ΟΙ ΑΓΙΑΝΝΑΝΙΤΕΣ ΑΓΙΟΙ

              Παταπίου μοναχοῦ Καυσοκαλυβίτου

Ἡ ἑορτή τῆς Συνάξεως τῶν Ἁγιαννανιτῶν Ἁγίων

Ἡ Σύναξη τῶν ἁγίων πού ἀσκήθηκαν στή λαυριωτική σκήτη τῆς Ἁγίας Θεοπρομήτορος Ἄννης, βάσει τῆς Ἀκολουθίας πού συνοδεύει τόν ἐξεταζόμενο ἐδῶ Ἐγκωμιαστικό Λόγο ἑορτάζεται τήν Γ’ Κυριακή τοῦ Ματθαίου, δηλαδή τήν Κυριακή μετά τῶν Ἁγίων Πάντων. Ἡ αἰτία γιά τήν ὁποία ἐπιλέχθηκε ἡ συγκεκριμένη ἡμέρα γιά τήν ἑορτή αὐτή θά πρέπει νά ἑρμηνευθεῖ -ἐκτός ἀπό τό γεγονός ὅτι αὐτή ἡ ἡμέρα ἔχει ἐπιλεχθεῖ καί ἀπό ἄλλα ἁγιορειτικά καθιδρύματα γιά τόν κοινό ἑορτασμό τῶν τοπικῶν τους Ἁγίων- καί ἀπό τό ὅτι αὐτή μπορεῖ νά θεωρηθεῖ προέκταση τῆς μνήμης τῆς Σύναξης πάντων τῶν Ἁγιορειτῶν Ἁγίων, πού τελεῖται τήν προηγούμενη Κυριακή.

Οἱ Ἁγιαννανῖτες Ὁσιομάρτυρες

  Στό ἁγιολόγιο τῆς λαυριωτικῆς σκήτης τῆς Ἁγίας Ἄννας σημαντική θέση κατέχουν οἱ ἅγιοι ἐκεῖνοι, πού ἀφοῦ ἀσκήθηκαν γιά λιγότερο ἤ περισσότερο χρόνο στή Σκήτη, ὁμολόγησαν ἀργότερα τήν πίστη τους στό Χριστό, σέ διάφορους τόπους καί χρόνους. Πρόκειται γιά τούς ὁσιομάρτυρες Μακάριο, Νικόδημο, Κοσμᾶ, Λουκᾶ, Ἱλαρίωνα, Νικήτα, Δαυίδ, Νεκτάριο καί Παῦλο.

Ἐνδιαφέρον παρουσιάζουν τά παρακάτω ἀνέκδοτα ὑπομνήματα γιά ἕξη ἀπό τούς Ἁγιαννανῖτες ὁσιομάρτυρες, πού συνέταξε μέ ἄλλη εὐκαιρία ὁ μοναχός Ἰάκωβος Νεασκητιώτης, στό πλαίσιο τοῦ ἔργου του Ἀθωνιάς (1855), περιγράφοντας τή σκήτη τῆς Ἁγίας Ἄννης. Τά παραθέτουμε:

Ο Οσιομάρτυρας Νικήτας

Α’. «... Εἰς αὐτήν τήν Σκῆτιν ἤσκησαν καί ἕξ ὁσιομάρτυρες, ὧν τά ὀνόματα εἰσί ταῦτα.

  Ὁ ἅγιος ὁσιομάρτυς Νικόδημος ὁ ἐκ Καστορίας ἐνδυθείς τό ἅγιον σχῆμα εἰς τήν Ἁγίαν Ἄννα παρά Φιλοθέου Πνευματικοῦ καί στηριχθείς ταῖς εὐχαῖς τοῦ ἁγίου ὁσίου Ἀκακίου, ἀπῆλθεν εἰς Βελιγράδιον, καί ἐμαρτύρησε τῇ 10 Ἰουλίου. 

  Ὁ ὁσιομάρτυς Λουκᾶς, ἀθλήσας εἰς Μυτιλήνην τῷ 1802, Μαρτίου 23, συνδρομῇ τοῦ παπᾶ Βησσαρίωνος Ἁγιαννανίτου.

