Η ΝΕΟΜΑΡΤΥΡΟΛΟΓΙΚΗ ΣΥΛΛΟΓΗ ΤΟΥ ΠΑΠΑ-ΙΩΝΑ ΚΑΥΣΟΚΑΛΥΒΙΤΟΥ

 

Γόνη Δημητρίου - Παταπίου μον. Καυσοκαλυβίτου

Ἡ Νεομαρτυρολογική Συλλογή τοῦ παπα-Ἰωνᾶ Καυσοκαλυβίτου

 

Ἡ ἀσκητική καί ἁγιοτόκος ἱερά σκήτη Ἁγίας Τριάδος τῶν Καυσοκαλυβίων, κατά τή φωτεινή διαδρομή τῶν τριῶν αἰώνων τῆς ἱστορίας της, ἄν καί βρίσκεται «εἰς τήν ἐσχατιάν τῆς ἀθωΐτιδος χερσονήσου», προσείλκυσε πολλές λόγιες πνευματικές μορφές, θεράποντες τῶν χριστιανικῶν γραμμάτων καί ἐκφραστές τῆς πλούσιας καί γνήσιας παράδοσης, οἱ ὁποῖοι συνέβαλαν στήν ἀκμή τῆς ἁγιορειτικῆς πνευματικῆς ζωῆς, πού σημειώθηκε κατά τόν 18ο αἰώνα. 

Στή σεπτή χορεία τῶν Καυσοκαλυβιτῶν λογίων καί σέ σημαίνουσα θέση, βρίσκουμε τόν ἱερομόναχο Ἰωνᾶ τόν Αἰτωλό, γνωστότερο στή βιβλιογραφία ὡς παπα-Ἰωνᾶς Καυσοκαλυβίτης (+ 1765). Ἀπό ὅλους τούς ἐρευνητές, παλαιούς καί σύγχρονους, τό ἔργο του ἐκτιμᾶται ὡς  πρωτοποριακό γιά τήν ἐποχή του, καθώς εἶναι ὁ πρῶτος συλλέκτης καί μεταφραστής-διασκευαστής Νεομαρτυρολογίων.

   Ἡ πλούσια φιλολογική δράση τοῦ ἱερομονάχου Ἰωνᾶ χρωματίζεται κυρίως ἀπό τή μνημειώδη συλλογή του μέ βίους νεοφανῶν μαρτύρων. Ἡ Συλλογή Ἰωνᾶ σώζεται στόν ἄριστα καλλιγραφημένο αὐτόγραφο κώδικα 2 τῆς καλύβης Ἁγ. Ἀκακίου. 

Ἡ Συλλογή περιλαμβάνει τριάντα δύο ἐκτενῆ Μαρτύρια, Συναξάρια καί συναξαριακά σημειώματα γιά νεομάρτυρες, πέντε Ἀκολουθίες, τρεῖς Λόγους, Διηγήσεις καί Σχόλια. Στό πολύ σημαντικό αὐτό πρωτογενές ὑλικό τῶν νεομαρτυρολογικῶν κειμένων τοῦ παπα-Ἰωνᾶ, στηρίχθηκαν οἱ συντάκτες τοῦ Νέου Μαρτυρολογίου (Βενετία 1799) ἅγιος Μακάριος Νοταρᾶς καί ὅσιος Νικόδημος Ἁγιορείτης, εἴτε χρη­σι­μο­ποι­ών­τας αὐ­τού­σιες ἐκ­φρά­σεις εἴτε κά­νον­τας ἐ­πι­τομή ἀπό τά νεομαρτυρολογικά κείμενα πού συ­νέ­ταξε ὁ παπα-Ἰ­ω­νᾶς. 

