12 ΑΠΡΙΛΙΟΥ. ΜΝΗΜΗ ΤΟΥ ΟΣΙΟΥ ΚΑΙ ΘΕΟΦΟΡΟΥ ΠΑΤΡΟΣ ΗΜΩΝ ΑΚΑΚΙΟΥ ΤΟΥ ΚΑΥΣΟΚΑΛΥΒΙΤΟΥ

ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΟΠΟΥ ΑΣΚΗΘΗΚΕ Ο ΟΣΙΟΣ ΑΚΑΚΙΟΣ ΣΤΑ ΚΑΥΣΟΚΑΛΥΒΙΑ

ΤΑ ΙΕΡΑ ΛΕΙΨΑΝΑ ΤΟΥ ΟΣΙΟΥ ΑΚΑΚΙΟΥ
ΣΤΗΝ ΚΑΛΥΒΗ ΤΟΥ ΑΓ. ΑΚΑΚΙΟΥ ΤΗΣ ΣΚΗΤΗΣ ΚΑΥΣΟΚΑΛΥΒΙΩΝ

ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΓΙΟ ΙΩΑΝΝΗ ΤΗΣ ΚΛΙΜΑΚΟΣ ΩΣ ΤΟΝ ΑΓΙΟ ΠΑΪΣΙΟ ΤΟΝ ΑΓΙΟΡΕΙΤΗ: Η ΠΡΟΣΕΥΧΗ ΣΤΗΝ ΑΣΚΗΤΙΚΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ

                        

Παταπίου μοναχοῦ Καυσοκαλυβίτου

Ἀπό τόν ἅγιο Ἰωάννη τῆς Κλίμακος ὡς τόν

 ἅγιο Παΐσιο τόν Ἁγιορείτη: 

ἡ Προσευχή στήν ἀσκητική παράδοση τῆς Ἐκκλησίας μας

Η ΨΥΧΟΣΩΤΗΡΙΑ ΚΛΙΜΑΞ. ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΤΟΙΧΟΓΡΑΦΙΑ ΣΤΟ ΝΕΟ ΚΑΘΟΛΙΚΟ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΤΙΜΙΟΥ ΠΡΟΔΡΟΜΟΥ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ

(…)

   Δ’ Κυριακή τῶν Νηστειῶν, τοῦ ἁγίου Ἰ­ω­άν­νου τῆς Κλί­μα­κος σήμερα, καί πο­ρευ­ό­με­νοι πρός τό Πά­σχα, δέν παύ­ου­με ἀ­πό τό νά συ­νει­δη­το­ποι­οῦ­με, ὅ­τι αὐ­τή ἡ πο­ρεί­α δέν εἶ­ναι πα­ρά μί­α ἀ­νε­ξά­ντλη­τη ἀ­νο­δι­κή κλί­μα­κα ἀ­πο­κτή­σε­ως τῶν ἀ­ρε­τῶν. Ὅπως ὁ Θεός εἶναι ἄπειρος ἔτσι καί ἡ δυνατότητα πού ἔχουμε ὅλοι οἱ ἄνθρωποι νά Τόν συναντήσουμε καί νά ἑνωθοῦμε μέ Αὐτόν εἶναι ἀπεριόριστη. Ἄλλωστε ἡ ἀρετή δέν ἔχει ὅρια, σύμφωνα μέ τόν ἅγιο Γρηγόριο Νύσσης, καί κάθε ἄνθρωπος μπορεῖ νά ἐπιδιώξει τήν ἀρετή.

  Ἡ σημερινή Κυριακή εἶναι ἀφιερωμένη στή μνήμη ἑνός μεγάλου διδασκάλου τῆς ὀρθόδοξης πνευματικότητας καί τῆς προσευχῆς: τοῦ ὁσίου Ἰωάννου τοῦ Σιναΐτου, μίας ἀντιπροσωπευτικῆς μορφῆς τῆς ὀρθόδοξης ἄσκησης, στο διάβα τῶν αἰώνων.  Κι αὐτό, γιατί ἐκεῖνο πού ζητάει ἀπό μᾶς ἡ Ἐκκλησία εἶναι νά ἐμπλουτίσουμε τόν πνευματικό καί διανοητικό ἐσωτερικό μας κόσμο. Καί ἀπό τήν ἄποψη αὐτή ἡ Μεγάλη Σαρακοστή εἶναι ἕνα βιωματικό ταξίδι στό βάθος τοῦ εἶναι μας. Τῆς ἀναζήτησης νοήματος. Τῆς ἀνακάλυψης ἀπό τόν ἄνθρωπο τοῦ θεϊκοῦ νοήματος τῆς ζωῆς του, τοῦ κρυμμένου βάθους της.

(…) Ἡ προσευχή για ὅλους τους ἀσκητικούς πατέρες τῆς Ἐκκλησίας, εἶναι τέχνη τεχνῶν και ἐπιστήμη ἐπιστημῶν. Γιά τόν ὅσιο Ἰωάννη τῆς Κλίμακος ἡ προσευχή εἶναι: συμφιλίωση μέ τόν Θεό, συγχώρηση τῶν ἁμαρτημάτων, τοῖχος πού μᾶς προστατεύει ἀπό τίς θλίψεις, ἔργο τῶν Ἀγγέλων, ἡ μελλοντική εὐφροσύνη, πηγή τῶν ἀρετῶν, πρόξενος τῶν χαρισμάτων τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, τροφή τῆς ψυχῆς, φωτισμός τοῦ νοῦ, πέλεκυς πού χτυπᾶ τήν ἀπόγνωση, διάλυση τῆς λύπης, καθρέπτης τῆς πνευματικῆς προόδου, δήλωση τῆς πνευματικῆς κατάστασης.

