ΙΕΡΟΜΟΝΑΧΟΣ ΣΑΒΒΑΣ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΙΟΣ

ΑΓΙΟΡΕΙΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΟΓΡΑΦΙΑ

  

ΣΧΕΔΙΟ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΤΟΥ ΑΓ. ΠΑΝΤΕΛΕΗΜΟΝΟΣ ΔΙΑ ΧΕΙΡΟΣ ΤΟΥ ΡΩΣΟΥ ΠΕΡΙΗΓΗΤΗ ΜΟΝΑΧΟΥ ΓΡΗΓΟΡΊΟΥ ΜΠΑΡΣΚΙ. 1774

Ἱερομόναχος Σάβ­βας Πε­λο­πον­νή­σι­ος

Προ­ερ­χό­με­νος ἀπὸ τὴ ξε­νο­φων­τι­νὴ σκή­τη τοῦ Εὐ­αγ­γε­λι­σμοῦ, στά­θη­κε ὁ πρῶ­τος ἡ­γού­με­νος ἀπὸ τὴν ἐ­πα­να­κοι­νο­βι­ο­ποί­η­ση τῆς μο­νῆς τοῦ Ἁγίου Παντελεήμονος (Ρωσικοῦ), τὸ 1803, ἐ­πὶ πα­τρι­αρ­χί­ας Καλ­λι­νί­κου Ε΄. Ἡ ἡ­γου­με­νί­α του δι­ήρ­κη­σε ἀπὸ τὸ 1803 ὣς τὸ 1821.

 Σώ­ζε­ται ἐ­πι­στο­λὴ τοῦ Σερ­γί­ου Μα­κραί­ου ὁ ὁ­ποῖ­ος ἀ­παν­τᾶ στὸν Σάβ­βα σχε­τι­κὰ μὲ τὸ πο­λυ­τά­ρα­χο θέ­μα πε­ρὶ τῆς συ­νε­χοῦς θεί­ας Με­τα­λή­ψε­ως 
[βλ. Συ­με­ων μο­να­χου Χρυ­σο­πο­δα­ρί­του, «Χει­ρό­γρα­φες Μου­σι­κο­λο­γι­κὲς Εἰ­δή­σεις», Πρω­τᾶ­τον 118 (2010) 55 σημ. 10].

 Χα­ρα­κτη­ρι­στι­κὴ εἶ­ναι ἡ ἀ­να­φο­ρὰ τοῦ μο­να­χοῦ Δα­νι­ήλ Κα­του­να­κι­ώ­του γι­ὰ τὸν Σάβ­βα καὶ τὴν πε­ρὶ αὐ­τὸν ἐ­κλε­κτὴ συ­νο­δεί­α:

«Ὁ φι­λό­μου­σος οὗ­τος καὶ ὄν­τως γνή­σι­ος ἰ­χνη­λά­της τῶν πα­ναρ­χαί­ων ἁ­γί­ων ἡ­γου­μέ­νων.­.­., Σάβ­βας ἱ­ε­ρο­μό­να­χος, μα­κρὰν καὶ τοῦ ἐ­λα­χί­στου το­πι­κι­σμοῦ, συ­νέ­λε­ξε πλῆ­ρες προ­σω­πι­κὸν φη­μι­ζό­με­νον ἐπ᾿ ἀ­ρε­τῇ καὶ μο­να­χι­κῇ ἀ­κρι­βεί­ᾳ, ὡς οἷ­ον, δι­ε­κρί­νον­το, Βε­νέ­δι­κτος ὁ Δι­δά­σκα­λος, ὁ χρη­μα­τί­σας ἐ­πὶ πολ­λὰ ἔ­τη Κα­θη­γη­τὴς καὶ Γυ­μνα­σι­άρ­χης Κυ­δω­νι­ῶν, ὁ Προ­κό­πι­ος Ἱ­ε­ρο­κῆ­ρυξ τῆς ἐκ­κλη­σί­ας, Δεν­δρι­νός.­.­., οἵ­τι­νες δι­ε­κό­σμουν, οὐ­χὶ μό­νον τὴν ἱ­ε­ρὰν Μο­νήν, ἀλ­λὰ καὶ ἅ­παν τὸ Ἁ­γι­ώ­νυ­μον Ὄ­ρος, γι­νό­με­νοι τύ­ποι καὶ ὑ­πο­γραμ­μοὶ τοῖς πᾶ­σι.­.­.­».
 Βλ. Δα­νι­ήλ Μο­να­χου Α­γι­ο­γρά­φου, Ἱ­στο­ρι­κὴ με­λέ­τη πε­ρὶ τῆς ἀ­να­φυ­εί­σης ἐν τῇ κατ᾿ Ἄ­θω Ἱ­ε­ρᾷ Μο­νῇ τοῦ Ἁ­γί­ου Παν­τε­λε­ή­μο­νος τῆς ἐ­πι­λε­γο­μέ­νης Ρωσ­σι­κοῦ, με­τα­ξὺ Ἑλ­λή­νων καὶ Ρώσ­σων πα­τέ­ρων.­., Πά­τραι 1927, σ. 8-11.

