ΑΓΙΟΡΕΙΤΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΟ ΚΙΒΔΗΛΟΝ ΝΟΜΙΣΜΑ ΥΠΟ ΣΠΥΡΙΔΩΝΟΣ ΛΑΥΡΙΩΤΟΥ

Τό Κίβδηλον Νόμισμα ἤτοι ὁ ἀποκεκηρυγμένος λιβελλογράφος Εὐλόγιος Κουρίλας ὁ Ἀλβανός. Ἐκδίδοται ὑπό Σπυρίδωνος ἤ Ἀθανασίου Λαυριώτου ἰατροῦ, χάριν τῆς ἀληθείας, τῆς Ἱστορίας καί τοῦ Ἁγίου Ὄρους. Θεσσαλονίκη 1936

Ο ΑΓΙΟΡΕΙΤΗΣ ΙΕΡΟΔΙΔΑΣΚΑΛΟΣ ΡΑΦΑΗΛ Ο ΑΚΑΡΝΑΝ

Πατάπιος μοναχός Καυσοκαλυβίτης

Ὁ Ἁγιορείτης ἱεροδιδάσκαλος Ραφαήλ Ἀκαρνάν (1714-1804) καί τό ἔργο του

     Στό Ἅγιον Ὄρος, τό ὀρμητήριο αὐτό τῶν πνευματικῶν ἀναβάσεων, ὑπῆρξαν ἱστορικές περίοδοι, ὅπως ὁ 10ος, 14ος καί 18ος αἰώνας, ὅπου ἡ ἀκμή τῆς ἁγιορειτικῆς πνευματικῆς ζωῆς, μέ τίς ἀπροσμέτρητες διαστάσεις της, σηματοδότησε τό μέλλον τοῦ ἱεροῦ αὐτοῦ τόπου.

   Εἰδικότερα, κατά τόν 18ο αἰ., πού θεωρεῑται ὡς ὁ χρονικός σύνδεσμος μεταξύ τοῦ δύοντος Βυζαντίου καί τῆς ἀνισταμένης ψυχῆς τοῦ Ἑλληνισμοῦ, γνωρίζουμε ὅτι σημειώθηκε στόν Ἄθωνα ἡ λεγομένη «Φιλοκαλική Ἀναγέννηση» μέ κύριους φορεῖς  τούς ἱεροπρεπεῖς Κολλυβάδες. Ἔντονη καί ἀξιοσημείωτη εἶναι ἡ φιλολογική δραστηριότητα, ἡ ὁποία ἀναπτύσσεται τόσο ἀπό τούς νεοησυχαστές αὐτούς πατέρες καί τούς στενούς τους συνεργάτες, λογίους ἁγιορεῖτες μοναχούς ὅσο καί ἀπό ἐκείνους πού ἐμπνέονταν ἀπό τή ζωή καί τό ἔργο τους. Εἶναι μία ἐποχή ὅπου τά ἀποστάγματα τῆς ἁγιοπατερικῆς σοφίας τῶν αἰώνων πού προηγήθηκαν, ἀποθανατίζονται καί ἐκδίδονται σέ ἀνθολογίες καί συλλογές τόσο στήν πρωτότυπη μορφή τους ὅσο καί σέ γλωσσική διασκευή, μέ πλούσιο ὑπομνηματισμό, γιά τίς ἀνάγκες τοῦ ἁπλοῦ λαοῦ. Τέλος, συγγράφονται, συλλέγονται καί μεταγράφονται στήν ἁπλοελληνική, ἁγιολογικά καί ὑμνολογικά κείμενα, πού τιμοῦσαν ἁγίους παλαιούς ἤ καί τῆς ἐποχῆς τους.

    Ἡ ἀσκητική καί ἁγιοτόκος Σκήτη Ἁγίας Τριάδος τῶν Καυσοκαλυβίων, προσείλκυσε, ἀπό τίς ἀρχές ἀκόμη τῆς ἱδρύσεώς της ἀπό τόν ἅγιο Ἀκάκιο τόν Καυσοκαλυβίτη τόν ἐξ Ἀγράφων, πολλές λόγιες πνευματικές μορφές, θεράποντες τῶν χριστιανικῶν γραμμάτων καί ἐκφραστές τῆς πλούσιας καί γνήσιας ἁγιοπνευματικῆς παραδόσεως πού κληρονόμησαν.

