ΟΣΙΟΣ ΕΥΓΕΝΙΟΣ Ο ΑΙΤΩΛΟΣ (+1682)

Κωνσταντῖνος Σπ. Τσιώλης

 

 5(18) ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 2014. ΜΝΗΜΗ ΟΣΙΟΥ ΕΥΓΕΝΙΟΥ ΤΟΥ ΑΙΤΩΛΟΥ

Ὁ Ὅσιος Εὐγένιος ὁ Αἰτωλός

(Σύντομος βίος)

       Ὁ Εὐγένιος Γιαννούλης ὁ Αἰτωλὸς γεννήθηκε γύρω στὰ 1597 στὸ Μέγα Δένδρο τοῦ Θέρμου Αἰτωλίας. Σὲ ἡλικία 15 ἐτῶν μετέβη στὴ μονὴ τῆς Παναγίας τοῦ Βλοχοῦ Τριχωνίδος, ὅπου ἔλαβε τὶς πρῶτες ἐγκύκλιες γνώσεις. Συνέχισε τὰ μαθήματά του στὴ μονὴ τῆς Παναγίας τοῦ χωριοῦ Τροβάτο τῶν Ἀγράφων. Στὴ συνέχεια, περὶ τὸ 1616, χειροτονήθηκε διάκονος στὸ ἱστορικὸ μοναστήρι τῆς Τατάρνας. Ἀπὸ ἐκεῖ ταξίδευσε στὸ Ἅγιον Ὄρος, ὅπου μαθήτευσε κοντὰ στὸν παραιτηθέντα καὶ ἐφησυχάζοντα στὴ μονὴ Ξηροποτάμου ἐπίσκοπο Χαραλάμπη. Κατόπιν, στὴν πορεία του πρὸς τὰ Ἱεροσόλυμα, βρέθηκε στὴν Ἀλεξάνδρεια, ὅπου χειροτονήθηκε ἱερέας ἀπὸ τὸν Πατριάρχη Κύριλλο Λούκαρι. Ἀκολούθως, διακόνησε ἐπὶ τρία ἔτη στὸν ἱερὸ ναὸ τοῦ Ἁγίου Κωνσταντίνου στὰ Ἱεροσόλυμα. Κατόπιν, συνέχισε τὶς σπουδές του στὰ Τρίκαλα, τὴν Κεφαλλονιά, τὴ Ζάκυνθο καὶ τὴν Κωνσταντινούπολη κοντὰ στοὺς σημαντικοὺς διδασκάλους τῆς ἐποχῆς Παΐσιο Μεταξᾶ, Θεόφιλο Κορυδαλλέα καὶ Μελέτιο Συρίγο. Περὶ τὸ 1639, ὡς διδάσκαλος πλέον, ἵδρυσε Σχολὴ γραμμάτων στὸ Αἰτωλικό, καὶ στὴ συνέχεια τὸ 1645 στὸ Καρπενήσι, ἐνῶ τέλος, τὸ 1661 ἵδρυσε Σχολεῖο στὰ Μεγάλα Βραγγιανὰ τῶν Ἀγράφων, τὸ γνωστὸ καὶ ὡς «Ἑλληνομουσεῖον Ἀγράφων». Ἐκοιμήθη στὶς 6 Αὐγούστου 1682 στὰ Μεγ. Βραγγιανὰ καὶ ἐτάφη στὸ νάρθηκα τοῦ καθολικοῦ τῆς ἱερᾶς μονῆς τῆς Ἁγ. Παρασκευῆς. Κατέλιπε πλούσιο παιδευτικό, συγγραφικὸ ἀλλὰ καὶ φιλανθρωπικὸ ἔργο καὶ πολλοὺς ἄξιους μαθητές, ποὺ διέπρεψαν στὰ Γράμματα καὶ συνέχισαν τὸ ἔργο του. Σπουδαιότερος ἀπὸ αὐτοὺς εἶναι ὁ βιογράφος του, λόγιος ἱερομόναχος, Ἀναστάσιος ὁ Γόρδιος (1654-1729). Μὲ τὴν ὑπ’ ἀρ. 346/1-7-1982 Πατριαρχικὴ καὶ Συνοδικὴ Πράξη κατετάγη ἐπισήμως στὴ χορεία τῶν Ἁγίων τῆς κατ’ Ἀνατολὰς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας.