Ἀπόσπασμα ἀπό τό βιβλίο τοῦ μοναχοῦ Παταπίου Καυσοκαλυβίτου:

Ὁ μο­να­χὸς Ἰ­ά­κω­βος Νε­α­σκη­τι­ώ­της καὶ τὸ ἔρ­γο του. Ὑ­μνα­γι­ο­λο­γι­κὰ γι­ὰ τὴ Θε­ο­τό­κο καὶ τοὺς Ἁ­γι­ο­ρεῖ­τες ὁ­σι­ο­μάρ­τυ­ρες, (δι­δα­κτο­ρι­κὴ δι­α­τρι­βή)  ἔκδ. Ἱ. Μ. Ἁγ. Παύ­λου, Ἅ­γι­ον Ὄ­ρος 2014

ΑΓΙΟΡΕΙΤΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ: 200.000 ΠΡΟΒΟΛΕΣ

Στό τέλος τοῦ καλοκαιριοῦ, 

νέες πνευματικές ὁδοιπορίες

      στό Ἅγιον Ὄρος

      μέ τό ἱστολόγιο 

ΑΓΙΟΡΕΙΤΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ

ΑΓΙΟΡΕΙΤΙΚΕΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

Ἱερά Μονή Φιλοθέου. 

Ἀντανακλάσεις τῆς μυστικῆς ἐν Χριστῷ ἐμπειρίας πού συντελεῖται στό κελί τοῦ μοναχοῦ.

Φωτογραφία Γρηγόρη Κουτούδη

ΑΓΙΟΡΕΙΤΙΚΗ ΤΕΧΝΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ 

Παράσταση τοῦ Κυριακοῦ τῆς Σκήτης Ἁγίας Τριάδος Καυσοκαλυβίων. 

Λεπτομέρεια σύγχρονης ψηφιδωτῆς εἰκόνας τοῦ ὁσίου Ἀκακίου Καυσοκαλυβίτου, πού κοσμεῖ προσκυνητάρι ἐντός τοῦ ὁμωνύμου Σπηλαίου. 

Καλύβη Ἁγίου Ἀκακίου Σκήτης Καυσοκαλυβίων.

Φωτογραφία Πατάπιου μοναχού Καυσοκαλυβίτη

ΙΑΚΩΒΟΥ ΝΕΑΣΚΗΤΙΩΤΟΥ, ΣΤΙΧΟΙ ΕΙΣ ΤΗΝ ΘΕΟΤΟΚΟΝ

Ἰακώβου μοναχοῦ Νεασκητιώτου,

 Στίχοι εἰς τήν Θεοτόκον, τοῦ ἔτους 1868

ΤΟΙΧΟΓΡΑΦΙΑ ΤΟΥ ΓΕΝΕΣΙΟΥ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ ΣΕ ΥΠΕΡΘΥΡΗ ΚΟΓΧΗ ΤΟΥ ΚΥΡΙΑΚΟΥ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΣΚΗΤΗΣ.
ΧΕΙΡ ΣΩΦΡΟΝΙΟΥ ΜΟΝΑΧΟΥ ΑΓΙΑΝΝΑΝΙΤΟΥ. 1857

 Πρός τήν Θεοτόκον, τήν Ὀροφυλάκισσαν

Σύ δέ πανυπέραγνε Μῆτερ Κυρίου

Μαριάμ πανύμνητε νύμφη Δεσπότου,

Τῶν ὀρθοδόξων ἡ Σκέπη καί προστάτις,

Μοναστῶν ἁπάντων τε φρουρός καί ῥύστις.

Καθικέτευε τήν τρίφεγγον οὐσίαν

ἅμα ἁγίων καί ἀγγέλων χορείαις.

Σώζειν ἄπαντας τούς ἐπικαλουμένους,

τό σόν ὄνομα, και ἐπιδεομένους,

Καί ἀναγινώσκοντας ταύτην τήν βίβλον

γραφῆναι ὀνόματα ἐν ζώντων βίβλῳ

Θεῷ δέ δόξα, νῦν καί εἰς τούς αἰῶνας. Ἀμήν.