    Στή σεπτή χορεία τῶν Καυσοκαλυβιτῶν λογίων, πού ἔδρασαν κατά τόν 18ο αἰώνα καί στίς ἀρχές τοῦ 19ου, καί σέ σημαίνουσα θέση, βρίσκουμε τόν παπα-Ἰωνᾶ τόν Καυσοκαλυβίτη τόν Αἰτωλό, τόν Νεόφυτο τόν Καυσοκαλυβίτη πρῶτο σχολάρχη τῆς Ἀθωνιάδος, τόν Θεόκλητο τόν Βυζάντιο τόν Καρατζᾶ, τόν Φιλόθεο τόν Σμυρναῖο, τόν Εὐθύμιο τόν Τραπεζούντιο, τόν μοναχό Ἰωάσαφ τόν ἐκ Βλοβοκᾶ, τόν Μεθόδιο τόν Βυζάντιο τό Μακρυγένη, τόν ἱερομόναχο Μελέτιο τόν ἐκ Σκύρου, τόν ἱερομόναχο Διονύσιο τόν Ζαγοραῖο καί τόν Ραφαήλ τόν Ἀκαρνάνα τόν διδάσκαλο.

   Στή συνέχεια καί γιά τίς ἀνάγκες αὐτῆς τῆς εἰσήγησης, θά  ἐπικεντρώσουμε τό ἐνδιαφέρον μας στόν βίο καί τά ἔργα, τοῦ τελευταίου ἀπό τούς παραπάνω Ἁγιορεῖτες λογίους, τόν ὁποῖο ἐβλάστησε ἡ περικαλλής καί ἱστορική ἀκαρνανική γῆ: τόν «πανοσιώτατον ἐν ἱερομονάχοις ἅγιον διδάσκαλον κύριον Ραφαήλ» τόν Ἀκαρνάνα, τόν Καυσοκαλυβίτη.

    Ὁ Ραφαήλ καταγόταν ἀπό τήν Ἀκαρνανία καί σπούδασε στή Σχολή τῆς Ἄρτας ὑπό τόν διδάσκαλο Χρύσανθο τόν Ἠπειρώτη, ἔχοντας ὡς συμμαθητή του τόν Εὐγένιο Βούλγαρη. Ὁ ἴδιος ὁ Ραφαήλ δίδαξε ὡς ἱεροδιδάσκαλος στή Ζαγορά. Ἀνάμεσα στούς μαθητές του, ἀναφέρεται καί ὁ μετέπειτα πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Καλλίνικος Γ΄ (1731-1791).

   Στή Σκήτη τῶν Καυσοκαλυβίων ὁ Ραφαήλ ἦλθε στά 1757 καί ἐγκαταβίωσε στήν Καλύβη τοῦ Ἁγίου Μαξίμου. Καθώς διαφαίνεται μέσα ἀπό ἐπίσημα ἔγγραφα τῆς Σκήτης σημαντική θεωρεῖται καί ἡ συμβολή του στήν καλύτερη ὀργάνωση τῆς Σκήτης ὡς θεσμοῦ.

   Ὁ ρῶσος ἱστορικός, ἐπίσκοπος Πορφύριος Οὐσπένσκυ ἀναφέρει γιά τόν Ραφαήλ: «Στά Καυσοκαλύβια ζοῦσε καί πέθανε στά 1804 ὁ σοφός ἱερομόναχος Ραφαήλ, ὁ ὁποῖος γεννήθηκε στήν Ἀκαρνανία. Ὁ Εὐγένιος Βούλγαρης ὁ μεγάλος, τόν σεβόταν πολύ καί στίς ἐπιστολές του τόν ἔλεγε σοφό...».  Ὁ ἱστορικός Γ. Ζαβίρας ἀναφέρει ὅτι ὁ Ραφαήλ συμμετεῖχε στήν τοπική Σύνοδο πού ἔγινε στήν Κωνσταντινούπολη στά 1776 μέ ἀφορμή τήν περί τῶν Μνημοσύνων ἔριδα, ἐπί πατριάρχου Σωφρονίου.