(…) Κατά τήν περίοδο τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς, ἡ Ἐκκλησία ἐπιστρατεύει τίς δυνάμεις της καί διοργανώνει τόν πνευματικό ἀγῶνα καί τήν προσευχή συλλογικά, στό πλαίσιο τῆς ὅλης λατρευτικῆς της ζωῆς. Γι᾿ αὐτό καί πολλαπλασιάζονται οἱ καιροί τῆς προσευχῆς καί ἐκτείνονται σέ μῆκος οἱ Ἀκολουθίες τοῦ νυχθημέρου. Ἀκόμη καί στόν κόσμο, οἱ ἐνοριακοί ναοί μετατρέπονται κατά κάποιον τρόπο σέ καθολικά μοναστηριῶν καί οἱ πιστοί, οἱ ἐν τῶ κόσμῳ, καλοῦνται σέ ἀνάλογη ἐπιστράτευση θείας λατρείας καί προσευχῆς.

(…) Μία ἀπό τίς τελειότερες ἐκφράσεις ἀγάπης εἶναι τό νά προσευχόμαστε γιά τούς ἄλλους.

  Τήν ἀλήθεια αὐτή καθώς καί τήν ἀξία της τονίζει ὁ ὅσιος Παΐσιος ὁ Ἁγι:ορείτης:

 «Ἡ καρδιακή προσευχή βοηθάει ὄχι μόνο τούς ἄλλους ἀλλά καί τόν ἴδιο τόν ἑαυτό μας, γιατί βοηθάει νά ἔρθει ἡ ἐσωτερική καλωσύνη. Ὅταν ἐρχόμαστε στή θέση τοῦ ἄλλου, ἔρχεται φυσιολογικά ἡ ἀγάπη, ὁ πόνος, ἡ ταπείνωση, ἡ εὐγνωμοσύνη μας στό Θεό μέ τή συνεχή δοξολογία, καί τότε ἡ προσευχή γιά τό συνάνθρωπό μας γίνεται εὐπρόσδεκτη ἀπό τόν Θεό καί τόν βοηθάει». Καί σέ ἐρώτηση γιά τό πῶς καταλαβαίνει ὅτι μέ τήν προσευχή του βοηθήθηκε ὁ ἄλλος, ἀπαντάει: «Τό πληροφορεῖται ἀπό τή θεία παρηγοριά πού νιώθει μέσα του μετά ἀπό τήν πονεμένη του καρδιακή προσευχή πού ἔκανε. Πρέπει ὅμως πρῶτα τόν πόνο τοῦ ἄλλου νά τόν κάνεις δικό σου πόνο καί ὕστερα νά κάνεις καί καρδιακή προσευχή. Ἡ ἀγάπη εἶναι ἰδιότητα θεϊκή καί πληροφορεῖ τόν ἄλλον».

Χαρακτηριστική εἶναι στό σημεῖο αὐτό ἡ θεολογική ταύτιση τοῦ ὁσίου Παϊσίου τοῦ Ἁγιορείτου μέ τόν ὅσιο Ἰωάννη τῆς Κλίμακος. Διδάσκει ὁ δεύτερος: «Μήν ἀρνεῖσαι νά προσεύχεσαι γιά κάποια ψυχή πού σοῦ τό ζήτησε, ἔστω κι ἄν δέν διαθέτεις καρποφόρο προσευχή. Γιατί ἡ πίστη ἐκείνου πού ζήτησε τήν προσευχή, ἔσωσε πολλές φορές κι ἐκεῖνον πού προσευχήθηκε καί μάλιστα μέ συντριβή καρδίας. Μην  ὑπερηφανεύεσαι, ἐάν προσεύχεσαι γιά ἄλλους καί εἰσακούεσαι, γιατί εἶναι ἡ πίστη ἐκείνων, πού ἐνήργησε, ὥστε νά εἰσακουσθεῖ ἡ προσευχή σου».

(…) Ἀπό τήν ἔρημο τοῦ θεοβαδίστου Ὄρους Σινᾶ, καί τήν Κλίμακα τοῦ ὁσίου Ἰωάννου, ἀλλά καί ἀπό τό Ἅγιον Ὄρος, ἀπό τά χρόνια τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ ὥς τίς μέρες μας, μέ τήν ἁγιοκατάταξη τοῦ ὁσίου Παϊσίου τοῦ Ἁγιορείτου, στέλνονται στόν κόσμο μας ἀνάσες προσευχῆς καί ἀνταύγειες αἰωνιότητας. Καί σήμερα, ἐν μέσῳ Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς, ὄχι μόνο ἀντλοῦμε δύναμη καί ἐλπίδα, ὄχι μόνο λαμβάνουμε ὑπόδειγμα ἁγιαστικῆς βιοτῆς καί ἐμπειρίας, ἀλλά κυρίως ὁμολογοῦμε τή βιωματική πεποίθηση πού εἶχαν καί ἀκτινοβολοῦσαν ὅλοι οἱ Ἅγιοι, ἀνάμεσά τους καί οἱ Ἁγιορεῖτες, πώς ὁ Χριστός ἀνέστη! 

     Ἀποσπάσματα Ὁμιλίας τοῦ συγγραφέα, πού ἐκφωνήθηκε κατά τόν Κατανυκτικό Ἑσπερινό τῆς Δ΄ Κυριακῆς τῶν Νηστειῶν, 10 Ἀπριλίου 2016, στόν μητροπολιτικό ναό τοῦ Ἁγίου Ἀθανασίου Ἰωαννίνων τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Ἰωαννίνων, παρουσία τοῦ σεβασμιωτάτου μητροπολίτου Ἰωαννίνων κ. Μαξίμου. 