              Στίχοι ἱκετήριοι

Ὅταν καθίση Δέσποινα ὁ δίκαιος υἱός σου

νά κρίνῃ ἅπασαν τήν γῆν, τό πλάσμα τῶν χειρῶν Του

ἐνθυμήσου μου Δέσποινα Παρθένε Θεοτόκε

καί λύτρωσαι κολάσεως τῆς αἰωνίου τότε.

Ὦ Παναγία Δέσποινα δέξαι μου τοῦ ἀθλίου,

τήν δέησιν καί αἴτησιν δούλου σου τοῦ ἀθλίου.

Ἀξίωσον Πάναγνε νά σέ ἰδῶ ἐμπρός μου

ἐν ὧρᾳ τῆς ἐξόδου μου τῆς ἀθλίας ψυχῆς μου

νά σ᾿ ἔχω τότε βοηθόν Παναγία Παρθένε

καί ἀνυμνῶ δοξολογῶ εἰς πάντας τούς αἰῶνας.[1]

 

ΤΟ ΚΥΡΙΑΚΟ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΣΚΗΤΗΣ, ΠΟΥ ΤΙΜΑΤΑΙ ΣΤΟ ΓΕΝΕΣΙΟ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ

Σύ δ᾿ ἄχραντε ἀμώμητε, ἄφθορε Παναγία,

 ἀπελπισμένων ἡ ἐλπίς, ἁπάντων σωτηρία.

 Πονήσαντι συμπόνησον, καί τόν γράψαντα γράψον

ἐν βίβλῳ ζώντων Δέσποινα, σύν σωζομένοις τάξον

 Τῆς ἀνεκφράστου τε χαρᾶς, καί δόξης μακαρίας[2].

ΧΑΛΚΟΓΡΑΦΙΑ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΣΚΗΤΗΣ, ΤΗΣ ΟΠΟΙΑΣ Ο ΚΥΡΙΑΚΟΣ ΝΑΟΣ ΕΙΝΑΙ ΑΦΙΕΡΩΜΕΝΟΣ ΣΤΟ ΓΕΝΕΣΙΟ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ

                             

Ἡ ἔκδηλη ἐλπίδα πού τρέφει ὁ μοναχός Ἰάκωβος πρός τή Θεοτόκο ὥστε νά μεσολαβήσει στόν Υἱό της γιά τήν ἐγγραφή του στό «Βιβλίο τῆς Ζωῆς», ἐκφράζεται καί στούς παρακάτω ἱκετήριους Στίχους του:

Ὑπόδεξαι πανύμνητε ὡς τά λεπτά τῆς χήρας

Τό παρόν τεῦχος εἰς πολλῶν σωτηρίαν

Τῶν ἀναγινωσκόντων πόθῳ καί εὐλαβείᾳ.

Πονέσαντι συμπόνεσον, γράψαντα δέ σύγγραψον

Ἐν βίβλῳ ζώντων Δέσποτα, καί ἅμα τούτοις γράψας τάξον.

Ὅπου τό φῶς καί ἡ ζωή, ἐκείνη ἡ γλυκεία,

Καί εὐφροσύνη ἄληκτος, τρυφή καί θημηδία.

Καί δέομαι καλώτατε ποιμήν μή με χωρίσης

Ἀπό τήν ποίμνην σου Χριστέ, μή μ᾿ ἀποσκορακίσης.

Ἀλλά κἀμέ ἀξίωσον σύν τοῖς ἐκ δεξιῶν σου

Ὅταν μέ κρίνης, κρίνον με κατά τό ἔλεός σου.

Ὅπως ἀεί δοξάζω σε, νῦν καί εἰς τούς αἰῶνας.[3]

Κώδ. Βατοπαιδίου 1913, σ. 467. Χείρ Ἰακώβου Νεασκητιώτου

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ (ΔΙΔΑΚΤΟΡΙΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ) ΤΟΥ ΜΟΝΑΧΟΥ ΠΑΤΑΠΙΟΥ ΚΑΥΣΟΚΑΛΥΒΙΤΟΥ: 

Ο ΜΟΝΑΧΟΣ ΙΑΚΩΒΟΣ ΝΕΑΣΚΗΤΙΩΤΗΣ ΚΑΙ ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ

(ΑΓΙΟΝ ΟΡΟΣ 2014)

---

[1] Κώδ. Βατοπαιδίου 1919, σ. 107.

[2] Κώδ. Κουτλουμουσίου 530, φ. 253β, περιγραφή τῶν περιεχομένων τοῦ β’ μέρους τοῦ κώδικα.