    Στήν εἰσήγηση αὐτή γίνεται ἀναφορά στό ἀξιοσημείωτο συγγραφικό ἔργο τοῦ Ραφαήλ, στό ὁποῖο συγκαταλέγονται Μεταφράσεις σέ ἁπλούστερη γλώσσα, Ἐγκωμιαστικοί Λόγοι, Ἐπιγράμματα καθώς καί ὑμνογραφικά ἔργα. Ἰδιαίτερη ἀναφορά γίνεται καί στίς σχέσεις τοῦ Ραφαήλ μέ σημαντικές ἐκκλησιαστικές προσωπικότητες τῆς ἐποχῆς του, ὅπως ὁ ἐπίσκοπος Λιτζᾶς καί Ἀγράφων Νεκτάριος, ὁ μοναχός Καισάριος Δαπόντες, ὁ μοναχός Χριστοφόρος Προδρομίτης ὁ ἐξ Ἄρτης καί ὁ ἐπίσκοπος Μύρων τῆς Λυκίας Ἰωάννης. Σέ ἀθωνικό κώδικα σώζεται μία ἐπιστολή τοῦ Ἐπισκόπου Μύρων, τοῦ ἔτους 1793, «Πρός τόν ἱεροδιδάσκαλον κυρ Ραφαήλ τόν ἐν τῷ Καυσοκαλυβίῳ...», καθώς καί δύο ἀπαντητικές ἐπιστολές τοῦ «ἱεροδιδασκάλου κυρ Ραφαήλ πρός τόν Μύρων κύρ Ἰωάννην», τοῦ ἴδιου ἔτους. Ἡ ἰδιαίτερα διαφωτιστική γιά τή σχέση τοῦ Ραφαήλ τοῦ Ἀκαρνάνος μέ τόν παραπάνω λόγιο ἱεράρχη ἀνέκδοτη αὐτή ἐπιστολογραφία μεταξύ τους, ἀναλύεται καί δημοσιεύεται στήν εἰσήγηση αὐτή. 

Ἀποσπάσματα ἀπό τήν προφορική εἰσήγηση τοῦ συγγραφέα στό Β΄ Πανελλήνιο Συνέδριο Τοπικῆς Ἱστορίας καί Πολιτισμοῦ «Ἡ χώρα τῶν Θεστιέων στόν ἱστορικό χῶρο καί χρόνο», Βλοχός Ἀγρινίου 14-15 Μαϊου 2016.

Λόγῳ ἀδυναμίας προσέλευσης τοῦ π. Παταπίου ἡ εἰσήγησή του παρουσιάστηκε στό Συνέδριο βιντεοσκοπημένη ὅπως αὐτή ἐστάλη ἀπό τό Ἅγιον Ὄρος. Τεχνική ἐπιμέλεια εἰκονοληψίας: Κ. Τσιώλης.

 Η βιντεοσκοπημένη ομιλία του μοναχού Παταπίου Καυσοκαλυβίτου

ΑΓΙΟΡΕΙΤΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

«Ἐάν δέν ἤθελέ τις γεννηθῇ εἰς τόν κόσμον τοῦτον δι᾿ ἄλλο τι, ἔπρεπε νά γεννηθῇ διά νά ἀναβῇ ἐπί τῆς κορυφῆς τοῦ Ἄθω... Ἐνταῦθα ὁ ἄνθρωπος, ἔχων ὑποπόδιον τόν τεράστιον ὄγκον τοῦ Ἄθω, καί πέριξ καί ἄνω παρατηρῶν τό μεγαλεῖον τῆς φύσεως ἐν ἁπάσῃ τῇ ἐπιβλητικότητι αὐτοῦ, ὠχρᾶν πλέον διατηρεῖ τήν ἀνάμνησιν τοῦ κόσμου...

     

Ἡ ποίησις τῆς φύσεως καί ἡ ποίησις τοῦ θείου κυριαρχοῦσιν ἐφ᾿ ὅλης τῆς χερσονήσου τοῦ Ἁγίου Ὄρους, καί ὁ αἰσθανόμενος εὑρίσκει ἀφορμάς ἀνά πᾶν βῆμα ὅπως διατηρήσῃ  ἐν ἑαυτῷ πάντοτε λάμπον τό φῶς τῆς ζωῆς».

                       

ἱεροδιάκονος Κοσμᾶς Βλάχος Ἁγιοπαυλίτης (ἀρχές 20οῦ αἰ.)

