ΑΓΙΟΡΕΙΤΕΣ ΛΟΓΙΟΙ - ΠΑΠΑ-ΙΩΝΑΣ Ο ΚΑΥΣΟΚΑΛΥΒΙΤΗΣ

Ο ΠΑΠΑ-ΙΩΝΑΣ ΚΑΥΣΟΚΑΛΥΒΙΤΗΣ

ΠΗΓΗ:     Ἁγιορειτική Ἐστία

Ο ΑΓΙΟΣ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Ο ΠΑΛΑΜΑΣ

 Β΄ ΚΥΡΙΑΚΗ ΝΗΣΤΕΙΩΝ - ΑΓΙΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΠΑΛΑΜΑ

Ο θείος αυτός πατέρας, καταγόταν από την Aσία και ανετράφη από παιδί στην βασιλική αυλή της Κωνσταντινούπολης. Τελείωσε τις σπουδές του στη φιλοσοφία, ρητορική και φυσική. Στη λογική, κατά την αποφοιτήριο διάλεξή του ενώπιον του αυτοκράτορα και των αξιωματούχων, ο πρύτανης του πανεπιστημίου ανεφώνησε με θαυμασμό ότι αν ήταν παρών και ο ίδιος Aριστοτέλης θα τον επαινούσε.
Μετά τις σπουδές του όμως, απέρριψε τη προσφορά υψηλών αξιωμάτων του αυτοκράτορα, εγκατέλιψε τα βασίλεια και από είκοσι χρονών ασκήτευσε στο Άγιον Όρος. Πρώτα στην Λαύρα του Βατοπεδίου κατόπιν στη Λαύρα του Αθανασίου καθώς και στην ερημική τοποθεσία Γλωσσία, σημερινή Προβάτα. Ανεχώρησε από το Όρος για τα Ιεροσόλυμα, αλλά στην Θεσσαλονίκη είδε σε όραμα τον Άγιο Δημήτριο που του απαίτησε να μείνει και να μονάσει εκεί κοντά. Εμόνασε τότε στη Βέροια και τριάντα χρονών έγινε ιερέας. Εκεί πλήθη μοναχών και λαϊκών προσέτρεχαν να τον συμβουλευθούν. Μετά πέντε χρόνια και λόγω εισβολής των Σέρβων επέστρεψε στον Άθωνα σε κοντινό κελί της Μεγίστης Λαύρας, όπου έφθασε σε μεγάλα ύψη φωτισμού και εκεί σε όραμα έλαβε εντολή να ασχοληθεί με δογματικά θέματα. Κατόπιν λόγω της φήμης του αναγκάσθηκε να γίνει ηγούμενος για ένα χρόνο στη μονή Εσφιγμένου. Αργότερα έγινε και αρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης για δώδεκα χρόνια, αλλά μόνο στα μισά παρέμεινε λόγω περιπετειών, από τη δράση του, μέχρι και φυλακής.
Παραστάθηκε στις συγκροτηθείσες συνόδους του 1341 και 1347 και πολέμησε τις κακοδοξίες των δυτικόφρονων Βαρλαάμ και Ακινδύνου.
Έγραψε πολλά θεολογικά συγγράμματα ιδιαίτερα δογματικά για να καταπολεμήσει τους αιρετικούς, όπως περί του Αγίου Πνεύματος, καθώς και επιστολές στους αντιησυχαστές, επίσης διάφορα ομολογιακά κείμενα. Είναι ο θεολόγος της χάριτος, του ακτίστου φωτός.
Μετά στασιμότητα πολλών αιώνων ο Γρηγόριος πέτυχε να ανανεώσει την θεολογική ορολογία και να δώσει νέες κατευθύνσεις στη θεολογική σκέψη. Ξεκίνησε από προσωπικές εμπειρίες και απέδειξε ότι το έργο της θεολογίας είναι ασύγκριτα ανώτερο από της φιλοσοφίας και επιστήμης. Αξιολογεί την έξω σοφία ως περιορισμένη, αναφέροντας δύο γνώσεις, την θεία και την ανθρώπινη και δύο Θεϊκά δώρα, τα φυσικά για όλους και τα υπερφυσικά ή πνευματικά που δίδονται όποτε θέλει ο Θεός και μόνο στους καθαρούς και αγίους, στους τελείους. Η θεολογία ολοκληρώνεται δια της θεοπτίας.
Οι αντίπαλοι του Παλαμά πίστευαν στο χωρίο του Ιωάννου ότι <<τον Θεόν ουδείς εώρακε πώποτε>> και κατηγορούσαν τους μοναχούς που είχαν θεοπτία, ως ομφαλοσκόπους. Ο Γρηγόριος αντέτεινε ότι ο Κύριος είπε: <<οι καθαροί στην καρδία τον Θεόν όψονται>> (Ματθ. 5,8). Θεμελιώδης προσφορά του Γρηγορίου στην θεολογία είναι η διάκρισις στην ουσία και ενέργεια του Θεού. Η ύπαρξη του Θεού συνίσταται σε δύο. Στην ουσία Του, η οποία είναι άκτιστη, ακατάληπτη και αυθύπαρκτη και ονομάζεται κυριολεκτικά θεότης (εδώ αναφέρεται το ουδείς εώρακε) και στις ενέργειές Του, οι λεγόμενες ιδιότητες ή προσόντα που είναι μεν άκτιστες, αλλά καταληπτές. Άλλο λοιπόν η θεότης και άλλο η βασιλεία, η αγιότης κ.λ.π.
Ο άνθρωπος είναι μίγμα δύο διαφόρων κόσμων και συγκεφαλαιώνει όλη την κτίση. Ακολουθώντας την Πατερική γραμμή σε σύγκριση με τη πλατωνική και βαρλααμική ανθρωπολογία, θεωρεί ότι το σώμα του ανθρώπου δεν είναι πονηρό, αλλά αποτελεί κατοικία του νου, αφού μάλιστα καθίσταται και του Θεού κατοικία, έτσι μαζί με τη ψυχή καθιστά τον άνθρωπο ενιαίο και αδιάσπαστο σύνολο. Η αναγέννηση του ανθρώπου γίνεται με το βάπτισμα και η ανακαίνιση με την θεία Ευχαριστία. Είναι τα δύο θεμελιώδη μυστήρια, της θείας οικονομίας.
Το ουσιωδέστερο στοιχείο της διδασκαλίας του αγίου Γρηγορίου Παλαμά συνίσταται στην ανύψωση του ανθρώπου υπεράνω αυτού του κόσμου. Η εμπειρία της θεώσεως είναι δυνατή από εδώ με την παράδοξο σύνδεση του ιστορικού με του υπεριστορικού. Το φως που είδαν οι μαθητές του Χριστού στο Θαβώρ, το φως που βλέπουν οι καθαροί ησυχαστές σήμερα και η υπόστασις των αγαθών του μέλλοντος αιώνος αποτελούν τις τρείς φάσεις ενός και του αυτού πνευματικού γεγονότος, σε μια υπερχρόνια πραγματικότητα.
Προβάλλει λοιπόν η Εκκλησία την μνήμη του στη δεύτερη Κυριακή, ως συνέχεια, τρόπον τινά και επέκταση της πρώτης Κυριακής, της Ορθοδοξίας. Κοιμήθηκε σε ηλικία 63 χρονών στις 14 Νοεμβρίου από ασθένεια και αγιοποιήθηκε σύντομα. Το ιερό του λείψανο σώζεται σήμερα στη μητρόπολη της Θεσσαλονίκης.