  Ὁ ὁσιομάρτυς Μακάριος, ἀσκήσας ἐν αὐτῇ τῇ σκήτει, ἐμαρτύρησεν εἰς Προύσαν τῇ στ΄ Ὀκτωβρίου, οὗ ἡ κάρα εἶναι εἰς τήν σκῆτιν.

  Ὁ ὁσιομάρτυς Νικήτας ἀσκήσας ἐν αὐτῇ τῇ σκήτει, ἐμαρτύρησεν εἰς τάς Σέρρας Ἀπριλίου δ΄ τῷ 1808.

  Ὁ ὁσιομάρτυς Νεκτάριος, ἀσκήσας εἰς τήν αὐτήν, ἐμαρτύρησεν εἰς τήν κωμόπολιν Βουρλᾶ, Ἰουνίου ια΄ τῷ 1820.

  Ὁ ὁσιομάρτυς Λουκᾶς, ἀσκήσας ἐν αὐτῇ διά συνδρομῆς τοῦ παπᾶ Βασιλείου ἐμαρτύρησεν εἰς Μυτιλήνην, Μαρτίου 23, 1810

  Ὁ ἄνωθεν ὑποτακτικός τοῦ γέροντος Ἀκάκιος ἡγίασεν, οὗ ἡ κάρα ἐτέλεσε θαυμάσια ἐν τῇ αὐτῇ σκήτει, ἐν ἔτει 1805.

  Κάτωθεν εἰς τόν Ἅγιον Ἐλευθέριον, ἤσκησε καί ἡγίασεν εἶς ὅσιος Γερόντιος ἡγούμενος ὡς φαίνεται εἰς τό τετυπωμένον Προσκυνητάριον τῆς Ἱερᾶς Λαύρας, ὅς ὕστερον διά τήν καταδρομήν ἀνέβη ἔνθα [εἰς] τό κάθισμα τοῦ Ἁγίου Παντελεήμονος. Διά προσευχῆς του ἀνέβλυσε τό ὕδωρ τοῦ ἁγιάσματος. // ... ὅ ὅσιος Γερόντιος ἡγούμενος τό πρῶτον τῆς μονῆς Βουλευτηρίων ἔνθα νῦν  Ἅγιος Ἐλευθέριος καλεῖται, ἐρημωθείσης τῆς Μονῆς ὑπό τῶν βαρβάρων ἔφυγεν ἔνθα νῦν ὁ Ἅγιος Παντελεήμων, ἔνθα δια προσευχῆς του εὔγαλε τό ἁγίασμα. ὡς ἔμπροσθεν ...».

 

Η εικόνα της Αγίας Άννης

Β’. «Οἱ ἐν τῇ Σκήτῃ τῆς Ἁγίας Ἄννης ἀσκήσαντες καί ἀθλήσαντες νέοι ὁσιομάρτυρες.

  Ὁ ὁσιομάρτυς Λουκᾶς ἀθλήσας ἐν Μυτιλήνῃ τῷ 1802, Μαρτίου κγ΄ συνδρομῇ τοῦ παπᾶ Βησσαρίωνος Ἁγιαννανίτου. Ὅρα εἰς τό Λειμωνάριον.

  Ὁσιομάρτυς Μακάριος ἐν τῇ σκήτῃ τῆς Ἁγίας Ἄννης ἤθλησεν εἰς Προύσαν τῇ ἕκτῃ Ὀκτωβρίου, οὗ ἡ κάρα εἶναι εἰς τήν σκήτην ταύτην.

  Ὁ ὁσιομάρτυρυς Νικήτας, ἀσκήσας εἰς τήν Ἁγίαν Ἄνναν, ἤθλησεν εἰς τάς Σέρρας τό Μέγα Σάββατον Ἀπριλίου δ΄ 1808.

  Ὁ ὁσιομάρτυς Νεκτάριος, ἀσκήσας ἐν τῇ Ἁγίᾳ Ἄννῃ ἐμαρτύρησεν εἰς κωμόπολιν Βουρλᾶ τήν πατρίδα του 1820 Ἰουλίου ια΄.