Καί μόνη ἡ πα­ρα­πάνω προ­σφορά τοῦ παπα-Ἰ­ωνᾶ, πού μαρ­τυ­ρεῖ τή με­γάλη συμ­βολή τῶν ἁ­γι­ο­ρει­τῶν μο­να­χῶν στή δι­α­τή­ρηση ἀ­κμαίου τοῦ φρο­νή­μα­τος Ἑλ­λη­νι­σμοῦ καί Ὀρ­θο­δο­ξίας, θά ἦ­ταν ἀρ­κετή γιά νά ἀ­πο­σπά­σει τή βα­θιά μας εὐ­γνω­μο­σύνη. Καί τοῦτο καθώς μέσα ἀπό τό παραπάνω ἔργο του, μέ τό ὁποῖο προέβαλε τούς Νεομάρτυρες ὡς προάγγελους τῆς Ἀναστάσεως τοῦ Γένους, πού ξεκίνησε μέ τήν Ἑλληνική Ἐπανάσταση τοῦ 1821, προσέφερε στούς ὑπόδουλους Ἕλληνες ἀσφαλῆ πρότυπα ὑπομονῆς, πνευματικῆς ἀντίστασης καί ἐλπίδας.

  Πρόσφατα ἡ παραπάνω νεομαρτυρολογικά συλλογή τοῦ παπα-Ἰωνᾶ εἶδε τό φῶς τῆς δημοσιότητας μέσα ἀπό τό βιβλίο πού συνέγραψαν ὁ ὁμότιμος καθηγητής τοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν Δημ. Γόνης καί ὁ μοναχός Πατάπιος Καυσοκαλυβίτης, Δικαῖος τῆς Ἱ. Σκήτης Ἁγ. Τριάδος, Δρ. Θεολογίας. Τό ἔργο ὑπό τόν τίτλο: Παπα-Ἰωνᾶ Καυσοκαλυβίτου (+ 1765) Νεομαρτυρολογική Συλλογή (Εἰσαγωγή – Κριτική ἔκδοση τοῦ κειμένου), ἐκδόθηκε ἀπό τόν ἐκδοτικό οἶκο Ἀντ. Σταμούλης (Θεσσαλονίκη 2020).

Τὸ περιεχόμενο τῆς Συλλογῆς εἶναι ὑμναγιολογικό, ἀφοῦ περιέχει 33 Μαρτύρια, πέντε Ἀκολουθίες καὶ ἕναν Βίο Ἁγίου (τοῦ ὁσίου Ἀκακίου τοῦ νέου). Ἡ σημασία τῆς παρούσας συλλογῆς εἶναι πολυποίκιλη, δεδομένου ὅτι τὸ περιεχόμενό της ἀποτελεῖ σταθμὸ στὴν ἱστορία τῶν νεομαρτυρολογικῶν συλλογῶν. Εἶναι πολύτιμος κρίκος στὴν ἁλυσίδα τῶν Νεομαρτυρολογίων τῆς περιόδου τῆς Ὀθωμανοκρατίας: 

α) Διότι συνδέει τὰ σύντομα Μαρτύρια τοῦ 16ου καὶ τὰ ἐκτενῆ τοῦ 17ου αἰώνα μὲ τὰ μαρτύρια τοῦ 18ου αἰώνα. β) Διότι εἰσάγει σὲ ὅλη τὴν ἔκτασή της τὴν πρακτικὴ τῆς ἀποδόσεως τῶν Μαρτυρίων σὲ ἁπλούστερη γλώσσα (ἁπλὴ καθαρεύουσα, δημώδη). γ) Διότι ἡ Συλλογὴ τοῦ παπα-Ἰωνᾶ, μὲ ἐξαίρεση τὶς πέντε Ἀκολουθίες καὶ κάποια ἐργίδια καὶ σχόλια, ὡς πυρήνας ἐντάσσεται στὶς νεομαρτυρολογικὲς συλλογὲς τοῦ 18ου αἰώνα, ἤτοι τοῦ Καισαρίου Δαπόντε, τοῦ κώδικα 129 τῆς μονῆς Ἐσφιγμένου, τοῦ κώδικα 25 τῆς μονῆς Ξενοφῶντος καὶ τοῦ Νέου Μαρτυρολογίου (1799) τῶν ἁγίων Νικοδήμου τοῦ Ἁγιορείτου καὶ Μακαρίου Νοταρᾶ, ἐπισκόπου Κορίνθου. δ) Διότι ὁ Ἰωνᾶς δὲν διστάζει σὲ ὁρισμένα Μαρτύρια νὰ προσθέτει καὶ προσωπικὰ σχόλια γιὰ τοὺς νεομάρτυρες, τὰ ὁποῖα ὅμως, στὴν πλειονότητά τους, παραλείπονται ἀπὸ τοὺς μεταγενέστερους νεομαρτυρολόγους.