Πηγή: Ιερά Μονή Ασωμάτων Πετράκη

ΑΣ ΕΙΜΑΣΤΕ ΦΙΛΑΝΘΡΩΠΟΙ

Η ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ

Κυριακή της Ορθοδοξίας εορτάζουμε την Αναστήλωση των Εικόνων

Την Α’ Κυριακή των Νηστειών, εορτάζεται πανορθοδόξως η αναστήλωση των Ιερών Εικόνων, η οποία καθιερώθηκε το 843 από την Αυτοκράτειρα Θεοδώρα, τον υιό αυτής Μιχαήλ τον Γ’ και τον Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Μεθόδιο τον Ομολογητή.

Την Κυριακή της Ορθοδοξίας εορτάζουμε την ανάμνηση του κορυφαίου γεγονότος της εκκλησιαστικής μας ιστορίας, της αναστηλώσεως των ιερών εικόνων, το οποίο επισυνέβη το 843 μ.Χ. στο Βυζάντιο, χάρις στην αποφασιστική συμβολή της βασιλίσσης και μετέπειτα αγίας Θεοδώρας, συζύγου του αυτοκράτορα Θεοφίλου (840 – 843 μ.Χ.).

Αναφερόμαστε στη μεγάλη εικονομαχική έριδα, η οποία συντάραξε κυριολεκτικά την Εκκλησία μας για περισσότερα από εκατό χρόνια.

