Παταπίου μοναχοῦ Καυσοκαλυβίτου
Ὁ ὅσιος ἱερομόναχος Παρθένιος ὁ Πνευματικός καί ζωγράφος, ὁ ἐξ Ἀγράφων, ὁ Σκοῦρτος.
Μία ἀπό τίς ἱερές μορφές ἐκεῖνες τοῦ ἀθωνικοῦ κόσμου πού ἔχουν συνδέσει τή ζωή καί τή δράση τους μέ σημαντικές πτυχές τῆς ἁγιορειτικῆς ἱστορίας, εἶναι καί ὁ ὅσιος Παρθένιος ὁ Πνευματικός καί ζωγράφος, ἀπό τόν Φουρνά τῶν Ἀγράφων, ὁ ἐπωνομαζόμενος Σκοῦρτος. Ὁ ὅσιος αὐτός ἱερομόναχος ἀσκήθηκε κυρίως στό Λαυρεωτικό Κελλί τοῦ Ἁγίου Γεωργίου στίς Καρυές καί συνδέθηκε μέ ἄμεσο πνευματικό τρόπο μέ τούς γενάρχες τοῦ φιλοκαλισμοῦ ἁγίους Μακάριο Κορίνθου τό Νοταρᾶ καί Νικόδημο τόν Ἁγιορείτη.
Ὁ ὅσιος Παρθένιος ἔχαιρε μεγάλης ἐκτιμήσεως στόν ἁγιορειτικό κόσμο καθώς διαδραμάτησε ἐνεργό ρόλο στίς πρῶτες φάσεις τοῦ "Κελλιωτικοῦ ζητήματος" πού εἶχε διασαλεύσει σέ ἀκραῖο βαθμό τίς σχέσεις μοναστηριακῶν καί κελλιωτῶν. Στόν Πατριαρχικό Τόμο τῆς 8ης Ἰουλίου τοῦ 1768 πού ἐκδόθηκε ἀπό τόν Πατριάρχη Σαμουήλ τόν Χαντζερῆ, ὑπογράφει καί ὁ Παρθένιος ὡς ἕνας ἀπό τούς δύο ἐκπροσώπους τῶν Κελλιωτῶν. Ἀργότερα, κατά τήν γνωστή περί τῶν μνημοσύνων ἕριδα βρέθηκε στό πλευρό τῶν ἱερῶν Κολλυβάδων, ἀφοῦ στό Κελλί του στίς Καρυές ἔγιναν τρεῖς τουλάχιστον σημαίνουσες συνάξεις τους (1772, 1774).
Πνευματική σχέση τοῦ ὁσίου Παρθενίου ὑπάρχει μέ τή μονή Δουσίκου-Ἁγίου Βησσαρίωνος, ἐνῶ ὁρισμένες πηγές τόν σχετίζουν καί μέ τή Ζαγορά τοῦ Πηλίου. Γνωρίζουμε ἐπίσης ἀπό τίς πηγές ὅτι ὁ ἅγιος Μακάριος, πρώην ἐπίσκοπος Κορίνθου ὁ Νοταρᾶς, ἐκάρη μεγαλόσχημος μοναχός ἀπό τόν ὅσιο Παρθένιο, τό πιθανότερο λίγο μετά τίς ἀρχές Ἰουνίου τοῦ 1775.
Ἀναφορά στήν ἁγιότητα τοῦ ἱερομονάχου Παρθενίου ἀλλά καί στήν εὐωδία πού ἐξέπεμπαν τά ὀστᾶ του μετά τήν ἀνακομιδή τῶν λειψάνων του γίνεται α) ἀπό τόν βιογράφο τοῦ Γέροντος Ἱεροθέου, κτίτορος τῆς μονῆς Προφήτου Ἡλιοῦ στήν Ὕδρα, τοῦ ὁποίου ὁ ὅσιος Παρθένιος στάθηκε πνευματικός (γύρω στά 1788) β) ἀπό τόν ἱερομόναχο Ἰσίδωρο Κυριακόπουλο (1819-1882), στόν ὑπ’ αὐτοῦ Βίο τοῦ ὁσίου Νήφωνος τοῦ Χίου (1736-1809) ἀλλά καί στούς Οἴκους κατ' Ἀλφάβητον πρός τόν Ἅγιον Μακάριον Κορίνθου γ) ἀπό τόν ὅσιο Ἀθανάσιο Πάριο στή Δήλωση περί τῆς ἐν Ἁγίῳ Ὄρει ταραχῶν ἀληθείας καί δ) ἀπό τόν ὅσιο Νικόδημο τόν Ἁγιορείτη στήν Ἀπολογία Πίστεως. Γνωρίζουμε ἀπό τόν Βίο τοῦ ὁσίου Νικοδήμου τοῦ Ἁγιορείτου (+ 1809) ὅτι λίγες ὥρες πρίν ἀπό τήν ὁσιακή κοίμησή του, ζήτησε μαζί μέ τά ὁστᾶ τοῦ ἁγίου Μακαρίου Κορίνθου, νά προσκυνήσει καί ἐκεῖνα τοῦ ‘‘Παρθενίου, Ἁγίου Πνευματικοῦ Πατρός του’’, τά ὁποῖα μετά τήν ἀνακομιδή τους εὐωδίαζαν. Εἶναι ἐξάλλου γνωστό ὅτι ὁ ὅσιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης ἔζησε τήν τελευταία περίοδο τῆς ζωῆς του καί ἐκοιμήθη στό Κελλί τοῦ Ἁγίου Γεωργίου Καρυῶν, στό ὁποῖο ἀσκεῖτο ὁ ὅσιος Παρθένιος. Ἐπί τῇ βάσει ὁρισμένων δεδομένων τό ἔτος κοιμήσεως τοῦ ὁσίου Παρθενίου θά πρέπει νά ὑπολογιστεῖ μεταξύ τῶν ἐτῶν 1794-1802.