Ἡ ἔκδοση τῆς Συλλογῆς κρίθηκε ἀναγκαία ὄχι μόνο γιὰ νὰ ἰδεῖ τὸ φῶς τῆς δημοσιότητας μία ἀκόμη νεομαρτυρολογικὴ συλλογὴ καὶ νὰ ἀπολαύσουν οἱ ἀναγνῶστες τὰ κείμενα τοῦ Ἰωνᾶ (διασκευὲς καὶ πρωτότυπα), ἀλλὰ καὶ νὰ τεθεῖ αὐτὴ στὴ διάθεση τῶν ἐρευνητῶν, γιὰ νὰ μπορέσουν νὰ ἐξετάσουν ἀντικειμενικὰ καὶ ὑπεύθυνα τὴ σχέση τῆς συλλογῆς αὐτῆς μὲ προγενέστερα Μαρτύρια καὶ μὲ προγενέστερες καὶ μεταγενέστερες νεομαρτυρολογικὲς συλλογές. Μέχρι σήμερα ἡ ἀπουσία τῆς συλλογῆς αὐτῆς (ἐξαιτίας τῆς μὴ ἐκδόσεώς της) ὑποχρέωνε τοὺς ἐρευνητὲς νὰ ἔχουν ὡς μέτρο συγκρίσεως τῶν νεομαρτυρολογικῶν κειμένων τὰ κείμενα τοῦ Νέου Μαρτυρολογίου, δεδομένου ὅτι ἔμμεσα ἦταν γνωστὴ ἡ ἔνταξη τοῦ περιεχομένου τῆς συλλογῆς τοῦ παπα-Ἰωνᾶ στὸ Νέον Μαρτυρολόγιον.

Ἡ ἔκδοση τῆς νεομαρτυρολογικῆς συλλογῆς τοῦ παπα-Ἰωνᾶ δίνει τὴν ἀφορμὴ καὶ τὴ δυνατότητα νὰ ἀσχοληθοῦμε ἐκ νέου καὶ μὲ τὴ βιογραφία τοῦ συγγραφέα της, νὰ φωτίσουμε περισσότερο κάποιες πτυχὲς τοῦ βίου καὶ τῶν δραστηριοτήτων του, κυρίως στὴν περιοχὴ τῶν Καυσοκαλυβίων, ἀλλὰ καὶ ἐκτὸς τοῦ Ἁγίου Ὄρους (Κωνσταντινούπολη, Αἰτωλία, Εὐρυτανία), καὶ νὰ ἀναθεωρήσουμε, σὲ ὁρισμένα σημεῖα, προγενέστερες θέσεις τῆς ἔρευνας (τόπος καταγωγῆς, πρόβλημα χειροτονίας του σὲ πρεσβύτερο, χρόνος ἀφίξεώς του στὸ Ἅγιον Ὄρος καὶ ἐντάξεώς του στὴ συνοδία τοῦ ὁσίου Ἀκακίου στὰ Καυσοκαλύβια, κτιτορικὲς δραστηριότητες, συμμετοχὴ σὲ θεολογικὲς ἔριδες τῆς ἐποχῆς του κ.ἄ.).

 

Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΩΝ ΑΓΙΟΡΕΙΤΩΝ ΝΕΟΜΑΡΤΥΡΩΝ ΣΤΟΝ ΑΓΩΝΑ ΤΟΥ 1821 ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ

 

Ὅπως εἶναι γνωστό, τό τρέχον σωτήριον ἔτος 2021εἶναι ἐπετειακό καθώς ἔχει ἀφιερωθεῖ στόν ἑορτασμό 200 ἐτῶν ἀπό τήν ἔναρξη τῆς Ἑλληνικῆς Ἐπανάστασης τοῦ 1821, τιμώντας τούς ἥρωες πού ἀγωνίσθηκαν γιά νά εἴμαστε ἐμεῖς σήμερα ἐλεύθεροι. Ταυτόχρονα τιμοῦμε καί τούς ἥρωες ἐκείνους τῆς πίστεως, πού ἔχυσαν τό αἵμα τους, πρίν τόν ἀπελευθερωτικό ἀγῶνα τῆς Ἀνεξαρτησίας, γιά τοῦ Χριστοῦ τήν πίστη τήν ἁγία, καί τῆς πατρίδος τήν ἐλευθερία. Καί ἀναφέρομαι στούς ἁγίους Νεομάρτυρες, πού μαρτύρησαν ἀπό τήν πτώση τῆς Κωνσταντινουπόλεως μέχρι τήν ἀπελευθέρωση τοῦ μεγαλύτερου τμήματος τῆς ἑλληνικῆς πατρίδας. 