  Ὁ ὁσιομάρτυς Λουκᾶς. Μαρτίου 23. 1810, συνδρομῇ τοῦ γέροντος αὐτοῦ παπᾶ Βασιλείου ἤθλησεν εἰς Μυτιλήνην.

  Ἐν ἔτει 1805 εἶς ὑποτακτικός θαυμάσιος ἡγίασε οὗ ἡ κάρα ἐθαυματούργει.

 Ὁ ὁσιομάρτυς Δαβίδ εἰς Θεσσαλονίκην κρεμασθείς τό 1812.

  Κάτωθεν τῆς Ἁγίας Ἄννης εἰς τόν Ἅγιον Ἐλευθέριον ἡγίασεν εἶς ὅσιος Γερόντιος ὡς εἰς τό Προσκυνητάριον τῆς Λαύρας φαίνεται.

  Ὁ ὁσιομάρτυς Νικόδημος ἀπό Καστορίας, ἐξομώσας εἰς Βελιγράδιον καί ἐλθών εἰς τό Ὄρος ἐνεδύθη τό ἅγιον σχῆμα εἰς τήν σκήτην τῆς Ἁγίας Ἄννης παρά Φιλοθέου Πνευματικοῦ. Διά δέ τῆς συμβολῆς τοῦ ὁσίου Ἀκακίου στηριχθείς, ἀπῆλθεν εἰς Βελιγράδιον καί ἐμαρτύρησε τῇ δεκάτῃ Ἰουλίου».

 

άποψη της Ιεράς σκήτης Αγίας Άννης

Νά σημειωθεῖ ὅτι ἀπό τά παραπάνω ὑπομνήματα ἀπουσιάζουν, ἀπό τό μέν πρῶτο, οἱ ὁσιομάρτυρες Κοσμᾶς († 1760), Ἱλαρίων († 1804), Δαυίδ († 1812) καί Παῦλος († 1818), ἐνῶ ἀπό τό δεύτερο, οἱ ὁσιομάρτυρες Κοσμᾶς, Ἱλαρίων καί Παῦλος.

Γιά τήν κάλυψη τῶν λειτουργικῶν ἀναγκῶν τῆς τιμῆς τῶν ἁγίων πού ἀσκήθηκαν στή σκήτη τῆς Ἁγίας Ἄννας, ἀπό τήν ἀρχή τῆς σύστασεώς της μέχρι τίς πρῶτες δεκαετίες τοῦ 19ου αἰ., ὁ λόγιος μοναχός Ἰάκωβος Νεασκητιώτης συνέταξε τόσο Ἐγκωμιαστικό Λόγο ὑπό τόν τίτλο: Λόγος μετ᾿ ἐγκωμίου καί διηγήσεως πρός τούς ὁσίους Πατέρας συνασκητάς ἡμῶν τούς ἐν τῇ Ἱερᾷ ταύτῃ Σκήτῃ ἀσκήσει τε καί ἀθλήσει φαιδρῶς διαλάμψαντας, καθώς καί Ἀκολουθία πού τόν συνοδεύει.

 Ὁ Ἐγκωμιαστικός καί Διηγηματικός Λόγος πρός τούς Ἁγιαννανῖτες Ἁγίους, πού οὐσιαστικά ἀποτελεῖ ἕνα ἁγιαννανίτικο ἁγιολόγιο, ἀναπτύσσεται ἀπό τό συντάκτη του σέ δύο βασικά ἑνότητες. Στήν πρώτη βιογραφοῦνται οἱ «ὁσίως λάμψαντες Πατέρες» τῆς Σκήτης, Γερόντιος, Διονύσιος, Μητροφάνης καί Σωφρόνιος, ἐνῶ στή δεύτερη ἑνότητα ὁ Ἐγκωμιαστικός Λόγος στρέφεται πρός τούς «φωστήρων δίκην διαλάμψαντας ὁσιοάθλους Πατέρας», νέους ὁσιομάρτυρες Μακάριο, Νικόδημο, Κοσμᾶ, Λουκᾶ, Ἱλαρίωνα, Νικήτα, Δαυίδ, καί Νεκτάριο. Ὁ Λόγος ἐπίσης διανθίζεται ἀπό ἕνα ἐκτενές προοίμιο καί ὁλοκληρώνεται ἀπό τόν Ἐπίλογο. (...)

