ἕτοιμος καί ἕνας Ἀράπης ξύλινος, μέ ἕνα σφυρί εἰς τό δεξιόν χέρι, καί μέ ἕνα κόνδιον εἰς τό ἀριστερόν, καί κτυπᾶ καί αὐτός εὐθύς ὁποῦ παύσουν ἐκεῖναι· πρᾶγμα ἀληθινά τεχνικόν καί νόστιμον· μέσα εἰς τοῦτον τόν πύργον εἶναι τά κελλία διωρισμένα ἐπιταυτοῦ καί κάθηνται ἐκεῖνοι ὅπου ὑπηρετοῦν τόν Ναόν, διά νά εἶναι ἀποκάτω ἀπό τό ὡρολόγιον, νά ἐπιτελοῦσι τά πάντα εἰς διωρισμένον καιρόν καί πρέποντα.
Ἕναν ἀνάλογο ξύλινο Ἀράπη βλέπουμε καί στόν πύργο τοῦ ρολογιοῦ τῆς μονῆς Βατοπαιδίου. Τό 1745 ἡ μονή στέλνει στή Βενετία τόν ἱερομόναχο Ἀθανάσιο ἐλέους χάριν καί βοηθείας, μέ τήν ἐντολή ὅπως ἀπό τά συναχθέντα χρήματα νά προβλέψῃ ἕνα ὡρολόγιον σιδηρένιον μεγάλον ὡσάν ἐκεῖνα ὁποῦ συνηθίζουν ἐδῶ [εἰς τήν Βενετίαν] νά βάνουσι εἰς τά καμπανέλλια, πολλά χρειαζόμενον διά τήν μονήν.
Ὅπως μάλιστα τεκμηριώνουν καί οἱ παραστάσεις ἄλλων ἁγιορειτικῶν μονῶν σέ χαλκογραφίες τῆς ἐποχῆς, τό «ὡρολόγιον» ἀποτέλεσε σημαντικό στοιχεῖο τοῦ μοναστηριακοῦ ἐξοπλισμοῦ καί κύρους.
Ἔξω ὅμως ἀπό τόν περίβολο μιᾶς μονῆς, ἀλλά κοντά σ᾿ αὐτήν ἤ, ἀναφερόμενοι σέ σκῆτες, κοντά στό Κυριακό, βρίσκεται τό κοιμητήριο, χῶρος καί χρόνος ἐνδιάμεσος, σέ ἀναμονή τῆς Δευτέρας Παρουσίας. Ὅπως καί στήν περίπτωση τοῦ «ὡρολογίου», ἡ θέση του σημειώνεται προσεκτικά στίς χαλκογραφίες. Τήν ἱερότητά του καθιερώνει ναός καί ὁριοθετεῖ περίβολος καί οἱ σταυροί. Εἶναι ὁ χῶρος τῶν «πλειόνων», τῆς ἀόρατης, τῆς θριαμβεύουσας Ἐκκλησίας. Ἐξόδιος ἀκολουθία, μνημόσυνα, σαρανταλείτουργα, ἐλεημοσύνες, ἀφιερώματα, ὅλ᾿ αὐτά ὑπηρετοῦν τή συλλογική μνήμη τῶν πατέρων, τήν ὑπέρβαση τοῦ φόβου τοῦ θανάτου, πού εἶναι ὅριο τοῦ προσωπικοῦ χώρου καί χρόνου. Σέ ἀναμονή τῆς Ἀνάστασης...
Κάθε τόπος ἄσκησης στό Ἅγιον Ὄρος εἶναι ἕνας κόσμος ἔξω ἀπό τόν κόσμο.