ΕΙΚΟΝΑ ΤΗΣ ΑΝΑΛΗΨΕΩΣ ΤΟΥ ΣΩΤΗΡΟΣ ΣΤΙΣ ΚΑΡΥΕΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΟΡΟΥΣ. ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟΥ ΤΟΥ ΙΕΡΟΜΟΝΑΧΟΥ ΠΑΡΘΕΝΙΟΥ ΤΟΥ ΣΚΟΥΡΤΟΥ

Δεσποτική εἰκόνα τῆς Ἀναλήψεως τοῦ Χριστοῦ, πού βρίσκεται στό Ζωγραφίτικο κελλί τῆς Ἀναλήψεως

 στίς Καρυές τοῦ Ἁγίου Ὄρους

Πρόκειται γιά μία ἀπό τίς καλλιτεχνικότερες εἰκόνες τοῦ ἐργαστηρίου τοῦ ἱερομονάχου Παρθενίου τοῦ Σκούρτου τοῦ ἐξ Ἀγράφων. Στό κάτω μέρος εἰκονίζεται ἡ Θεοτόκος ἐν μέσῳ τῶν Ἀποστόλων, ἐνῶ στό πάνω μέρος τῆς ἐντυπωσιακῆς σύνθεσης εἰκονίζεται ὁ ἀναληφθείς Κύριος ἐντός ἡμικυκλικῆς δόξας, καθήμενος ἐπί χερουβίμ. Τήν δόξα περιβάλλουν νεφέλες ἐνῶ γύρω ἀπό αὐτήν πλῆθος ἀγγέλων, ἐκ τῶν ὁποίων οἱ περισσότεροι κρατοῦν ἕνα μουσικό ὄργανο, ἀναγγέλουν μέ πανηγυρικό τρόπο τό γεγονός. Κάτω ἀπό τό χορό τῶν ἀγγέλων, στά ἀριστερά καί δεξιά τῆς σύνθεσης, εἰκονίζονται οἱ προφήτες Δαβίδ καί Ζαχαρίας, πού εἶχαν προαναγγείλει τό γεγονός.

 Τό πολύ ἐντυπωσιακό εἶναι ὅτι ἡ εἰκόνα συνυπάρχει στό ἴδιο τέμπλο μέ τίς εἰκόνες τοῦ Χριστοῦ Παντοκράτορος καί τῆς Θεοτόκου Ὁδηγητρίας, οἱ ὁποῖες θά πρέπει νά ἀποδοθοῦν στό ἐργαστήριο τοῦ ἱερομονάχου Διονυσίου τοῦ ἐκ Φουρνᾶ. δεσποτική εἰκόνα Ἀναλήψεως τοῦ Σωτῆρος.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:

Παταπίου μοναχοῦ Καυσοκαλυβίτου, Ὁ Ὅσιος ἱερομόναχος Παρθένιος ὁ ἐκ Φουρνᾶ τῶν Ἀγράφων ὁ Σκοῦρτος. Ὁ Βίος καί το ζωγραφικό του ἔργο, Ἀθήνα 2009.

Παταπίου μοναχοῦ Καυσοκαλυβίτου, «Ἄγνωστες φορητές εἰκόνες τῶν ἱερομονάχων Διονυσίου καί Παρθενίου τῶν ἐκ Φουρνᾶ τῶν Ἀγράφων στίς Καρυές τοῦ Ἁγίου Ὄρους (Μέρος Α΄)», Ἀρχεῖο Εὐρυτανικῶν Σπουδῶν καί Ἐρευνῶν 3 (2009), σ. 45-50

ΕΠΙΣΗΜΗ ΡΑΒΔΟΣ ΠΟΥ ΔΩΡΗΘΗΚΕ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΑΓΙΟΡΕΙΤΕΣ ΣΤΟΝ ΕΛΕΥΘΕΡΙΟ ΒΕΝΙΖΕΛΟ

Πολύτιμη ράβδος πού δωρήθηκε στόν πρωθυπουργό Ἐλευθέριο Βενιζέλο ἀπό τούς Ἁγιορεῖτες πατέρες κατά τήν ἐπίσημη ἐπίσκεψή του στό Ἅγιον Ὄρος τό 1930.