[3] Κώδ. Ἁγ. Παύλου 173, πφ. ἀρχ. verso.

Ο ΦΩΤΗΣ ΚΟΝΤΟΓΛΟΥ ΚΑΙ Ο ΜΟΝΑΧΟΣ ΙΣΙΔΩΡΟΣ ΚΑΥΣΟΚΑΛΥΒΙΤΗΣ

Παταπίου μοναχού Καυσοκαλυβίτου

Παταπίου μοναχού Καυσοκαλυβίτου

«Ὁ Φώτης Κόντογλου καί ὁ μοναχός Ἰσίδωρος Καυσοκαλυβίτης. 

Σχέσεις ἀλληλεκτίμησης μέσα ἀπό κείμενά τους καί ἀνέκδοτες ἐπιστολές»

 Δημοσιεύθηκε στό ἐπιστημονικό περιοδικό Παρνασσός ΜΣΤ΄ (2004), σ. 203-260

Προσωπογραφία Ισιδώρου μοναχού, έργο του Φώτη Κόντογλου (1923)

Ο ΜΟΝΑΧΟΣ ΙΣΙΔΩΡΟΣ ΚΑΥΣΟΚΑΛΥΒΙΤΗΣ ΣΕ ΝΕΑΝΙΚΗ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ

Όλο το κείμενο της μελέτης, μπορείτε να το δείτε εδώ

Η ΜΟΝΗ ΤΗΣ ΡΕΝΤΙΝΑΣ ΤΩΝ ΑΓΡΑΦΩΝ ΣΤΗΝ ΑΛΛΗΛΟΓΡΑΦΙΑ ΤΟΥ ΕΥΓΕΝΙΟΥ ΓΙΑΝΝΟΥΛΗ ΤΟΥ ΑΙΤΩΛΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΥ ΤΟΥ ΓΟΡΔΙΟΥ

Κωνσταντῖνος Σπ. Τσιώλης

*«Ἡ μονὴ τῆς Ρεντίνας τῶν Ἀγράφων στὴν Ἀλληλογραφία τοῦ Εὐγενίου Γιαννούλη τοῦ Αἰτωλοῦ καὶ τοῦ Ἀναστασίου  τοῦ Γορδίου».

                                   

«Ἐλέχθη κατὰ καιροὺς καὶ ὑπὸ πολλῶν ὅτι τὰ μοναστήρια ἔχουν κτισθεῖ στὰ ὡραιότερα μέρη τῆς καθ’ ἡμᾶς ἁγίας Ἀνατολῆς. Αὐτὸ εἶναι ἐν μέρει σωστὸ ἀλλὰ οὐχὶ ἐν παντί. Μᾶλλον, ὅπου ἐκτίσθησαν μοναστήρια ἡ περιοχὴ ἐκοσμήθη καὶ ἐγένετο ὡραιοτέρα  παρὰ πρίν».

Τὸ σχόλιο αὐτὸ τοῦ ἀρχιμανδρίτου Δοσιθέου, ἡγουμένου τῆς ἱερᾶς μονῆς Τατάρνης Εὐρυτανίας, γιὰ τὰ μοναστήρια καὶ τὸ φυσικό τους περιβάλλον, εὑρίσκει πλήρως ἐφαρμογὴν στὴν περίπτωση τῆς ἱερᾶς μονῆς Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου Ρεντίνας. Πράγματι, ἐκόσμησε ἐπὶ αἰῶνες καὶ συνεχίζει νὰ κοσμεῖ τὸν τόπο.

Ἱερὰ Μονὴ Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου Ρεντίνας

Μὲ αὐτὸ τὸ μοναστήρι εἶχαν ἄμεση ἢ ἔμμεση σχέση ὁ Εὐγένιος Γιαννούλης (περ. 1597-1682) καὶ ὁ Ἀναστάσιος Γόρδιος (1654-1729) δύο ἀπὸ τοὺς σπουδαιότερους δασκάλους καὶ πνευματικὲς μορφὲς τῆς Τουρκοκρατίας ποὺ ἀνέδειξαν τὰ Ἄγραφα ὡς ἕναν τόπο ποὺ ἀνέπτυξε τὰ Γράμματα καὶ συνέβαλε στὴν διατήρηση τῆς ἐθνικῆς καὶ θρησκευτικῆς συνείδησης τοῦ Γένους. Σώζονται δύο ἐπιστολὲς τοῦ Εὐγενίου μὲ τοὺς ἡγουμένους τῆς Μονῆς Θεωνᾶ καὶ Ζαχαρία. 