Οἱ Ἁγιορεῖτες πατέρες ζοῦν κυρίως μέσα στό χρόνο τῆς θείας λατρείας καί τῆς ἱστορίας τοῦ μοναστικοῦ σκηνώματος στό ὁποῖο ζοῦν· ἔχουν ἰδιαίτερα ἔντονη τή συνείδηση τῆς συνέχειάς της. Οἱ νυχθήμερες ἀκολουθίες, οἱ ὁλονύκτιες ἀγρυπνίες, οἱ πανηγύρεις, οἱ μέ ἰδιαίτερο τρόπο ἑορταζόμενες γιορτές τοῦ Δωδεκαημέρου καί κυρίως τοῦ Πάσχα, μεταμορφώνουν τήν καθημερινότητα, κορυφώνουν μέ ἐντάσεις τή βίωσή της, ἀλλάζουν τήν ποιότητα τοῦ χρόνου. Ἀνατρέπεται ὁ χρόνος καί ἀντί νά μᾶς ὁδηγήσει πρός τόν θάνατο, πηγαίνει ἀντίστροφα πρός τήν ζωή, πρός Αὐτόν πού εἶναι «τό φῶς τοῦ κόσμου» καί ὁ ὁποῖος εἶπε «ὁ ἀκολουθών μοι ἕξει τό φῶς τῆς ζωῆς». Γι᾿ αὐτό δέν μετροῦμε πλέον τίς ἡμέρες ἀπό τό πρωΐ ὥς τό βράδυ, ἀλλά ἀρχίζει ἡ λειτουργική ἡμέρα ἀπό τόν ἑσπερινό, ἀπό τό σκότος μᾶς ὁδηγεῖ πρός τό φῶς, μέσα στό φῶς τοῦ Χριστοῦ.
Γράφει ἕνας ξένος στοχαστής σέ ἔργο του μέ τίτλο «Τά σύνορα τοῦ Παραδείσου. Σπουδή στό μοναχισμό»:
Σέ κάθε ἐπισκέπτη πού μπαίνει γιά πρώτη φορά σ᾿ ἕνα μοναστήρι, ὁ χρόνος δίνει τήν ἐντύπωση ὅτι στέκει ἀκίνητος. Ἄν κάποιος μείνει ἐκεῖ μιά ἑβδομάδα ἤ ἕνα μήνα, τοῦ ἐπιβάλλεται διαφορετική κλίμακα καί σχῆμα χρόνου, στά ὁποῖα, στήν ἀρχή, ἀνθίσταται σάν νά ἦταν σέ δεσμά. Ὅταν αὐτή ἡ νέα κλίμακα χρόνου γίνει ἀποδεκτή, διαποτίζει τά κόκκαλα καί διεισδύει στό μυαλό. Δέν ἔχει καμμιά σχέση μέ θάνατο ἤ αἰωνιότητα ἀλλά συνεπάγεται ἕναν γαλήνιο, ἀβίαστο, ἀπόλυτα ἐπιβαλλόμενο ρυθμό. Αὐτή ἡ τόσο ἀδιατάρακτη ὅσο καί ρυθμική αἴσθηση τοῦ χρόνου εἶναι ἡ μέγιστη διαφορά μεταξύ τῆς μοναχικῆς ζωῆς καί κάθε ἄλλης. Πέρα ἀπό τόν ρυθμό τῶν ἡμερῶν, βαθύτερα βρίσκεται ὁ ρυθμός τῶν ἐποχῶν καί τῶν ἑορτῶν. Τόν βασικό ρυθμό δίνει ἡ θεία λειτουργία, κυρίως ὅταν αὐτή γίνεται κατά τίς νυκτερινές καί τίς πρῶτες πρωϊνές ὧρες.

Άπό τό βιβλίο τοῦ μοναχοῦ Παταπίου:



Διαβάζοντας τήν εἰκόνα τῶν Χριστουγέννων
Δεύτερη ἔκδοση. Ἅγιον Ὄρος-Ἀθήνα 2011.

Δευτέρα 2 Ιανουαρίου 2012

Ο ΑΓΙΟΡΕΙΤΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ ΣΑΣ ΕΥΧΕΤΑΙ ΚΑΛΗ ΧΡΟΝΙΑ






















ΑΓΙΟΡΕΙΤΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ εὔχεται στούς συνεργάτες του καί σέ ὅλους τούς ἀναγνῶστες του ΧΡΟΝΙΑ ΠΟΛΛΑ. καί ΕΥΛΟΓΗΜΕΝΟ ΤΟ ΝΕΟ ΕΤΟΣ 2012.

Εὐχόμαστε σέ ὅλους ὑγεία καί ἐκπλήρωση ὅλων τῶν κατά Θεόν προσδοκιῶν.