Ἀπόσπασμα (σελίδα 523 καί ἑξῆς) ἀπό τό βιβλίο τοῦ συγγραφέα:

 «Ὁ μοναχός Ἰάκωβος Νεασκητιώτης καί τό ἔργο του», ἔκδοση Ἱ. Μ. Ἁγ. Παύλου, Ἅγιον Ὄρος 2014.

Ο ΜΟΝΑΧΟΣ ΙΑΚΩΒΟΣ ΝΕΑΣΚΗΤΙΩΤΗΣ († 1869) ΚΑΙ ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ (ΜΕΡΟΣ Β')

Παταπίου μοναχοῦ Καυσοκαλυβίτου

Βιβλιοθηκαρίου Ἱ. Σκήτης Καυσοκαλυβίων

Διδάκτορος Θεολογίας Ἀριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης

Ὁ μοναχός Ἰάκωβος Νεασκητιώτης († 1869) καί τό ἔργο του

Ὑμναγιολογικά γιά τή Θεοτόκο καί τούς Ἁγιορεῖτες ὁσιομάρτυρες

Συμβολή στή μελέτη τοῦ ἁγιορειτικοῦ μοναχισμοῦ κατά τόν 19ο αἰώνα

Ἔκδοση Ἱερᾶς Μονῆς Ἁγίου Παύλου. Ἅγιον Ὄρος 2014

Σύνολο σελίδων 912

      Πρόκειται γιά Διδακτορική Διατριβή πού ὑποβλήθηκε στό Τμῆμα Θεολογίας τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ Ἀριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης καί ἡ ὁποία ἐγκρίθηκε μέ ἄριστα τόν Νοέμβριο τοῦ 2012.

      Στή μελέτη αὐτή αὐτό παρουσιάζεται μία σημαντική ἐκκλησιαστική προσωπικότητα τοῦ 19ου αἰώνα, τοῦ λογίου Ἁγιορείτου μοναχοῦ Ἰακώβου Νεασκητιώτου. Ἀντικείμενο τῆς μελέτης ὑπῆρξε ἐπίσης ἡ παρουσίαση καί ἀνάλυση τοῦ κωδικογραφικοῦ καί συγγραφικοῦ ἔργου τοῦ Ἰακώβου, μέ ἔμφαση τό ὑμναγιολογικό του ἔργο γιά τή Θεοτόκο καί τούς Ἁγιορεῖτες ὁσιομάρτυρες.

      Ὁ μοναχός Ἰάκωβος γεννήθηκε στά Κύθηρα, πιθανότατα τήν τελευταία δεκαετία τοῦ 18ου αἰ., ἐνῶ τό μεγαλύτερο μέρος τῆς ζωῆς του ἔζησε στό Ἅγιον Ὄρος. Ἐκάρη μοναχός στή μονή Ἐσφιγμένου, ἀλλά ἀσκήθηκε καί στή μονή Ἁγίου Παύλου, τήν Νέα Σκήτη καί τήν βατοπαιδινή σκήτη Ἁγίου Δημητρίου. Ἐκοιμήθη, σύμφωνα μέ ὅλες τίς ἐνδείξεις, τό 1869.

    Ἡ καταγραφή τῆς κωδικογραφικῆς του δράσης ἀποκάλυψε τόν Ἰάκωβο ὡς τόν παραγωγικότερο Ἁγιορείτη γραφέα πιθανότατα ὅλων τῶν ἐποχῶν, ἀφοῦ ἀπό τή γραφίδα του ἐξῆλθαν, κατά τήν περίοδο 1824-1868, 215 χειρόγραφα, ἡ πλειονότητα τῶν ὁποῖων ἄγνωστα καί ἀκαταλογογράφητα.