ΕΥΓΕΝΙΟΣ ΒΟΥΛΓΑΡΗΣ ΣΧΟΛΑΡΧΗΣ ΤΗΣ ΑΘΩΝΙΑΔΟΣ

                                      Πατάπιος μοναχός Καυσοκαλυβίτης

Ὁ Εὐγένιος Βούλγαρης, Σχολάρχης τῆς Ἀθωνιάδος (1753-1759) καί οἱ πνευματικές ζυμώσεις στό Ἅγιον Ὄρος κατά τόν 18ο αἰώνα

Βασικό χαρακτηριστικό τῶν πνευματικῶν ζυμώσεων κατά τόν 18ο αἰώνα ἦταν ἡ ἔντονη ἀγωνία τῶν Ἑλλήνων λογίων γιά τήν ἀφύπνιση τῆς ἐθνικῆς ἑλληνικῆς συνείδησης καί τήν ἀναγέννηση τοῦ ἔθνους, πού μέ τή σειρά τους θά προετοίμαζαν τήν ἀποτίναξη τοῦ τουρκικοῦ ζυγοῦ. Παράλληλα μέ τήν παραπάνω κίνηση, στούς κύκλους τῶν λογίων θεολόγων καί συγγραφέων ἐκδηλωνόταν μία προσπάθεια ἐπαναπροσέγγισης τῆς ἐκκλησιαστικῆς καί θεολογικῆς παράδοσης, ὥστε ἀνανεωμένη καί ἐμπλουτισμένη νά συμβάλει στήν ἀναμόρφωση τῆς παιδείας καί τήν ἀναγέννηση τῆς πνευματικῆς ζωῆς. Ἡ ἀγωνία τους γιά τήν διαφαινόμενη ἀλλοτρίωση τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ φρονήματος μέσα ἀπό ἐκδηλώσεις τυπολατρίας καί γιά τήν ἀποξένωση ἀπό τίς αὐθεντικές πατερικές πηγές, τούς κατεύθυνε σέ ἀναζήτηση προσαρμογῶν καί συμπόρευσης μέ τίς προκλήσεις τῶν καιρῶν (κυρίως μέ τίς ἰδέες τοῦ Διαφωτισμοῦ) ὅσο καί στήν αὐστηρή προσήλωση στήν ὀρθόδοξη παράδοση, ἡ ὁποία διαλεγόταν μέ τόν δυτικό πολιτισμό.    

  Πρός τήν κατεύθυνση αὐτή ἐργάστηκε καί ὁ τιμώμενος σήμερα Εὐγένιος Βούλγαρης, ὁ ὁποῖος ἀναγνωρίζεται τόσο ἀπό τούς συγχρόνους του ὅσο καί ἀπό τή νεότερη ἔρευνα ὡς ἡ κορυφαία πνευματική μορφή τοῦ Ἑλληνισμοῦ κατά τόν 18ο αἰώνα. Μέ καταγωγή ἀπό τήν Κέρκυρα καί ἔχοντας ἀποκτήσει εὐρεία παιδεία, δίδαξε καί διηύθυνε κάποια ἀπό τά σημαντικότερα ἐκπαιδευτικά κέντρα τοῦ ὑπόδουλου Ἑλληνισμοῦ καί ἔχει χαρακτηριστεῖ ὡς ὁ «πανεπιστήμονας» τοῦ νέου Ἑλληνισμοῦ. Τό πλουσιότατο καί πολυσχιδές συγγραφικό ἔργο του συνιστᾶ καί στήν ἐποχή μας ἕνα μοναδικό τεκμήριο πολυσχιδοῦς ἐπιστημονικῆς φιλοσοφικῆς καί θεολογικῆς παιδείας καί γνώσης, γνώρισε πολλές ἐκδόσεις, καλύπτει ὅλα σχεδόν τά γνωστικά πεδία τῶν ἐπιστημῶν τῆς ἐποχῆς του καί ἐξακολουθεῖ νά διατηρεῖ μία ἀξιοπρόσεκτη ἐπικαιρότητα, κάτι πού ἐπιβεβαιώνεται καί ἀπό τήν ἐπιτυχία τοῦ παρόντος Συνεδρίου.

  Ὁ Βούλγαρης κατάφερε μέ νηφαλιότητα νά συμπυκνώσει καί νά συνθέσει τίς διάφορες τάσεις τῆς ἐποχῆς του. Μελετώντας τά νεωτερικά ἰδεολογικά καί φιλοσοφικά ρεύματα τῆς Εὐρώπης καθώς καί τά νέα ἐπιστημονικά δεδομένα, ἐπιχείρησε τή σύζευξή τους μέ τίς παραδοσιακές ἀξίες τῆς ἑλληνορθόδοξης κοινωνίας, δεχόμενος κριτικά τόν εὐρωπαϊκό διαφωτισμό, ἀπορρίπτοντας ὅμως τίς ἀθεϊστικές του ἰδέες.

(...)  Στό Ἅγιον Ὄρος, ἤδη ἀπό τίς ἀρχές τοῦ αἰώνα εἶχε ἐκδηλωθεῖ ζωηρή πνευματική κίνηση... 

(...)  Ἡ ἐπίδοση ὅμως στόν πνευματικό λόγο αὐξάνεται, ἐντείνεται καί ἐξακτινώνεται ἀπό τά μέσα τοῦ ἴδιου αἰώνα. Εἶναι ἡ ἐποχή, ὅπου οἱ πνευματικές ζυμώσεις στή μοναχοπολιτεία τοῦ Ἄθω ἐκδηλώνονται καί ὁριοθετοῦνται ἀπό δύο μείζονος σημασίας πνευματικά γεγονότα: τήν ἐμφάνιση τοῦ κινήματος τῶν Κολλυβάδων καί τήν ἵδρυση τῆς Ἀθωνιάδος σχολῆς.