Κώδ. Ι. Μ. Παντελεήμονος Ἁγίου Ὄρους 693, φ. 6. Ἡ ἀρχὴ τῆς συστατικῆς ἐπιστολῆς γιὰ τὸν Ἀναστάσιο Γόρδιο, ποὺ στέλνει ὁ Εὐγένιος Γιαννούλης στὸν ἱερομόναχο, ‒καὶ ἡγούμενο τῆς μονῆς Ρεντίνας‒, Ζαχαρία.

Ἡ πρώτη πρὸς τὸν Θεωνᾶ ἔχει χρόνο ἀποστολῆς τὴν 26^η Ἀπριλίου 1675 ἀπὸ τὸ Αἰτωλικό. Σὲ αὐτὸν στέλνει τὸν μαθητή του Ἀββακούμ, πιθανῶς γιὰ νὰ μονάσει κοντά του. Ὁ Ἀββακοὺμ δὲν πρέπει νὰ παρέμεινε στὴ μονὴ Ῥεντίνας ἢ παρέμεινε πολὺ μικρὸ χρονικὸ διάστημα ἀλλὰ φαίνεται πὼς μόνασε στὴ μονὴ Καταφυγίου.

 

Ἡ προτομὴ τοῦ Εὐγενίου Γιαννούλη στὸν αὔλειο χῶρο τοῦ ναοῦ τῆς Ἁγίας Παρασκευῆς Μεγάλων Βραγγιανῶν

Ὁ ἡγούμενος θεωνᾶς ἀναφέρεται σὲ  κτητορικὴ ἐπιγραφὴ ἀνακαίνισης τοῦ μοναστηριοῦ   καὶ ἀνακαίνησης τοῦ ναοῦ,τοῦ καθολικοῦ, στὸ μέσον τοῦ ἐξωτερικοῦ τοίχου τῆς Κόγχης τοῦ ἱεροῦ, τὸ 1640. Ἐπίσης τὸ 1662 ὁ Θεωνᾶς ἀναφέρεται στὴν κεφαλαιογράμματη ἐπιγραφὴ ἱστόρησης τοῦ ναοῦ, πάνω ἀπὸ τὴ δυτικὴ θύρα,μὲ τὴν ὁποία τὸ καθολικὸ ἐπικοινωνεῖ μὲ τὸν νάρθηκα)  

Κτητορικὴ ἐπιγραφὴ τῆς μονῆς Ρεντίνας τοῦ 1640, ὅπου ἀναφέρεται ὁ ἡγούμενος Θεωνᾶς

   Μετὰ ἀπὸ 1, ½ χρόνο ὁ Εὐγένιος, εὑρισκόμενος στὰ Βρανιανά, ἀποφασίζει νὰ στείλει τὸν Ἀναστάσιο Γόρδιο γιὰ σπουδὲς στὴν Ἀθήνα. Μεταξὺ τῶν ἄλλων τὸν ἐφοδιάζει μὲ συστατικὴ ἐπιστολὴ χρονολογημένη στὶς 2 Ὀκτωβρίου 1676, πρὸς τὸν ἱερομόναχο τῆς μονῆς Ρεντίνας Ζαχαρία μὲ σκοπὸ νὰ φροντίσει ὁ Ζαχαρίας γιὰ τὴν ἀσφαλῆ μετάβασή του ἀπὸ τὸ Καρπενήσι, ὅπου θὰ συναντοῦσε τὸν Ζαχαρία,στὴν Ἀθήνα γιὰ σπουδὲς κοντὰ στὸν Νικόδημο Μαζαράκη. Ὁ Γόρδιος σὲ γράμμα του πρὸς τὸν δάσκαλό του Εὐγένιο ἀπὸ τὴν Ἀθήνα ὅπου ἔφτασε τὴν 1^η Νοεμβρίου 1676 ἀναφέρει πὼς ὅταν ἔφθασε ἀπὸ τὰ Βρανιανὰ στὸ Καρπενήσι δὲν συνάντησε τὸν Ζαχαρία στὸ Καρπενήσι καθὼς αὐτὸς τοποθετήθηκε ἡγούμενος ἀπὸ τὸν μητροπολίτη Λιτζᾶς καὶ Ἀγράφων Ἰάκωβο μαθητὴ τοῦ Εὐγενίου στὴ Σχολὴ τοῦ Καρπενησίου (1645-1661). Ὁ Γόρδιος τότε μετάβη στὴ μονὴ τῆς Ρεντίνας καὶ τὸ χρονικὸ διάστημα παραμονῆς του Γορδίου στὸ μοναστήρι τοποθετεῖται μεταξὺ 10-25 Ὀκτωβρίου 1676. Ἀπὸ ἐκεῖ μὲ τὴν συνοδεία τοῦ Ζαχαρία μετέβη στὸν τελικὸ προορισμό του, τὴν Ἀθήνα.