Ἡ μνήμη του τιμᾶται στὶς 5 Αὐγούστου.

Ο ΛΟΓΙΟΣ ΙΕΡΟΜΟΝΑΧΟΣ ΚΑΙ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΠΡΟΥΣΟΥ ΚΥΡΙΛΛΟΣ ΚΑΣΤΑΝΟΦΥΛΛΗΣ

Κωνσταντῖνος Σπ. Τσιώλης

Ἕτερον χειρόγραφον βιβλίον τοῦ Γορδίου

Ἡ πρόσληψη, ἀπὸ τὸν Κύριλλο Καστανοφύλλη, τοῦ ἔργου καὶ τῆς βιοτῆς τοῦ

Ἀναστασίου Γορδίου

 

Τὸ ἐξώφυλλο τοῦ κώδ. 693

τῆς Ἱ. Μ. Παντελεήμονος Ἁγ. Ὄρους.

  Ἀπὸ τὴ μελέτη τοῦ βίου καὶ τοῦ ἔργου τοῦ Κυρίλλου Καστανοφύλλη καταγράφεται ‒μικρῆς ἔκτασης μὲν ἀλλὰ ὑπαρκτή‒ σχέση του μὲ τὸν Ἀναστάσιο Γόρδιο καὶ τὸ ἔργο του. Ἔτσι, στὸ πόνημα τοῦ Κυρίλλου  «Ἱερὰ Διήγησις» (κώδ. 3), γραμμένη ἐξ ὁλοκλήρου ἀπ’ αὐτόν, καταχωρίζεται τὸ θαῦμα τῆς θεραπείας δαιμονοπλήκτου ἀπὸ τὴν Παναγία, μὲ τὴ συμβουλευτικὴ συνδρομὴ τοῦ Γορδίου. Ἀκόμη, στὸ Κτηματολόγιο τῆς μονῆς Προυσοῦ (κώδ. 42), ἔργο ἐπίσης τοῦ Κυρίλλου, καὶ συγκεκριμένα στὸν κατάλογο τῶν χειρογράφων καὶ ἐντύπων βιβλίων του, στὶς σελίδες 855 καὶ 856, καταχωρίζονται τρία χειρόγραφα μὲ ἔργα τοῦ Ἀναστασίου Γορδίου· ἔνδειξη τοῦ ἐνδιαφέροντος τοῦ Κυρίλλου γιὰ ἐκκλησιαστικὰ ἀλλὰ καὶ ἐσχατολογικά-προφητολογικὰ ἔργα ἑνὸς σεβάσμιου Ἀγραφιώτη.  Τέλος, ὁ κώδικας 693 τῆς Ἱ. Μ. Παντελεήμονος Ἁγ. Ὄρους, μὲ ἐπιστολὲς λογίων τῆς Τουρκοκρατίας (μεταξὺ τῶν ὁποίων καὶ τοῦ ἰδίου τοῦ Ἀναστασίου) ἀλλὰ καὶ μὲ Ἠθικὰ καὶ Θρησκευτικὰ κείμενα ‒γραμμένος σὲ μεγάλο μέρος του ἀπὸ τὸν ἴδιο τὸν Γόρδιο‒, πιθανολογεῖται πὼς μεταφέρθηκε στὸ Ἅγιον Ὄρος, στὴν ἀνωτέρω Μονή,  ὅπου καὶ σήμερα βρίσκεται, ἀπὸ τὸν Κύριλλο Καστανοφύλλη, καθὼς ἦταν ἡ Μονὴ τῆς ἀσκήσεώς του καὶ διατηροῦσε στενὴ πνευματικὴ σχέση μὲ αὐτήν.

Περίληψη παρέμβασής μας στὴν Ἡμερίδα μὲ θέμα: «(1814-2014) Διακόσια χρόνια ἀπὸ τὸν ἐρχομὸ τοῦ ἀναμορφωτῆ ἡγουμένου Κυρίλλου Καστανοφύλλη στὸ μοναστήρι τοῦ Προυσοῦ», ποὺ διοργανώθηκε στὴν Καστανιὰ τοῦ Προυσοῦ στὶς 10 Αὐγούστου 2014.