Ἡ Ἀθωνιάς ὑπῆρξε ἀποτέλεσμα τοῦ φιλόμουσου, τῆς γενναιότητας καί τῆς τόλμης τῶν Ἁγιορειτῶν νά προσφέρουν μηνύματα ἐλπίδας καί φωτός στό σκοτάδι τῆς ἐποχῆς, γιά νά κρατηθεῖ στή ζωή ἡ Ρωμηοσύνη, ἡ Ὀρθοδοξία καί τό Γένος μας. Γιά νά πληροφορηθεῖ τίς ἀλήθειες γιά τήν καταγωγή καί τήν ἔνδοξη ἱστορία του, νά φωτιστεῖ ἀπό τή σοφία τῶν προγόνων του, νά πάρει δύναμη γιά νά συνεχίσει νά ἐλπίζει καί νά ἐπιζήσει καί νά ἀποτινάξει ἀπό τόν τράχηλό του τό ζυγό τῆς δουλείας. Κι ἐδῶ ἀξίζει νά θυμηθοῦμε τόν Ρήγα Φεραῖο, μαθητή στήν Ἀθωνιάδα στά χρόνια τῆς ἐφηβείας του, περί τό 1771, τόν ἐθναπόστολο καί ἐθνεγέρτη ἅγιο Κοσμᾶ τόν Αἰτωλό καί τόν νεομάρτυρα Ἀθανάσιο Κουλακιώτη, ἀποφοίτους τῆς Ἀθωνιάδος.

  Ἡ Σχολή τοῦ Ἁγίου Ὄρους, ὅπως λεγόταν ἐπισήμως ἡ Σχολή, ἱδρύθηκε ἀρχικά τό 1748, καί ἐπίσημα τόν Μάϊο τοῦ 1750 μέ σιγγίλιο πού ἐξέδωσε ὁ οἰκουμενικός πατριάρχης Κύριλλος ὁ Ε’, στή μονή Βατοπαιδίου μέ τήν πρωτοβουλία τῶν προεστώτων της.  Τό 1753 ὁ πατριάρχης Κύριλλος Ε’, ἔχοντας τήν προσδοκία νά ἀποκτήσει ἡ Σχολή μεγαλύτερο κῦρος, καί νά καταστεῖ σημαντικό ἐκπαιδευτικό κέντρο, προσκάλεσε ἀπό τά Ἰωάννινα τόν Εὐγένιο Βούλγαρη, τόν «σοφώτερον τῶν Ἑλλήνων κατά τούς μετά τήν ἅλωσιν αἰῶνας», νά ἀναλάβει τή διεύθυνσή της καί νά τήν ἀναδείξει «φροντιστήριον ἑλληνικῶν μαθημάτων, παιδείας τε καί διδασκαλίας παντοειδοῦς ἔν τε λογικαῖς, φιλοσοφικαῖς τε καί θεολογικαῖς ἐπιστήμαις», ὅπως χαρακτηριστικά τό προσδιορίζει στό Πατριαρχικό του Σιγγίλιο (1753). 

     Ὁ Εὐγένιος Βούλγαρης θεωρεῖται τό πρόσωπο ἐκεῖνο, πού κυριάρχησε καί ἐπέδρασε καταλυτικά μέ τό πρωτοποριακό ἔργο του στόν χῶρο τῆς ἁγιορειτικῆς λογιοσύνης τῆς ὕστερης Τουρκοκρατίας. Ἀναμφίβολα, σέ ὅλη τήν διάρκεια τῆς ἐκπαιδευτικῆς του δράσης, ἡ σχολαρχία τοῦ Εὐγένιου στήν Ἀθωνιάδα θεωρεῖται ἡ λαμπρότερη, ἡ πιό μακρόχρονη ἀλλά καί ἡ πλέον ταραχώδης περίοδος...

 

Άπόσπασμα  ἀπό τήν εἰσήγηση τοῦ συγγραφέα στό Β΄ Πανηπειρωτικό Συνέδριο 

" Ἡ πνευματική κίνηση στά Ἰωάννινα τόν 18 ο αἰ. καί ἡ παρουσία τοῦ Εὐγενίου Βούλγαρη"

 Ἰωάννινα 9 Ἀπριλίου 2016                              

                                                                                              Ἑταιρεία Ἠπειρωτικῶν Μελετῶν

Ομιλία Γέροντα Παταπίου Καυσοκαλυβίτου στο Πνευματικό Κέντρο της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Κρήτης, την Κυριακή της Ορθοδοξίας 20-3-2016

Ομιλία του γέροντα Παταπίου Καυσοκαλυβίτου της Ιεράς Καλύβης  του Αγίου Ακακίου των Καυσοκαλυβίων του Αγίου Όρους, εις το Πνευματικό Κέντρο της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Κρήτης, την Κυριακή της Ορθοδοξίας 20-3-2016 με θέμα: "Παιδαγωγικός Λόγος των Αγίων Πορφυρίου και Παϊσίου για τους νέους"

Τον γέροντα προλόγισε ο Πρόεδρος του Συλλόγου "Φίλοι του Ἃγ. Όρους Ηρακλείου", Κωνσταντίνος Παγωνάκης και την ομιλία έκλεισε ο Αρχιεπίσκοπος Κρήτης κ. κ. Ειρηναίος.