  Σώζεται καὶ μία ἐπιστολὴ τοῦ ἡγουμένου Ζαχαρία, στὰ 1675 πρὸς ἕναν μοναχὸ τῆς μονῆς Ρεντίνας ὀνόματι Ἀνανία, ὁ ὁποῖος ἄφησε τὸ μοναστήρι γιὰ λόγους ποὺ δὲν ἀναφέρονται καὶ ἐγκαταστάθηκε σὲ κάποια ἄδηλη μονή, καὶ καλεῖται ἀπὸ τὸν Ζαχαρία νὰ ἐπιστρέψει στὴ μονὴ Ρεντίνας μὲ τὴν διαβεβαίωση ὅτι θὰ ἔχει ὅλες τὶς προϋποθέσεις νὰ διάγῃ ἕναν ἥσυχο μοναστικὸ βίο.Ὁ Ζαχαρίας ὑπογράφει ὡς «καθηγούμενος τῆς ἱερᾶς μονῆς τῆς Ῥενδίνης». Ἄρα, ὁ Ζαχαρίας, ἔχει ὁρισθεῖ ἡγούμενος ἀπὸ τὸ 1675, πιθανώτατα τὸ 2^ο ἑξάμηνο, καὶ ὄχι τὸ 1676 ὅπως γνωρίζαμε ἀπὸ τὴν ἐπιστολὴ τοῦ Γορδίου πρὸς τὸν διδάσκαλό του Εὐγένιο τὴν 1^η Νοεμβρίου 1676.

   Ὁ ἡγούμενος Ζαχαρίας ἀναφέρεται ἐπίσης  τὸ 1676 σὲ ἐπιγραφὴ πάνω ἀπὸ τὴν θύρα ποὺ ὁδηγεῖ στὸ δεξιὰ παρακείμενο παρεκκλήσιο τοῦ Προδρόμου καὶ ἀναφέρεται στὴν εἰκονογράφηση τοῦ νάρθηκα. 

Κτητορικὴ ἐπιγραφὴ τῆς μονῆς Ρεντίνας τοῦ 1676, ὅπου ἀναφέρεται ὁ ἡγούμενος Ζαχαρίας

Ἄλλοι λόγιοι ποὺ εἶχαν σχέσεις μὲ τὸν Εὐγένιο Γιαννούλη καὶ τὸν Ἀναστάσιο Γόρδιο ἦταν ὁ Νικόδημος Μαζαράκης καὶ ὁ μαθητής του  Γρηγόριος Παυρόλας. Ἔμμεση σχέση μὲ τὸν Γόρδιο καὶ τὴ σχολὴ Βραγγιανῶν, τὸ «Ἑλληνομουσεῖον Ἀγράφων», εἶχε ὁ προεστὸς τῆς Ρεντίνας Δημήτριος Τσολάκογλου, καθὼς καὶ μεγάλη βιβλιοθήκη εἶχε, ἡ ὁποία περιελάμβανε καὶ μεγάλο μέρος τῆς βιβλιοθήκης τοῦ Γορδίου, ποὺ κάηκε κατὰ τὴν ἐπανάσταση, καὶ μὲ δαπάνες του τυπώθηκε τὸ 1790 καὶ γιὰ 2^η φορὰ στὰ 1802 ἡ Ἀκολουθία τοῦ Ἁγίου Σεραφείμ, ἐπισκόπου Φαναρίου καὶ Νεοχωρίου, τὴν ὁποία ἔχει συνθέσει ὁ Γόρδιος. Γιὰ τὴν ἔκδοση τῆς ἀκολουθίας τοῦ Ἁγίου Σεραφείμ, ὁ ἐκ Σκοπέλου ἁγιορείτης μοναχὸς καὶ γνωστὸς λόγιος τῆς Τουρκοκρατίας Καισάριος Δαπόντες (1713/4-1784) ἔγραψε στὸ ἔργο του «Ἄνθη Νοητά»:

Ἀκούω κατὰ τ᾿ Ἄγραφα … σώζεται χάριτι τοῦ Κυρίου

ἡ κεφαλὴ τοῦ Σεραφείμ, νεοφανοῦς ἁγίου,

τοῦ καὶ ἱερομάρτυρος, καθὸ τοῦ Φαναρίου

ἀρχιερεὺς ἐστάθηκε καὶ τοῦ Νεοχωρίου,

καὶ ὁποῦ ἐμαρτύρησεν εἰς χρόνους τοὺς χιλίους

ἀπὸ Χριστοῦ γεννήσεως ἕνα κἑπτακοσίους,

ὡς φαίνεται εἰς τὸν αὐτοῦ βίον καὶ πολιτείαν

ὁποῦ εἰς τὴν Μοσχόπολιν τυπώθη κατ᾿ ἀξίαν.