Το 726 μ.Χ. ο αυτοκράτωρ Λέων ο Γ’ ο Ίσαυρος (717 – 741 μ.Χ.) αποφάσισε να επιφέρει στο κράτος ριζικές μεταρρυθμίσεις. Μια από αυτές ήταν η απαγόρευση προσκύνησης των ιερών εικόνων, επειδή, παίρνοντας αφορμή από ορισμένα ακραία φαινόμενα εικονολατρίας, πίστευε πως η χριστιανική πίστη παρέκλινε στην ειδωλολατρία. Στην ουσία όμως εξέφραζε δικές του ανεικονικές απόψεις, οι οποίες ήταν βαθύτατα επηρεασμένες από την ανεικονική ιουδαϊκή και ισλαμική πίστη. Η αναταραχή ήταν αφάνταστη. Η αυτοκρατορία χωρίστηκε σε δύο φοβερά αντιμαχόμενες ομάδες, τους εικονομάχους και τους εικονολάτρες. Οι διώξεις φοβερές. Μεγάλες πατερικές μορφές ανάλαβαν να υπερασπίσουν την ορθόδοξη πίστη. Στα 787 μ.Χ. συγκλήθηκε η Ζ’ Οικουμενική Σύνοδος, η οποία διατύπωσε με ακρίβεια την οφειλόμενη τιμή στις ιερές εικόνες. Σε αυτή επίσης διευκρινίστηκαν και άλλα δυσνόητα σημεία της χριστιανικής πίστεως, έτσι ώστε να έχουμε πλήρη αποκρυστάλλωση του ορθοδόξου δόγματος και να ομιλούμε για θρίαμβο της Ορθοδοξίας μας.

Η εικόνα στην Ορθοδοξία μας δεν αποτελεί αντικείμενο λατρείας, αλλά λειτουργεί αποκλειστικά ως μέσον τιμής του εικονιζόμενου προσώπου. Ακόμα και ο Χριστός μπορεί να εικονισθεί, διότι έγινε άνθρωπος. Μάλιστα όποιος αρνείται τον εικονισμό του Χριστού αρνείται ουσιαστικά την ανθρώπινη φύση Του! Οι μεγάλοι Πατέρες και διδάσκαλοι της Εκκλησίας μας, που αναδείχθηκαν μέσα από τη λαίλαπα της εικονομαχίας, διατύπωσαν το ορθόδοξο δόγμα με προσοχή και ευλάβεια.

Η προσκύνηση της ιερής εικόνας του Χριστού και των άλλων ιερών προσώπων του Χριστιανισμού δεν είναι ειδωλολατρία, όπως κατηγορούνταν από τους εικονομάχους, διότι η τιμή δεν απευθύνεται στην ύλη, αλλά στο εικονιζόμενο πρόσωπο, καθότι «η της εικόνος τιμή επί το πρωτότυπον διαβαίνει» (Μ.Βασίλειος P . G . 32,149) και «Προσκυνούμεν δε ταις εικόσιν ου τη ύλη προσφέροντες την προσκύνησιν, αλλά δι΄αυτών τοις εν αυταίς εικονιζομένοις» (Ι. Δαμασκ. P . G .94 1356). Η ευλογία και η χάρη που λαμβάνει ο πιστός από την προσκύνηση των ιερών εικόνων δίνεται από το ζωντανό ιερό πρόσωπο και όχι από την ύλη της εικόνας.

Η εικόνα έχει τεράστια ποιμαντική χρησιμότητα. Μια εικόνα, σύμφωνα με γλωσσική έκφραση, αξίζει περισσότερο από χίλιες λέξεις. Αυτό σημαίνει ότι μέσω της εκκλησιαστικής εικονογραφίας οι πιστοί βοηθούνται να αναχθούν στις υψηλές πνευματικές θεωρίες και στο θείον.

Βεβαίως η ηρεμία δεν αποκαταστάθηκε, διότι εξακολουθούσαν να βασιλεύουν εικονομάχοι αυτοκράτορες. Στα 843 η ευσεβής αυτοκράτειρα Θεοδώρα, επίτροπος του ανήλικου γιου της Μιχαήλ του Γ΄, έθεσε τέρμα στην εικονομαχική έριδα και συνετέλεσε στο θρίαμβο της Ορθοδοξίας.