ΤΟ ΜΕΤΟΧΙ ΤΩΝ ΠΑΜΜΕΓΙΣΤΩΝ ΤΑΞΙΑΡΧΩΝ ΤΗΣ Ι. ΜΟΝΗΣ ΜΕΓΙΣΤΗΣ ΛΑΥΡΑΣ ΣΤΗ ΝΕΑ ΕΛΒΕΤΙΑ ΑΘΗΝΩΝ

ΤΟ ΠΑΡΕΚΚΛΗΣΙ ΤΩΝ ΤΑΞΙΑΡΧΩΝ 

ΟΙ ΚΤΗΤΟΡΕΣ ΤΟΥ ΜΕΤΟΧΙΟΥ ΓΕΡΟΝΤΕΣ ΜΙΧΑΗΛ ΚΑΙ ΓΑΒΡΙΗΛ ΑΓΙΑΝΝΑΝΙΤΕΣ

ΘΕΟΤΟΚΟΣ ΤΟ ΑΞΙΟΝ ΕΣΤΙΝ. ΕΙΚΟΝΑ ΤΟΥ ΙΕΡΟΜΟΝΑΧΟΥ ΓΑΒΡΙΗΛ ΑΓΙΑΝΝΑΝΙΤΟΥ ΣΤΟ ΜΕΤΟΧΙ ΤΩΝ ΤΑΞΙΑΡΧΩΝ 

Ο ΜΕΓΑΣ ΑΡΧΙΕΡΕΥΣ. ΕΙΚΟΝΑ ΤΟΥ ΙΕΡΟΜΟΝΑΧΟΥ ΓΑΒΡΙΗΛ ΑΓΙΑΝΝΑΝΙΤΟΥ ΣΤΟ ΜΕΤΟΧΙ ΤΩΝ ΤΑΞΙΑΡΧΩΝ. 1938. ΣΚΗΤΗ ΑΓΙΑΣ ΑΝΝΗΣ

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΣΤΑ ΙΩΑΝΝΙΝΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΥΓΕΝΙΟ ΒΟΥΛΓΑΡΗ

Η πνευματική κίνηση στα Ιωάννινα με επίκεντρο το έργο του Ευγένιου Βούλγαρη

 

Η ερευνητική ανάδειξη όψεων των πνευματικών δρωμένων κατά τον 18ο αιώνα στα Ιωάννινα με επίκεντρο το πολύπλευρο έργο - φιλοσοφικό, θεολογικό, επιστημονικό - και τη πολύπτυχη διδασκαλία του Ευγενίου Βούλγαρη, αποτελεί την επιδίωξη του Β’ Πανηπειρωτικού Συνεδρίου με θέμα «Η πνευματική κίνηση στα Ιωάννινα τον 18ο αι. και η παρουσία του Ευγενίου Βούλγαρη».

Ἀπό το Ἅγιον Ὄρος συμμετέχει στό Συνέδριο ὁ μοναχός Πατάπιος Καυσοκαλυβίτης μέ θέμα:  

Ὁ Εὐγένιος Βούλγαρης Σχολάρχης τῆς Ἀθωνιάδος (1753-1759) καί οἱ πνευματικές ζυμώσεις στο ῞Αγιον Ὄρος κατά τόν 18ον αἰώνα.

Το Συνέδριο διοργανώνουν στα Ιωάννινα την Παρασκευή 8 και το Σάββατο 9 Απριλίου η Εταιρεία Ηπειρωτικών Μελετών και το Ίδρυμα Μελετών Ιονίου και Αδριατικού Χώρου, με την ευκαιρία της συμπλήρωσης 300 χρόνων από τη γέννηση του Ευγενίου Βούλγαρη, κορυφαίου Διδασκάλου του Γένους.

Οι εργασίες του Συνεδρίου θα αρχίσουν την Παρασκευή 8 Απριλίου, στις 6 το απόγευμα, στην αίθουσα «Κ. Κατσάρη» της Ε.Η.Μ. και θα ολοκληρωθούν το βράδυ της επόμενης ημέρας. Η είσοδος για το κοινό θα είναι ελεύθερη.

Στην εναρκτήρια εκδήλωση το πρόγραμμα περιλαμβάνει χαιρετισμό του Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου και προσφωνήσεις από τον Μητροπολίτη Ιωαννίνων Μάξιμο, τον Περιφερειάρχη Ηπείρου Αλέξανδρο Καχριμάνη, τον Δήμαρχο Ιωαννίνων Θωμά Μπέγκα, τον Πρύτανη του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Γεώργιο Καψάλη και τον Πρόεδρο της ΕΗΜ και του ΙΜΙΑΧ Κωνσταντίνο Π. Βλάχο.

Στις 7 το απόγευμα θα πραγματοποιηθεί η εναρκτήρια ομιλία του καθηγητή Ιστορίας της Φιλοσοφίας Κωνσταντίνου Θ. Πέτσιου με θέμα «Ονομάτων επίσκεψις: φιλοσοφία και επιστήμες στις Σχολές των Ιωαννίνων τον 18ου αι.».

Το υπόλοιπο Πρόγραμμα έχει ως εξής:

Α΄ Συνεδρία - Προεδρείο: Γεωργία Αποστολοπούλου, Κωνσταντίνος Π. Βλάχος

Βασ. Α. Κύρκος, Ο Ευγένιος Βούλγαρης ως ιστορικός της Ελληνικής Φιλοσοφίας.

Νίκος Αυγελής, Αριστοτελικές καταβολές στη θεωρία της γλώσσας.

Εγκαίνια έκθεσης χειρογράφων και παλαιτύπων του ΙΗ΄ αι. από τα αρχεία του Εργαστηρίου Ερευνών Νεοελληνικής Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων και του Ιδρύματος Μελετών Ιονίου και Αδριατικού Χώρου στην «Αίθουσα Κ. Κατσάρη».