  

Στὸ μέσον τῶν τεσσάρων αἰώνων τῆς ὀθωμανικῆς κατοχῆς σὲ μιὰ μικρὴ ὀρεινὴ περιοχὴ τῆς Ἑλλάδας, ὅπως ἡ Ρεντίνα τῶν Ἀγράφων, καὶ τὰ Γράμματα διακονοῦνται καὶ ἡ ὀρθόδοξη πίστη καὶ παράδοση οἰκοδομοῦνται σὲ ἀνακαινισμένους καὶ νέοϊστορηθέντες ναούς, καὶ τὸ κοινοτικὸ αὐτοδιοικητικὸ σύστημα  λειτουργεῖ, μὲ τοὺς προεστῶτες του καὶ τοὺς κληρικοὺς ὅλων τῶν βαθμῶν, ἀλλὰ καὶ τοὺς ἀποδήμους ἀρωγοὺς καὶ συμπαραστᾶτες στὸ ἔργο τους. Ὁ Ἑλληνισμὸς ἐκείνης τῆς περιόδου, σὲ συνθῆκες ἀσφυξίας, κατόρθωσε νὰ προβάλλει καὶ νὰ ἀξιοποιήσει τὰ φυλετικὰ χαρακτηριστικά του, ποὺ ἀκόμη καὶ σήμερα ὑφίστανται: τὶς ἐπιδόσεις του στὰ Γράμματα, τὴν δίψα γιὰ γνώση, ποὺ σὲ συνδυασμὸ μὲ τὸ ἐμπορευματικὸ καὶ ἐπιχειρηματικὸ δαιμόνιο καὶ γύρω ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία καὶ τὰ κύτταρά της, τὶς ἐνορίες, κατόρθωσε νὰ δημιουργήσει τὶς συνθῆκες ποὺ ὁδήγησαν στὴν ἐπανάσταση καὶ τὴν ἀπελευθέρωση.

                                                                                                                                      

 * Περίληψη τῆς προφορικῆς εἰσήγησης ‒στὶς 22 Αὺγούστου 2015‒ κατὰ τὴν διάρκεια τοῦ ἐπιστημονικοῦ Συνεδρίου: «Ἱστορία καὶ Πολιτισμὸς τῆς Ρεντίνας Ἀγράφων» ποὺ πραγματοποιήθηκε  τὸ διήμερο 22 καὶ 23 Αὐγούστου 2015 στὴ Ρεντίνα Καρδίτσης.

ΠΗΓΗ: ΕΛΛΗΝΟΜΟΥΣΕΙΟΝ ΑΓΡΑΦΩΝ

ΤΟ ΑΓΙΟΝ ΟΡΟΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ

  Κατά τήν Ἐπανάσταση, τό Ἅγιον Ὄρος, σύσσωμο συμμετεῖχε στόν ἀγῶνα. Ἡ ἐνεργός αὐτή συμμετοχή τῶν μοναχῶν εἶχε ὅμως τραγικές δημογραφικές καί οἰκονομικές συνέπειες.

   Ἡ Ἐπανάσταση στή Χαλκιδική ξέσπασε τόν Μάϊο τοῦ 1821 ὑπό τόν ὁπλαρχηγό Χάψα καί τόν Ἐμμανουήλ Παπᾶ. Μέ πανηγυρική συνάθροιση στό ναό τοῦ Πρωτάτου ὁ Ἄθωνας προσχώρησε στό ἐπαναστατικό αὐτό κίνημα. Ὁ Παπᾶς μάλιστα τέθηκε ἀπό τούς Ἁγιορεῖτες ἀρχιστράτηγος τοῦ ἀγώνα στή Χαλκιδική. 