Ὡς συμβολή στόν ἐπετειακό αὐτό ἑορτασμό ἄς θεωρηθεῖ ἡ σημερινή μας εἰσήγηση, κατά τήν ὁποία θά γίνει ἀναφορά στή συμβολή τῶν ἁγίων Νεομαρτύρων, καί εἰδικότερα στή συμβολή τῶν Ἁγιορειτῶν ὁσιομαρτύρων στόν ἀγῶνα τοῦ 1821 γιά τήν ἑλληνική ἀνεξαρτησία. 

Καί στό σημεῖο αὐτό θά ἤθελα νά εὐχαριστήσω τό Διοικητικό Συμβούλιο τῆς Πανελλήνιας Ἑνώσεως Θεολόγων καί τόν ἀξιότιμο πρόεδρο αὐτῆς καθηγητή κο Ρεράκη γιά τήν τιμητική γιά μένα πρόσκληση νά συμμετάσχω στό πολύ ἐπιτυχημένο αὐτό Συνέδριο, ἔστω καί διαδικτυακά, ἀφοῦ οἱ δυσχερεῖς συνθῆκες τῆς συνεχιζόμενης πανδημίας δέν ἐπιτρέπουν στούς εἰσηγητές νά συμμετέχουμε διά ζώσης στό πνευματικό αὐτό συμπόσιο...

[...] Τό Ἅγιον Ὄρος ἔχει τή μερίδα του στήν ἱστορία τῶν Νεομαρτύρων καί γενικά στήν ἀνάδειξη νεοφανῶν Μαρτύρων τῆς Ἐκκλησίας, μιά πού ὁ Ἀθωνικός Μοναχισμός ἀνέδειξε καί αὐτόν τόν τύπο τοῦ ἁγίου καί δέν ὑστέρησε καί στήν ὑπέρ τῆς πίστεως προσφορά αἵματος, ἀποτέλεσμα τῆς γνήσιας ἀσκητικῆς καί μαρτυρικῆς παράδοσης τῆς Ἐκκλησίας, τήν ὁποία ἀγωνίζεται νά ἀκολουθεῖ.

 Πολύ νωρίς, μέ τήν κατάλυση τοῦ Βυζαντίου, παρουσιάστηκαν ἁγιορεῖτες νεομάρτυρες, οἱ ὁποῖοι ἀπό μόνοι τους θά μποροῦσαν νά ἀποτελέσουν μία ξεχωριστή κατηγορία, ἀφοῦ αὐτοί, ἐρχόμενοι στόν «κόσμο» γιά νά ὑποστοῦν τό μαρτύριο τοῦ αἵματος, εἶχαν πρῶτα δοκιμασθεῖ στόν χῶρο τοῦ «μαρτυρίου τῆς συνειδήσεως» καί τῆς προαιρέσεως, τοῦ μαρτυρίου τῶν δακρύων τῆς μετανοίας, πού ἀποτελεῖ ἡ ἐνσυνείδητη καί μαρτυρικῶς δοθεῖσα στόν Χριστό μοναχική ζωή. 

Οἱ ὁσιομάρτυρες συνδυάζουν καί τά δύο. Τό μαρτύριο τοῦ αἵματός τους εἶναι ἡ φυσική κατάληξη τοῦ ἐσωτερικοῦ μαρτυρίου τῆς ὀρθῆς βίωσης τῆς ἐν Χριστῷ ζωῆς. Ἐπιπροσθέτως, τόσο ἡ γεωγραφική προέλευση ὅσο καί οἱ συνθῆκες ὑπό τίς ὁποῖες προετοιμάσθηκαν καί προσῆλθαν στό μαρτύριο, ἀποτελοῦν περίπτωση ἡ ὁποία κατατάσσει τούς ἁγιορεῖτες νεομάρτυρες σέ μία ἰδιαίτερη κατηγορία...