Οι Πατέρες όρισαν να εορτάζεται ο θρίαμβος του ορθοδόξου δόγματος την πρώτη Κυριακή των Νηστειών για να δείξει στους πιστούς πως ο πνευματικός μας αγώνας θα πρέπει να συνδυάζεται με την ορθή πίστη για να είναι πραγματικά αποτελεσματικός. Νηστεία και ασκητική ζωή έχουν και άλλες αιρέσεις ή θρησκείες, και μάλιστα με πολύ αυστηρότερους κανόνες άσκησης. Όμως αυτό δε σημαίνει ότι μπορούν αυτοί οι άνθρωποι να σωθούν και να ενωθούν με το Θεό. Η σωτηρία είναι συνώνυμη με την αλήθεια, αντίθετα η πλάνη και το ψεύδος οδηγούν σε αδιέξοδα και εν τέλει στην απώλεια.

Πηγή: Νέα Αγίου Όρους

ΑΓΙΟΡΕΙΤΕΣ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΟΙ ΤΟΥ 16ου ΑΙΩΝΑ

του Λίνου-Παναγιώτη Πολίτη

ΑΓΙΟΡΕΙΤΕΣ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΟΙ ΤΟΥ 16ου ΑΙΩΝΑ 

Ο Λίνος Πολίτης (21 Σεπτεμβρίου 1906- 21 Δεκεμβρίου 1982) ήταν φιλόλογος νεοελληνιστής, καθηγητής πανεπιστημίου και μέλος της Ακαδημίας Αθηνών.

ΕΙΣΟΔΙΑ ΣΤΗ ΜΕΓΑΛΗ ΤΕΣΣΑΡΑΚΟΣΤΗ

Οἱ συνεργάτες τοῦ ΑΓΙΟΡΕΙΤΙΚΟΥ ΛΟΓΟΥ

εὔχονται σέ ὅλους τούς ἀναγνῶστες καλή, εὐλογημένη καί καρποφόρο πνευματικά Μεγάλη Τεσσαρακοστή.

Ἑσπέρας, Μέγα Προκείμενον... ἤ τῆς κυρα-Σαρακοστῆς τὰ εἰσόδια
Τό μενεξεδί δειλινό, ἡ μεγάλη καμπάνα τοῦ πρώτου κατανυκτικοῦ ἑσπερινοῦ, κι ὕστερα ἡ μικρὴ ἡ σύναξη τῶν πιστῶν, τῶν ὅσων πιστῶν, ποὺ περιμένουν μὲ τὸ ἄκουσμα τοῦ Μεγἀλου Προκειμένου νὰ δοῦν κι ἐφέτος νὰ εἰσοδεύει ἡ Κυρὰ-Σαρακοστή. Σοβαρή, σιωπηλή, μὲ τὸ λιπόσαρκο κορμί της νὰ κινεῖται ἀνάλαφρα μέσα στὸ νυχτωμένο ναὸ ποὺ εὐωδιάζει θυμίαμα, μελισσοκέρι καὶ τὸ ἄρωμα ποὺ ἔμεινε ἀπό τὴν πρωϊνὴ τὴ λειτουργία. Ποιὸς ξέρει, ἴσως νὰ τὸ ἀναδίνει κι ὁ Ἀμνὸς τῆς Προηγιασμένης ποὺ περιμένει πάνω στὴ Ἁγία Τράπεζα «σφαγιασθῆναι καὶ δοθῆναι εἰς βρῶσιν τοῖς πιστοῖς» (βλ. Χερουβικὸ Μ. Σαββάτου)...
Ἑσπέρας προκείμενον, λοιπόν, «Μὴ ἀποστρέψεις τὸ πρόσωπόν σου ἀπὸ τοῦ παιδός σου ὅτι θλίβομαι...». Οἱ στίχοι ἀκτινοβολοῦν μὲ ἀκρίβεια στὶς ψυχὲς τὸ φῶς τῆς Ἀναστάσεως, ποὺ ἄν καὶ ἀργεῖ, ἀχνοφέγγει στὸ βάθος τοῦ χρόνου, τοῦ χρόνου ποὺ ἄρχισε νὰ ντύνεται ἀπό ἀπόψε τὰ μώβ τοῦ πένθους. Μέχρι νὰ σκορπιστοῦν οἱ δάφνες καὶ τὰ ἄνθη τοῦ Μ. Σαββάτου στὸ «Ἀνάστα ὁ Θεός...», μαζὶ μὲ τὸ φωτεινό, τὸ ἀνοιξιάτικο χαμόγελο. Μέχρι τότε ὅμως...
Μέχρι τότε ὁ δρόμος εἶναι μακρὺς καὶ ἀνηφορικὸς. Κάπου-κάπου, σιμὰ στὰ βράδυα τῶν Χαιρετισμῶν, στὰ χαρμολυπικὰ τὰ Σάββατα καὶ τὶς φωτεινὲς τὶς Κυριακές, ξαποσταίνουμε, ὡς τὸ βράδυ τῆς Κυριακῆς ὅμως, ποὺ θ᾿ ἀκουστεῖ καὶ πάλι τὸ Μέγα Προκείμενο. Τότε, λοιπόν, θὰ περάσει ἀπό ἐμπρὸς μας ξανὰ ἡ Κυρα-Σαρακοστή, γιὰ νὰ μᾶς θυμίζει τὴν παρουσία της κι ἐμεῖς θὰ φυτέψουμε στὴν ψυχὴ μας ἄλλον ἔνα σπόρο ὑπομονῆς, καθὼς θὰ συλλαβίζουμε τὴν εὐχὴ τοῦ ''Ἁγίου τῆς κατανύξεως'', τοῦ ὁσίου Ἐφραὶμ τοῦ Σύρου. «Ναὶ, Κύριε, πνεῦμα ὑπομονῆς χάρισαί μοι..»
Ὅταν μὲ τὴ νύχτα ποὺ ἔρχεται, ἐπιστρέφουμε στὰ σπίτια μας, νοιώθουμε νὰ μᾶς συντροφεύει ἡ Κυρα-Σαρακοστὴ καὶ νὰ θρονιάζεται σὲ περίοπτη θέση, ἀφοῦ προηγουμένως μαζέψει ὅλα τὰ ἐδέσματα τῆς Τυρινῆς καὶ μᾶς θυμίσει τὸ τραγούδι ποὺ τὸ ἔλεγαν οἱ παλιὲς οἱ γιαγιές, ποὺ σήμερα δὲν ὑπαρχουν πιὰ καὶ μόνο τὰ λόγια τους περπατοῦν ἀνάμεσά μας, ὅπως οἱ σεβάσμιοι οἱ ἴσκιοι τους...
«Πάει οὑ κριάτους πέθανι / ψυχουμαχάει κι οὑ τύρους / κι παίρνει τὴ περηφανιά οὑ σκόρδους κι οὑ κρουμύδους».
Ἀπό κεῖ καὶ πέρα, ἀφοῦ μᾶς σερβίρει τὰ εὐώδη νηστίσιμα καὶ ντύσει τὸ σπίτι μὲ τῆς χαρμολύπης τὸ χιτῶνα, μᾶς ὁδηγεῖ στὸ εἰκονοστάσι καὶ μὲ περισσὴ φροντίδα μᾶς δείχνει τὴ Σταύρωση καὶ τὴν εἰς Ἅδου Κάθοδο τοῦ Κυρίου, γιὰ νὰ μᾶς φιλέψει μετὰ τὴν ἐλπίδα, ὅπως ὁ παπᾶς τὸ ἀντίδωρο στὴν Προηγιασμένη...