Γιά τίς ἀνάγκες τῶν πολεμικῶν ἐπιχειρήσεων οἱ Μονές παραχώρησαν τά κανόνια τους, πυρομαχικά καί τρόφιμα, ἐνῶ μετέτρεψαν τά χαλκιάδικα σέ ὁπλουργεῖα. Οἱ ἐνέργειες τῶν Ἁγιορειτῶν συντονίζονταν ἀπό τήν Ἱερά Κοινότητα. Εἶναι χαρακτηριστικό ὅτι στόν στρατό τοῦ Παπᾶ, σέ σύνολο 3.900 πολεμιστῶν, οἱ 1.000 τουλάχιστον ἦταν Ἁγιορεῖτες μέ ἐπικεφαλῆς τόν ἀρχιμανδρίτη Θεόφιλο Βατοπαιδινό, τόν ἀρχιμανδρίτη Γρηγόριο Κουτλουμουσιανό, τόν προηγούμενο Ναθαναήλ Λαυριώτη, τόν Γεδεών Ξενοφωντινό καί τόν Ἠσαΐα  Χιλανδαρινό. Εἰδικότερα, ἡ μονή Ἐσφιγμένου, στήν ὁποῖα καί ἐκάρη μοναχός ὁ Ἰάκωβος Νεασκητιώτης, συμμετεῖχε μέ ὅλους τούς μοναχούς της στήν Ἐπανάσταση.

 Σ᾿ αὐτό συνετέλεσε τό γεγονός ὅτι ὁ ἡγούμενός της Εὐθύμιος, πού διακόνησε καί σάν γραμματέας τοῦ πατριάρχη Γρηγορίου Ε’, Φιλικός, ἀλλά καί στενός συνεργάτης τοῦ Παπᾶ, ἀπό τίς πρῶτες μέρες τῆς Ἐπανάστασης διορίστηκε ἀπό τήν Κοινότητα «διά τήν φύλαξιν τοῦ τόπου», «νά ἐπιστατῇ καί ἐφορεύῃ» τόν ἐπαναστατικό στρατό στή Βίγλα, στά σύνορα τοῦ Ἁγίου Ὄρους. Τίς ἡμέρες ἐκεῖνες, «εἰς τήν ἐπανάστασιν τῆς Ἑλλάδος», μαρτύρησαν στή Θεσσαλονίκη «δεκαέξι τόν ἀριθμόν προσεστῶτες τῆς Μεγίστης Λαύρας, ἡγούμενοι καί προηγούμενοι».

ΜΑΡΜΑΡΙΝΗ ΠΡΟΤΟΜΗ ΤΟΥ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΠΑΠΑ ΣΕ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΠΛΑΤΕΙΑ ΤΟΥ ΠΟΛΥΓΥΡΟΥ 

    Μετά τήν καταστολή τῆς Ἐπαναστάσεως στή Χαλκιδική ἀπό τόν τουρκικό στρατό, ἀκολοήθησαν αἱματηρά ἀντίποινα. Ἡ Ἱερά Κοινότητα προέβη σέ ἄρση τοῦ ἀβάτου μέ ἀποτέλεσμα νά καταφύγουν στό Ὄρος 7.000 γυναικόπαιδα ἀπό τή Χαλκιδική καί τά γύρω νησιά. Παράλληλα, ἀπό τό Φεβρουάριο τοῦ 1822, ὁπότε καί συνθηκολόγησε ἡ Ἱερά Κοινότητα (Δεκέμβριος τοῦ 1821), τουρκικά στρατεύματα ἀπό 3.000 ὁπλίτες ἐγκαταστάθηκαν στόν ἱερό τόπο, ὅπου καί παρέμειναν γιά τά ἑπόμενα ἐννέα χρόνια, βιαιοπραγώντας καί λεηλατώντας τά ἱερά ἀθωνικά σκηνώματα. 

Καθ᾿ ὅλο αὐτό τό διάστημα τρέφονταν ἀπό τίς Μονές καί ὑπηρετοῦνταν ἀπό τούς μοναχούς. Παράλληλα, πολλοί ἀπό τούς Ἁγιορεῖτες ἐγκατέλειψαν τόν Ἄθωνα εἴτε μέ πλοιάρια τῶν μονῶν ἤ μέ πλοῖα πού ἔρχονταν ἀπό τά νησιά, παίρνοντας μαζί τους ἀτομικά ἀντικείμενα καί ἱερά κειμήλια. Οἱ πρόσφυγες μοναχοί ἐγκαταστάθηκαν στά πλησιέστερα νησιά τῶν Βορείων Σποράδων ἀλλά καί στήν Ὕδρα.[ ...] 

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ (ΔΙΔΑΚΤΟΡΙΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ) ΤΟΥ ΜΟΝΑΧΟΥ ΠΑΤΑΠΙΟΥ ΚΑΥΣΟΚΑΛΥΒΙΤΗ : 

 Ο ΜΟΝΑΧΟΣ ΙΑΚΩΒΟΣ ΝΕΑΣΚΗΤΙΩΤΗΣ ΚΑΙ ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ

 (ΑΓΙΟΝ ΟΡΟΣ 2014)