 Ἀποσπάσματα ἀπό τήν εἰσήγηση 

τοῦ Δικαίου τῆς Ἱ. Σκήτης Ἁγίας Τριάδος,

 γέροντος Παταπίου Καυσοκαλυβίτου, 

στό Γ΄Διεθνές Θεολογικό Συνέδριο :

 «Ἡ συμβολή τῆς Ἐκκλησίας στούς ἀγῶνες τῶν Ἑλλήνων γιά τήν ἐλευθερία τους ἀπό τόν τουρκικό ζυγό», 12-13 Νοεμβρίου 2021, πού διοργανώθηκε διαδικτυακά μέ ἀφορμή τήν ἐπέτειο 200 χρόνων ἀπό τήν Ἐπανάσταση τοῦ 1821.

ΕΙΣΗΓΗΣΗ ΤΟΥ ΓΕΡΟΝΤΟΣ ΠΑΤΑΠΙΟΥ ΚΑΥΣΟΚΑΛΥΒΙΤΟΥ, ΔΙΚΑΙΟΥ ΤΗΣ Ι. ΣΚΗΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΤΡΙΑΔΟΣ 

ΣΤΟ 3ο ΔΙΕΘΝΕΣ ΘΕΟΛΟΓΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΤΗΝ ΕΠΕΤΕΙΟ 200 ΧΡΟΝΩΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΜΕ ΘΕΜΑ: 

Ἡ συμβολή τῶν Ἁγιορειτῶν Νεομαρτύρων στόν ἀγῶνα τοῦ 1821 γιά τήν ἑλληνική ἀνεξαρτησία

                               Παρασκευή 12 Νοεμβρίου 2021, 4.50 μμ

 ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΕΙΣΤΕ ΤΗΝ ΕΙΣΗΓΗΣΗ ΤΟΥ π. ΠΑΤΑΠΙΟΥ ΚΑΙ ΟΛΟ ΤΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΣΤΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ:     Live.petheol.gr

Η ΝΕΟΜΑΡΤΥΡΟΛΟΓΙΚΗ ΣΥΛΛΟΓΗ ΤΟΥ ΠΑΠΑ-ΙΩΝΑ ΤΟΥ ΚΑΥΣΟΚΑΛΥΒΙΤΗ

 Ἄρθρο τοῦ μοναχοῦ Παταπίου Καυσοκαλυβίτου πού δημοσιεύτηκε στήν ἐφημερίδα Ὀρθόδοξη Ἀλήθεια, τήν Τετάρτη 26 Μαίου 2021

ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΩΝ ΒΑΙΩΝ: ΕΙΣΟΔΕΥΟΝΤΑΣ ΜΕ ΤΟΝ ΧΡΙΣΤΟ ΣΤΗ ΜΕΓΑΛΗ ΕΒΔΟΜΑΔΑ

 Κυριακή τῶν Βαΐων:

 Εἰσοδεύοντας μέ τόν Χριστό στή Μεγάλη Ἑβδομάδα

Η ΒΑΙΟΦΟΡΟΣ. ΤΟΙΧΟΓΡΑΦΙΑ ΣΤΟ ΚΥΡΙΑΚΟ ΤΗΣ ΣΚΗΤΗΣ ΚΑΥΣΟΚΑΛΥΒΙΩΝ. 18ος  ΑΙ. 

       τοῦ μοναχοῦ Παταπίου Καυσοκαλυβίτου

   Μέ τή χάρη τοῦ Θεοῦ βρισκόμαστε στή ἀρχή τῆς Μεγάλης Ἑβδομάδος. Φθά­νο­ντας ἡ πο­ρεί­α μας πρός τό Πάσχα, στό ἀ­πο­κο­ρύ­φω­μά της, ἑ­ορ­τά­ζουμε ἤδη τήν Κυριακή τῶν Βαΐων τήν θρι­αμ­βευ­τι­κή εἴ­σο­δο τοῦ Χρι­στοῦ στά Ἱ­ε­ρο­σό­λυ­μα, ὁπότε ὑποδεχόμαστε κι ἐμεῖς τόν σιωπηλό, προβληματισμένο καί κατά πάντα περίλυπο Ἰησοῦ, πού εἰσέρχεται στήν Ἁγία Πόλη.