Σάββατο 9 Απριλίου

9 π.μ.: Β΄ Συνεδρία - Προεδρείο: Αθαν. Γλυκοφρύδη - Λεοντσίνη, Δημ. Αποστολόπουλος

Ελευθέριος Π. Περρωτής, Η θεολογική επίδραση του Ευγενίου Βούλγαρη στη Μαρούτσειο Σχολή.

Γεώργιος Κουντούρης, Ορθόδοξη παράδοση και Ευρωπαϊκός Διαφωτισμός στο έργο του Ευγενίου Βούλγαρη.

Γεώργιος Νικολάου, Η πραγματεία του Ευγενίου Βούλγαρη «Στοχασμοί εις τους παρόντας κρισίμους καιρούς του Οθωμανικού Κράτους»: ιστορική συγκυρία συγγραφής και πολιτική στόχευση.

Γεώργιος Παναγόπουλος, Η πρόσληψη της δογματικής θεολογίας του Ευγένιου Βούλγαρη στη νεώτερη Θεολογία.

μ. Πατάπιος Καυσοκαλυβίτης,  Ο Ευγένιος Βούλγαρης Σχολάρχης της Αθωνιάδος (1753-1759) και οι πνευματικές ζυμώσεις στο Άγιον Όρος κατά τον 18ον αιώνα.

10.45 π.μ.: Γ΄ Συνεδρία - Προεδρείο: Κωνσταντίνος Στάϊκος - Ελένη Κουρμαντζή

Αθανασία Γλυκοφρύδη-Λεοντσίνη, Η συμβολή του Ευγενίου

Βούλγαρη στην εκπαίδευση των πριγκήπων της Ρωσίας.

Ελένη Αγγελομάτη - Τσουγγαράκη, Η επιστολιμαία επικοινωνία του Ευγενίου Βούλγαρη με ηγεμόνες της Μολδαβίας.

Γιώργος Βλαχάκης, Η μαρκησία du Chatelet και ο Ευγένιος Βούλγαρης. Διερεύνηση μιας ενδιαφέρουσας πνευματικής σχέσης.

Κωνσταντίνος Νάκος: Ευγένιος Βούλγαρις: Περί προσθέσεως και αφαιρέσεως - Περί κατασκευής των γεωμετρικών εξισώσεων

12.30 μ.: Δ΄ Συνεδρία - Προεδρείο: Νίκος Αυγελής – Δημήτριος Καραμπερόπουλος

Χαρίτων Καρανάσιος, Τα Γιάννενα ως κέντρο δικτύου λογίων μεταξύ Βενετίας και Κωνσταντινούπολης στον 18ο αιώνα

Βασιλική Τζώγα, Ανιχνεύσεις της επίδρασης του Ευγενίου Βούλγαρη στον Ιωαννίτη διδάσκαλο της Ηγεμονικής Ακαδημίας του Βουκουρεστίου Λάμπρο Φωτιάδη μέσα από επιστολές του κώδικα ΕΒΕ2390.

Απόστολος Σταβέλας, Οι «Κριτικαί επιστάσεις» του Ευγενίου Βουλγάρεως και η συνάφειά τους προς θέσεις της «Λογικής» του.

Ελένη Κουρμαντζή, Νύξεις κατά του Ευγενίου Βούλγαρη στον «Ανώνυμο του 1789» και στα «Καλοκινήματα» (1795).

Γεώργιος Καραμπελιάς, Ο εκλεκτισμός του Ευγενίου Βούλγαρη ως εγχείρημα πρωτότυπης φιλοσοφικής σύνθεσης.

17.30 μ.μ.: Ε΄ Συνεδρία - Προεδρείο: Παναγιώτης Νούτσος – Βασίλειος Μακρίδης

Γεώργιος Παπαγεωργίου, Ευγένιος Βούλγαρης: επιστολιμαίες διοδεύσεις κατά τον 18ουαι.

Κωνσταντίνος Ντίνας, Οι περί γλώσσας αντιλήψεις του Ευγενίου Βούλγαρη.

Κωνσταντίνος Στάικος, Ο Ευγένιος Βούλγαρης και η «Αινειάδα» του Βιργιλίου.

Δημήτριος Καραμπερόπουλος, Η παρουσία του Γαληνού στη «Λογική» του Ευγενίου Βούλγαρη.

Ελευθερία Νταλιάνη, Απηχήσεις της αρχαίας Φιλοσοφίας στη «Λογική» του Ευγενίου Βούλγαρη.

Αγγελική Αγγέλη, Η παρουσία της νεώτερης φιλοσοφίας στα «Στοιχεία της Μεταφυσικής» του Ευγενίου Βούλγαρη.

19.30 μ.μ.: ΣΤ΄ Συνεδρία - Προεδρείο: Βασίλειος Α. Κύρκος - Κωνσταντίνος Θ. Πέτσιος

Παναγιώτης Νούτσος, Πώς συνέβαλε η «Μητρόπολις πάσης μαθήσεως» στην αναδιάταξη των σχέσεων φιλοσοφίας και επιστημών.

Χρήστος Τερέζης, Οι περί των «καθόλου» απόψεις του Ευγενίου Βουλγάρεως.

Δημήτριος Αποστολόπουλος, Για το «Επιστολάριον» του Ευγενίου Βούλγαρη.