 Ἡ ράβδος ἐκτίθεται στό Μουσεῖο Ἐλευθερίου Βενιζέλου στά Χανιά καἰ εἶναι ἐπενδυμένη μέ ἡμιπολύτιμους λίθους. Στήν κορυφή της ἐπιστέφεται ἀπό ἀργυρό κάλυμα, στήν ἐπιφάνεια τοῦ ὁποίου εἶναι χαραγμένη ἡ μορφή τοῦ μεγάλου Ἕλληνα πολιτικοῦ, καθώς καί ἡ ἐπιγραφή ΑΘΩΣ.

Στό Ἀρχεῖο τοῦ Ἱδρὐματος Ἐλευθερίου Βενιζέλου στά Χανιά, φυλάσσεται ἡ παρακάτω ἐπιστολή τῆς Ἰερᾶς Κοινότητος τοῦ Ἁγίου Ὄρους πρός τόν πρωθυπουργό Ἐλευθέριο Βενιζέλο (22 Ἀπριλίου 1930),

 μέ τήν ὁποία τό ἀνώτερο διοικητικό ὄργανο τῆς μοναστικῆς πολιτείας, τοῦ ἀνακοινώνει τήν δωρεά σ᾿ αὐτόν ξυλόγλυπτης εἰκόνας τοῦ Ἁγίου Γεωργίου καί ἕνα ἀντίτυπο τοῦ Λευκώματος τοῦ Ἁγίου Ὄρους εἰς ἀνάμνησιν τῆς ἐπίσκέψεώς του στό Ἅγιον Ὄρος. Στήν ἐπιστολή πάντως δέν γίνεται λόγος γιά τήν ἐν λόγω ρἀβδο.

Στίς ἀρχές Μαΐου τοῦ 1930 πραγματοποιήθηκε ἐπίσημη ἐπίσκεψη τοῦ τότε πρωθυπουργού Ἐλευθερίου Βενιζέλου στό Ἅγιον Ὄρος.

Το ατμόπλοιο «Κανάρης», το οποίο μετέφερε τον Πρωθυπουργό, έπρεπε σύμφωνα με το πρόγραμμα να λιμενισθεί στην Ι. Μονή Μεγίστης Λαύρας όπου θα γινόταν και η επίσημη υποδοχή. Λόγω όμως σφοδρής θαλασσοταραχής το ατμόπλοιο «Κανάρης» ελιμενίσθη στην Ι. Μονή Βατοπαιδίου και εκεί αποβίβασε τον Πρωθυπουργό. Εκεί τον υπεδέχθη ο εκπρόσωπος της Ι. Μ. Μεγίστης Λαύρας Ευλόγιος Κουρίλας. Στην προσφώνηση προς τον Πρωθυπουργό, η οποία μάλιστα ήταν μεγάλη, 20 σελίδες, κατέληγε ο Ευλόγιος με τρεις προτάσεις: «Να ανασυσταθή η Αθωνιάς Ακαδημία διά την πνευματικήν μόρφωσιν. Να συσσωματωθεί εις Σχολήν Καλών Τεχνών η εγκατεσπαρμένη διάθεσις και επίδοσις των μοναχών εις την ζωγραφικήν και την ξυλογλυπτικήν και χειροτεχνίαν. Να ιδρυθεί Τυπογραφείον, διά να τυπώνονται αί μελέται των χειρογράφων και άλλα πολύτιμα βιβλία».

Ο Πρωθυπουργός στην απάντησή του «υπεσχέθη εισόδημα έναντι των απαλλοτριώσεων, υπεσχέθη την Αθωνιάδα Ακαδημίαν, το Τυπογραφείον και την Σχολήν των Καλών Τεχνών, ιδίως διά την αγιογραφίαν και ξυλογλυπτικήν».

 Πηγή γιά τήν ἐπίσκεψη τοῦ Βενιζέλου:
 "Ὁ πρωθυπουργός κ. Ἐ. Βενιζέλος εἰς τό Ἅγιον Ὄρος καί τήν Βόρειον Ἑλλάδα", ἔκδοσις Φιλελευθέρων Δημοσιογράφων Ἀν. Μακεδονἰας - Θράκης 1931  1932. Πρώτη εἰκονογραφημένη ἔκδοσις, Θεσσαλονίκη, ἐκδοτικὀς οἷκος Μ. Τριανταφὐλλου, 1932.


Φωτογραφίες καί περιγραφή τῆς ράβδου: ΑΓΙΟΡΕΙΤΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ

                                                Μουσεῖο Ἐλευθερἰου Βενιζἐλου