ΙΕΡΟΜΟΝΑΧΟΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΓΟΡΔΙΟΣ (1654-1729)

Ὁ λόγιος ἱερομόναχος Ἀναστάσιος ὁ Γόρδιος γεννήθηκε τὸ 1654 στὰ σημερινὰ Μεγάλα Βραγγιανά (τότε Βρανιανά) τῶν Ἀγράφων. Τὸ κοσμικό του ὄνομα ἦταν Ἀλέξιος. Σπούδασε κοντὰ σὲ ἕναν ἀπὸ τους πλέον σημαντικοὺς λογίους καὶ διδασκάλους τῆς Τουρκοκρατίας τὸν Εὐγένιο Γιαννούλη τὸν Αἰτωλὸ στὴν Σχολὴ Γούβας Βραγγιανῶν, στὸν Νικόδημο Μαζαράκη στὴν Ἀθήνα, τὴν Ἄρτα καὶ πιθανὸν τὰ Ἰωάννινα, καὶ στὴν Πάδοβα τῆς Ἰταλίας, ὅπου φαίνεται ὅτι ἀπέκτησε καὶ κάποιες ἰατρικὲς γνώσεις. Βάσει τῶν σωζομένων ἐπιστολῶν του, ἐκάρη μοναχὸς καὶ χειροτονήθηκε ἱεροδιάκονος τὸν Ὀκτώβριο τοῦ 1676 στὸ Καρπενήσι ἀπὸ τὸν ἐπίσκοπο Λιτζᾶς καὶ Ἀγράφων Ἰάκωβο τὸν ἐκ Καρπενησίου (1657-1678), παλαιὸ μαθητὴ τοῦ Εὐγενίου Γιαννούλη. Δίδαξε στὴ Σχολὴ Γραμμάτων τοῦ Αἰτωλικοῦ γιὰ εἴκοσι περίπου χρόνια (1690-1710) καί ‒κυρίως τὰ τελευταῖα δεκαπέντε χρόνια (1714-1729) τῆς ζωῆς του‒ στὴ Σχολὴ Γούβας Βραγγιανῶν («Ἑλληνομουσεῖον Ἀγράφων»), τὴν ὁποία ἵδρυσε ὁ διδάσκαλός του Εὐγένιος Γιαννούλης ὁ Αἰτωλός (περ. 1597-1682), ὁ ὁποῖος γιὰ μικρὸ χρονικὸ διάστημα περὶ τὸ 1618-1619 εἶχε παραμείνει στὴ μονὴ Ξηροποτάμου τοῦ Ἁγίου Ὄρους, ὅπου ἐμαθήτευσε κοντὰ στὸν λόγιο ἀπόμαχο ἐπίσκοπο Χαράλαμπο. Ἐκτὸς τοῦ παιδευτικοῦ, σπουδαῖο εἶναι καὶ τὸ φιλολογικό, θεολογικό, ἐπιστολογραφικό (σώζονται περίπου 700 ἐπιστολές του) καὶ συγγραφικό του ἔργο. Μεταξὺ τῶν ἐπιστολῶν του σώζονται καὶ δύο πρὸς τὴν Ἱερὰ Σύναξη τοῦ Ἁγίου Ὄρους, ἐνῶ σὲ ἀρκετὲς ἀπὸ αὐτὲς γίνεται ἀναφορὰ σὲ μοναχοὺς καὶ ἱερομονάχους τῆς Ἀθωνικῆς Πολιτείας. Θεωρεῖται ἀπὸ τοὺς σημαντικότερους Διδασκάλους τοῦ Γένους καὶ λογίους τῆς ἐποχῆς του. Ἐκοιμήθη στὴ γενέτειρά του στὶς 7 Ἰουνίου 1729.

ΑΠΟ ΤΑ ΑΝΘΙΣΜΕΝΑ ΒΡΑΓΓΙΑΝΑ. ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ ΚΩΝΣΤ. ΤΣΙΩΛΗ

(Κείμενο: Κωνσταντῖνος Τσιώλης)