Βασίλειος Μακρίδης, «Απόκρισις ορθοδόξου τινός προς τινα αδελφόν ορθόδοξον περί της των Κατολίκων δυναστείας […] (Halle 1775): Έργο του Ευγένιου Βούλγαρη ή του Νικηφόρου Θεοτόκη;»

Γεωργία Αποστολοπούλου, Η αναφορά του ιστορικού της φιλοσοφίας Νικολάου Κοτζιά στον Ευγένιο Βούλγαρη.

ΣΥΣΤΑΥΡΩΜΕΝΟΙ ΜΕ ΤΟΝ ΧΡΙΣΤΟ ΚΑΙ ΣΥΝΑΝΑΣΤΗΜΕΝΟΙ

                                         Παταπίου μοναχοῦ Καυσοκαλυβίτου

Τρίτη Κυριακὴ τῶν Νηστειῶν σήμερα καὶ καθὼς βρισκόμαστε στὴ μέση τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς, ἡ Ἐκκλησία μας προβάλλει τὸν Τίμιο Σταυρό, γιὰ νὰ ἐνισχυθοῦμε στὸν πνευματικὸ ἀγῶνα τῆς περιόδου αὐτῆς, πού εἶναι καιρός εὐπρόσδεκτος τῆς μετανοίας γιά ὅλους μας. Σήμερα, κατακλύζουμε τούς ἱερούς ναούς προκειμένου νά προσκυνήσουμε τόν Τίμιο Σταυρό καί νά ἀντλήσουμε δύναμη καί χάρη οὐράνια ἀπό αὐτόν.

Βλέ­πο­ντας καί προ­σκυ­νῶ­ντας εὐ­λα­βι­κά τόν Σταυ­ρό τοῦ Χρι­στοῦ, ἀρ­χί­ζουμε νά δι­α­κρί­νου­με τό φῶς τῆς Ἀ­να­στά­σε­ώς Του. Ὅ­ποι­ος θέ­λει νά ἀ­κο­λου­θή­σει τό δρό­μο πού ὁ­δη­γεῖ στόν ἀ­να­στη­μέ­νο Χρι­στό, πρέ­πει νά ἀρ­νη­θεῖ τόν ἑ­αυ­τό του καί νά ση­κώ­σει τό σταυ­ρό του, σταυ­ρώ­νο­ντας τόν ἐ­γω­κε­ντρι­σμό του καί τή φι­λαυ­τί­α του. Αὐτό τό μήνυμα λάβαμε μέ τήν χάρη τοῦ Τιμίου καί Ζωοποιοῦ Σταυροῦ σήμερα, Κυ­ρι­α­κή τῆς Σταυ­ρο­προ­σκυ­νή­σε­ως. 

   Σύμφωνα μέ τή διδασακαλία τῆς Ἐκκλησίας μας, δέν νοεῖται ἀληθινός χριστιανός χωρίς Σταυρό, δηλαδή χωρίς συμμετοχή στόν Σταυρό τοῦ Χριστοῦ. «Ὅστις οὐ βαστάζει τόν Σταυρόν ἑαυτοῦ καί ἔρχεται ὀπίσω μου, οὐ δύναται εἶναί μου μαθητής», διδάσκει τό ἀψευδές στόμα τοῦ Κυρίου. Οἱ χριστιανοί δέν ἔχουμε ἄλλο τρόπο νά ζήσουμε παρά μόνον τόν τρόπο τοῦ Σταυροῦ τοῦ Χριστοῦ, συμμεριζόμενοι δηλαδή σέ κάθε στιγμή τῆς ζωῆς μας τήν ταπείνωση τοῦ Χριστοῦ, τήν θυσία Αὐτοῦ, τήν νίκη κατά τῶν παθῶν καί τοῦ ἐγωϊσμοῦ μας.  

   Πῶς μπορεῖ ὅμως ὁ καθένας ἀπό ἐμᾶς νά βιώσει στήν προσωπική του ζωή τό μυστήριο τοῦ Σταυροῦ;  Τί σημαίνει γιά μᾶς ὁ Λόγος τοῦ Θεοῦ, «εἰ τις θέλει ὀπίσω μου ἐλθεῖν, ἀπαρνησάσθω ἑαυτόν καί ἀράτω τόν σταυρόν αὐτοῦ, καί ἀκολουθείτω μοι»;

Τί σημαίνει λοιπόν «ἀκολουθῶ τόν Ἐσταυρωμένο Χριστό, βαστάζοντας τόν δικό μου Σταυρό»;

   

  Πρῶτον σημαίνει ὅτι σταυρώνω τόν παλαιό ἄνθρωπο, τά πάθη μου, δηλαδή, καί ὅτι μέ χωρίζει ἀπό τήν κοινωνία μέ τόν Θεό. Ἀπαρνοῦμαι τόν παλαιό ἄνθρωπο καί ἀγωνίζομαι νά ξεριζώσω ἀπό μέσα μου τά ἁμαρτωλά καί ἐγωϊστικά πάθη, τόν ἐγωκεντρισμό, τή φιλαυτία.

  Μορφές τῆς φιλαυτίας εἶναι: ἡ ὀλιγοπιστία, ἡ ἀπιστία, ἡ ἀδιαφορία γιά τόν συνάνθρωπο καί τό ἀκόμη χειρότερο, ἡ ἐκμετάλλευσή του. Εἶναι ἀκόμη ἡ φιληδονία καί ἡ σαρκολατρεία· ἡ ἀπληστία καί ἡ φιλαργυρία· ἡ μνησικακία καί ἡ συκοφαντία καί κάθε ἐνέργεια, μέ τήν ὁποία πληγώνουμε καί στενοχωροῦμε τούς συνανθρώπους μας. Εἶναι ἡ φιλοδοξία καί ματαιοδοξία.