   Στήν ὀρθόδοξη εἰκονογραφία τῆς ἑορτῆς τῆς Κυ­ρι­α­κῆς τῶν Βα­ΐ­ων, ἄν σταθοῦμε μπροστά στήν εἰκόνα, θά παρατηρήσουμε ὅτι τό πρόσωπο τοῦ Ἰησοῦ ἔχει μία περίσκεψη καί φαίνεται νά ἀπέχει ἀπό τά ὅσα συμβαίνουν γύρω του. Γι᾿ αὐτό καί σιωπᾶ⋅ δέν χαιρετᾶ⋅ δέν εὐλογεῖ⋅ δέν θαυματουργεῖ⋅ δέν προσέχει στά Ὠσσανά. Ὅλ᾿ αὐτά γνωρίζει ὅτι εἶναι τά σημάδια μιᾶς πορείας πού μέλλει νά διανύσει.

   Γι᾿ αὐτό κι ἐμεῖς, δέν πρέ­πει νά πα­ρα­μεί­νου­με στούς πα­νη­γυ­ρι­σμούς τῆς ἡ­μέ­ρας αὐ­τῆς. Ὁ Χρι­στός ἐ­πεί­γε­ται νά σταυ­ρώ­σει τήν ἁ­μαρ­τί­α, γι­ά νά θα­να­τώ­σει τό θά­να­το καί νά ἀ­να­στή­σει τόν ἄν­θρω­πο. Ἄν ἐ­πι­θυ­μοῦ­με βα­θει­ά νά ἑ­νω­θοῦ­με μέ τόν Χρι­στό καί νά μπο­ρέ­σου­με νά βρε­θοῦ­με δί­πλα Του τή στι­γμή τῆς δό­ξας Του, ὁ­φεί­λου­με νά Τόν ἀ­κο­λου­θή­σου­με στό Πά­θος Του· νά συ­σταυ­ρω­θοῦ­με καί συ­ντα­φοῦ­με μ᾿ Αὐ­τόν.

  Πρέ­πει νά ἔ­χου­με συ­νε­χῶς πνευ­μα­τι­κή ἐ­γρή­γορ­ση καί νά μήν εἴ­μα­στε ρά­θυ­μοι σάν τίς «μω­ρές» ἐ­κεῖ­νες Παρ­θέ­νες τῆς πα­ρα­βο­λῆς, μι­ά πού ὁ Νυμ­φί­ος ἔρ­χε­ται «ἐν τῷ μέ­σῳ τῆς νυ­κτός». Βέ­βαι­α ὁ νυμ­φί­ος τῆς ψυ­χῆς μας Χρι­στός, ἔρ­χε­ται πά­ντο­τε καί μέ πολ­λές μορ­φές, κά­θε στι­γμή τῆς ζω­ῆς μας. Ἄς εἴ­μα­στε λοι­πόν ἄ­γρυ­πνοι πνευ­μα­τι­κά καί ἄς ἀ­γω­νι­ζό­μα­στε, ὥ­στε νά μή μεί­νου­με ἔ­ξω ἀ­πό τήν Βα­σι­λεί­α Του.

   Ὁ Κύ­ρι­ος, πρίν ἀ­πό τό Μυ­στι­κό Δεῖ­πνο, ζώ­στη­κε τό «λέ­ντι­ο­ν» καί ἔ­πλυ­νε τά πό­δι­α τῶν μα­θη­τῶν Του, δεί­χνο­ντάς μας ὅ­τι ὁ δρό­μος πού ὁ­δη­γεῖ στή θέ­ω­ση, περ­νά­ει ἀ­πό τήν πύ­λη τῆς τα­πει­νώ­σε­ως καί τῆς ἐν Χρι­στῷ κοι­νω­νί­ας μέ τό συ­νάν­θρω­πο (Ἀκολουθία τοῦ Νι­πτῆρος). Μό­νο ἔ­τσι θά μπο­ρέ­σου­με νά συμ­με­τέ­χου­με στό κα­τε­ξο­χήν μυ­στή­ρι­ο τῆς συ­να­ντή­σε­ως τοῦ ἀν­θρώ­που μέ τόν Χρι­στό, πού εἶ­ναι καί τό κέ­ντρο τῆς ζω­ῆς τῆς Ἐκ­κλη­σί­ας· τό μυστήριο τῆς Θεί­ας Εὐ­χα­ρι­στί­ας (Με­γά­λη Πέ­μπτη).