       Ὁ Ἰάκωβος ὡς συγγραφέας εἶχε εὐρύ πεδίο συγγραφῆς, ἀπό τήν ὑμνογραφία καί τή μετάφραση σέ ἁπλούστερη γλώσσα ἁγιολογικῶν, πατερικῶν καί ἀσκητικῶν κειμένων ὥς τήν ἁγιορειτική ἱστορία καί τά θεολογικά καί ἀντιρρητικά του κείμενα. Στό βιβλίο ἐπιχειρεῖται μιά πρώτη καταγραφή τοῦ μέχρι σήμερα γνωστοῦ συγγραφικοῦ ἔργου τοῦ Ἰακώβου. Ἐντοπίστηκαν νέα ἔργα, ἄγνωστα καί ἀνέκδοτα τά περισσότερα Καταγράφηκαν 42 ἁγιολογικά,  91 ὑμνογραφικά,  38 μεταφραστικά, 25 λειτουργικά καί περί τά 42 θεολογικά ἔργα. Ἀπό τήν καταγραφή αὐτή ἐξάγεται τό συμπέρασμα ὅτι πρόκειται γιά τόν πολυγραφέστερο Ἁγιορείτη συγγραφέα κατά τόν 19ο αἰώνα.

     Ἡ μελέτη αὐτή στρέφει τό βλέμμα τῆς ἐπιστημονικῆς ἔρευνας στό ἄγνωστο, στό μεγαλύτερο μέρος του, συγγραφικό ἔργο τοῦ Ἰακώβου, καθώς ἀπ᾿ αὐτό ἀντλοῦνται πολύτιμες πληροφορίες, πού ἀφοροῦν σέ ἱερά πρόσωπα, πού συνδέονται ἄμεσα μέ τό Ἅγιον Ὄρος, στόν ἁγιορειτικό μοναστικό βίο τῶν χρόνων τῆς μετεπαναστατικῆς ἀθωνικῆς περιόδου καί στή λειτουργική ζωή τῶν ἐνασκουμένων στόν ἱερό Ἄθωνα. Ὡς ἐκ τούτου, τό βιβλίο αὐτό συμβάλλει στή μελέτη τῆς ἱστορίας τῆς μεταβυζαντινῆς ἁγιολογικῆς, ὑμνογραφικῆς καί λειτουργικῆς γραμματείας, στήν ἔρευνα σχετικά μέ τήν ἁγιορειτική ὑμνογραφική καί ἁγιολογική παραγωγή, στή μελέτη τῆς ἀθωνικῆς προσωπογραφίας καί τοῦ ἀθωνικοῦ μοναχισμοῦ κατά τόν 19ο αἰώνα, καθώς καί τῆς νεότερης πνευματικῆς πορείας τοῦ Ἁγίου Ὄρους καί, κατ᾿ ἐπέκταση, τοῦ Γένους μας.

Παταπίου μοναχοῦ Καυσοκαλυβίτου

Ὁ μοναχός Ἰάκωβος Νεασκητιώτης († 1869) καί τό ἔργο του

ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ ΣΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ:

Βιβλιοπωλεῖο – Ἐκδόσεις Ἀντώνης Σταμούλης

Παλαιῶν Πατρῶν Γερμανοῦ 38, στό κέντρο τῆς Θεσσαλονίκης

τηλ. 2310-264748

Θά τό βρεῖτε έπίσης, στό

Βιβλιοπωλεῖο «Ναυτίλος», Χαριλάου Τρικούπη 28, στό κέντρο τῆς Ἀθήνας, τηλ. 210-3616204

ἤ

ζητεῖστε το ἀπ᾿ εὐθείας ἀπό τήν Ἱερά Καλύβη τοῦ Ἁγίου Ἀκακίου στό Ἅγιον Ὄρος, νά σᾶς σταλεῖ ἐπί ἀντικαταβολῇ

Ἱερά Καλύβη Ἁγίου Ἀκακίου

Τ.Θ. 9   63087 Δάφνη ΑΓΙΟΝ ΟΡΟΣ

τηλ. 23770-23717 καί 6946921281

1. Ο ΜΟΝΑΧΟΣ ΙΑΚΩΒΟΣ ΝΕΑΣΚΗΤΙΩΤΗΣ († 1869) ΚΑΙ ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ (ΜΕΡΟΣ Α')