 Δεύτερον. Σημαίνει ὅτι ὑπομένω τίς ἀκούσιες δοκιμασίες τῆς ζωῆς καρτερικά καί εὐχαριστιακά.

   Οἱ ὀδυνηρές καί ἀνίατες ἀσθένειες, ὁ θάνατος προσφιλῶν μας προσώπων, ἡ ἀδικία, ἡ ἀχαριστία καί ἡ περιφρόνηση, ἡ ἀπότομη πτωχοποίηση τῆς ζωῆς μας λόγω τῆς οίκονομικῆς κρίσης καί ἄλλες δοκιμασίες ἀποτελοῦν εὐκαιρίες πού, ἄν τίς χρησιμοποιήσουμε σωστά, μᾶς συσταυρώνουν καί συνεγείρουν μέ τόν Χριστό. Ἄν ἀγανακτήσουμε καί περάσουμε τά ὅρια ζημιωνόμαστε πνευματικά. Ἄν τίς δεχθοῦμε παθητικά, γιατί δέν μποροῦμε νά κάνουμε διαφορετικά, πάλι δέν ὠφελούμαστε. Ἄν ὅμως τίς δεχθοῦμε ὡς ἐπίσκεψη τοῦ Θεοῦ καί ὡς εὐκαιρίες γιά τήν πνευματική μας τελείωση μᾶς ἀνεβάζει στό ὕψος τῶν ἁγίων μαρτύρων.

   Ἕνας μακαριστός ἁγιορείτης γέροντας εἶπε χαρακτηριστικά τό ἑξῆς: «Ἕνα δόξα σοι ὁ Θεός, τήν ὥρα πού πονᾶμε ἔχει μεγαλύτερη ἀξία ἀπό χίλια Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ» πού τό λέμε ὅταν δέν πονᾶμε.

Τρίτον, σημαίνει ὅτι ἀναλαμβάνω ἑκούσιους πόνους, στερήσεις, ἀγῶνες γιά τήν ἀγάπη πρός τόν Θεό. Ὁ ἴδιος ἄλλωστε ὁ Κύριος μᾶς ἐδίδαξε ὅτι στενή ἡ πύλη καί τεθλιμμένη ἡ ὁδός τοῦ Εὐαγγελίου.

   Μέ τή νηστεία, τήν ἀγρυπνία, τήν εὐλογημένη ὀρθόδοξη ἄσκηση πολιτεύεται ὁ Χριστιανός. Γιά νά ζῆ ὡς εἰκόνα τοῦ Θεοῦ, γιά νά μή χρησιμοποιῆ τόν κόσμο καταναλωτικά, ἀλλά εὐχαριστιακά.

    «Ἡμεῖς κηρύττομεν Ἰησοῦν Χριστόν καί τοῦτον ἐσταυρωμένον καί τοῦτον δέ ἀναστάντα», διακυρήττει ὁ ἀπόστολος Παῦλος.

 Αὐτόν τόν Ἐσταυρωμένο καί ἀναστάντα Ἰησοῦ Χριστό, ἀσπαζόμαστε καί προσκυνοῦμε σήμερα, τιμώντας καί ἀσπαζόμενοι τόν Τίμιο Σταυρό Του. Σήμερα εἶναι ἡμέρα σταυροαναστάσιμη. Γιατί, ὄχι μόνο ἀντλοῦμε δύναμη καί ἐλπίδα στό μέσον τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς, ὄχι μόνο λαμβάνουμε ὑπόδειγμα σταυροαναστάσιμης βιοτῆς καί χαρμολύπης, ἀλλά κυρίως προκηρύττουμε τῆς Ἀναστάσεως τά τρόπαια, προεορτάζουμε τήν πασχαλινή πανήγυρη, ὁμολογοῦμε τήν βιωματική πεποίθηση ὅλων τῶν Ἁγίων τῆς Ἐκκλησίας μας πώς, ὁ Χριστός ἀνέστη! 

  Αὐτή ἡ χαρά, ἡ πίστη ἄς φωτίσει καί ἄς χαράξει τήν καρδιά μας,  καί ἄς εἶναι γιά ὅλους ἐμᾶς πρόγευση τῆς Ἀναστάσεως, τῆς κλητῆς καί ἁγίας ἡμέρας τοῦ Πάσχα. 

      Ἡ σημερινὴ προσκύνηση τοῦ τιμίου Σταυροῦ μᾶς θυμίζει τὸ πάθος τοῦ Χριστοῦ. Ταυτόχρονα ὅμως μᾶς ζωντανεύει τὴν ἐλπίδα τῆς Ἀναστάσεως. Γιατὶ ὅπως ὁ Χριστός, ἔτσι κι ἐμεῖς ἀπὸ τὴ θλίψη τοῦ Σταυροῦ καὶ τοῦ πάθους, ἀπὸ τὸν πόνο καὶ τὸ θάνατο, φθάνουμε στὴ χαρὰ τῆς Ἀναστάσεως, πρὸς τὴν ὁποία καὶ πορεύομαστε μὲ κουράγιο καὶ δύναμη. Στήν πορεία πρός τήν συνάντησή μας μέ τόν ἀναστημένο Χριστό, τόν Θεό μας, στόν ὁποῖο πρέπει κάθε δόξα, τιμή καί προσκύνηση, στούς αἰώνες τῶν αἰώνων. Ἀμήν.

Ἀποσπάσματα ὁμιλίας τοῦ συγγραφέα κατά τήν Θεία Λειτουργία τῆς Κυριακῆς τῆς Σταυροπροσκυνήσεως, 3 Ἀπριλίου 2016, στόν ἱερό ναό Κοιμήσεως Θεοτόκου Χαϊδαρίου Ἀττικῆς