Σύμφωνα μέ χειρόγραφες ἀθωνικές πηγές, ὁ ἱερομόναχος Παρθένιος καταγόταν ἀπό τόν Φουρνᾶ τῶν Ἀγράφων ἐνῶ διατηροῦσε στό Κελλί του σχολή ἐκμαθήσεως τῆς ζωγραφικῆς τέχνης. Ἡ πρόσφατη ἔρευνα ἔδειξε ὅτι ὁ ὅσιος ἱερομόναχος Παρθένιος ὁ Σκούρτος, ταυτίζεται μέ τόν ζωγράφο "Παρθένιο ἱερομόναχο τόν ἐξ Ἀγράφων", πού ὑπογράφει στά 1749 τήν εἰκόνα τῆς Θεοτόκου, στό τέμπλο τοῦ κοιμητηριακοῦ ναοῦ τοῦ Ἁγίου Νικολάου, στίς Καρυές, καθώς καί ἐκείνη τῆς Θεοτόκου Οἰκονόμισσας στή Λιτή τοῦ Καθολικοῦ τῆς Μεγίστης Λαύρας (1742). Ὁ Παρθένιος συνδέεται ἔτσι ἄμεσα μέ τόν διάσημο συντοπίτη καί ὁμότεχνό του, ἱερομόναχο Διονύσιο τόν ἐκ Φουρνᾶ, τόν συγγραφέα τῆς περίφημης Ἑρμηνείας τῶν ζωγράφων. Ἡ καλλιτεχνική καί τεχνοτροπική συγγένεια τῶν ἔργων τοῦ Παρθενίου, μ' αὐτά τοῦ συντοπίτη του, Διονυσίου, εἶναι πολύ μεγάλη. Καί οἱ δύο κινοῦνται σ' ἐκεῖνο τό καλλιτεχνικό ρεῦμα τοῦ πρώτου μισοῦ τοῦ 18ου αἰ. πού κήρυττε τήν στροφή πρός τά παλαιότερα παλαιολόγεια πρότυπα. Τό πιθανότερο μάλιστα εἶναι, ὁ ὅσιος Παρθένιος νά ὑπῆρξε μαθητής τοῦ ἱερομονάχου Διονυσίου.
Στόν ὅσιο Παρθένιο καί στόν εὐρύτερο κύκλο τῶν μαθητῶν του, θά πρέπει νά ἀποδοθοῦν ἔργα τόσο μνημειακῆς ζωγραφικῆς (ὅπως τό Κυριακό τῆς Σκήτης Καυσοκαλυβίων) ὅσο καί δεκάδες φορητές εἰκόνες στό Ἅγιον Ὄρος καί ἀλλοῦ.
Τροπάριο .Ὠδή στ΄. Κατῆλθες ἐν τοῖς κατωτάτοις
(Ἀπό τήν ἀνέκδοτη Ἀκολουθία τῶν ὁσίων καί θεοφόρων Κολλυβάδων Πατέρων, ποίημα Ἰσιδώρας μοναχῆς Ἁγιεροθεϊτίσσης)
Σεμνύνας τῶν Ἀθωνιτῶν τούς χορούς, ὁ Πᾳρθένιος Σκουρταίων ἡ δόξα, τῷ στέφει κατορθωμάτων πολλῶν, νῦν παρίσταται, λευκοφόρος λειτουργός, οὐρανίοις θαλάμοις.
Βιβλιογραφία
Τό ἱστολόγιο ΑΓΙΟΡΕΙΤΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ, μἐ τήν εὐκαιρία τῆς πρόσφατης Πανηγύρεως τοῦ παρεκκλησίου τῆς Καλύβης Ἁγίου Ἀκακίου, πού εἶναι ἀφιερωμένο ἀπό τόν ἱδρυτή της ὅσιο Ἀκάκιο Καυσοκαλυβίτη (+ 1730) στήν Κοίμηση τῆς Θεοτόκου, προσφέρει στούς ἀναγνῶστες του ψηφιακό ἀνάτυπο τμήματος τοῦ βιβλίου τοῦ Γέροντος Παταπίου Καυσοκαλυβίτου, τό ὁποῖο ἀναφέρεται στόν ἱερομόναχο Παρθένιο Σκούρτο, τόν πνευματικό καί ζωγράφο (Ὅσιος
Παρθένιος ὁ Σκοῦρτος, ὁ ἐκ Φουρνᾶ τῶν Ἀγράφων. Ὁ Βίος καί τό ζωγραφικό του ἔργο, Ἀθήνα 2010). Τό περικαλλές αὐτό παρεκκλήσι, πού εἶναι τό ἀρχαιότερο ἐν λειτουργίᾳ στή Σκήτη τῶν Καυσοκαλυβίων, οἰκοδομήθηκε τό 1747 πάνω ἀπό τό Σπήλαιο τοῦ ὁσίου Ἀκακίου ἀπό τόν ἱερομόναχο Ἰωνᾶ Καυσοκαλυβίτη (+ 1765), κατόπιν ἐντολῆς τοῦ ἰδίου τοῦ ὁσίου Ἀκακίου καί τοιχογραφήθηκε λίγο ἀργότερα, στά 1759, ἀπό τό ἐργαστήριο τοῦ ἱερομονάχου Παρθενίου Σκούρτου. 