π. Κωνσταντῖνος Καλλιανός. Σκόπελος

ΑΓΝΩΣΤΕΣ ΦΟΡΗΤΕΣ ΕΙΚΟΝΕΣ ΤΩΝ ΙΕΡΟΜΟΝΑΧΩΝ ΔΙΟΝΥΣΙΟΥ ΚΑΙ ΠΑΡΘΕΝΙΟΥ ΤΩΝ ΕΚ ΦΟΥΡΝΑ ΤΩΝ ΑΓΡΑΦΩΝ ΣΤΙΣ ΚΑΡΥΕΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΟΡΟΥΣ

 Παταπίου μοναχοῦ Καυσοκαλυβίτου:

ΑΓΝΩΣΤΕΣ ΦΟΡΗΤΕΣ ΕΙΚΟΝΕΣ ΤΩΝ ΙΕΡΟΜΟΝΑΧΩΝ ΔΙΟΝΥΣΙΟΥ ΚΑΙ ΠΑΡΘΕΝΙΟΥ ΤΩΝ ΕΚ ΦΟΥΡΝΑ ΤΩΝ ΑΓΡΑΦΩΝ ΣΤΙΣ ΚΑΡΥΕΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΟΡΟΥΣ

Λεπτομέρεια απο εικόνα του Ιερομονάχου Παρθενίου "Ανάληψη"

Παταπίου Καυσοκαλυβίτου, μοναχοῦ, «Ἄγνωστες φορητές εἰκόνες τῶν ἱερομονάχων Διονυσίου καί Παρθενίου τῶν ἐκ Φουρνᾶ τῶν Ἀγράφων στίς Καρυές τοῦ Ἁγίου Ὄρους (Μέρος Α΄)», Ἀρχεῖο Εὐρυτανικῶν Σπουδῶν καί Ἐρευνῶν 3 (2009), σ. 45-50