   Συ­μπο­ρευ­ό­με­νοι νο­ε­ρά μέ τόν Χρι­στό στό δρό­μο γι­ά τόν Γολ­γο­θᾶ, ἄς στα­θοῦ­με κι ἐ­μεῖς κά­τω ἀ­πό τό Σταυ­ρό. Κι ἐ­κεῖ πού Ἐ­κεῖ­νος θά σταυ­ρώ­νε­ται γι­ά τίς δι­κές μας ἁ­μαρ­τί­ες, ἄς σταυ­ρώ­σου­με τά πά­θη μας· «Τάς αἰ­σθή­σεις ἡ­μῶν κα­θα­ράς τῷ Χρι­στῷ πα­ρα­στή­σω­μεν, καί ὡς φί­λοι τάς ψυ­χάς ἡ­μῶν θύ­σω­μεν δι’ αὐ­τόν, καί μή ταῖς με­ρί­μναις τοῦ βί­ου, συ­μπνι­γῶ­μεν ὡς ὁ Ἰ­ού­δας...» θά ψάλλουμε στό α΄ ἀ­ντί­φω­νο τῆς Ἀ­κο­λου­θί­ας τῶν Πα­θῶν. Τό ἦθος τῆς Ὀρθοδοξίας εἶναι σταυροαναστάσιμο.

    Νε­κρός πά­νω στό Σταυ­ρό, ἔ­ξω ἀ­πό τά τεί­χη τῆς Ἱ­ε­ρου­σα­λήμ, καί με­τά τήν Ἀ­νά­στα­σή Του, τήν τρί­τη ἡ­μέ­ρα «κα­τά τάς Γρα­φά­ς», ὁ Χρι­στός συ­νε­χί­ζει νά πε­θαί­νει καί νά ἀ­να­σταί­νε­ται, μυ­στι­κά, μυ­στη­ρι­α­κά, μέ­χρι τό τέ­λος τοῦ κό­σμου τού­του μα­ζί μέ κά­θε ἄν­θρω­πο, τοῦ ὁ­ποί­ου «ἐ­νε­δύ­θη­» τό πρό­σω­πο.

  Δέν ἔ­χου­με λοι­πόν πα­ρά νά ἀ­να­ση­κώ­σου­με τή βα­ρι­ά πλά­κα τῆς πέ­τρι­νης καρ­δι­ᾶς μας πού σκε­πά­ζει μέ­σα μας, ὡς ἄλ­λος τά­φος, τόν Κύ­ρι­ο τῆς ζω­ῆς καί τοῦ θα­νά­του. Τό­τε Αὐ­τός, δί­χως ἄλ­λο, θά ἐ­γερ­θεῖ, ὅ­πως καί τή νύ­κτα ἐ­κεί­νη ὅ­που τά «πά­ντα πε­πλή­ρω­ται φω­τός, οὐ­ρα­νός τε καί γῆ καί τά κα­τα­χθό­νι­α», ὅπως ψάλλουμε στόν ἀ­να­στά­σι­μο κα­νό­να, συ­νε­γεί­ρο­ντας κι ἐ­μᾶς μέ τή λυ­τρω­τι­κή Του πα­ρου­σί­α.

   Ὁ κα­θέ­νας πού, ἔ­στω καί γι­ά μί­α μό­νο φο­ρά, ἔ­ζη­σε αὐ­τή τή νύ­χτα «τή σω­τή­ρι­ο, τή φω­ταυ­γή καί λα­μπρο­φό­ρο», καί πού γεύ­τη­κε ἐ­κεί­νη τή μο­να­δι­κή χα­ρά, γνω­ρί­ζει ὅ­τι τό Πά­σχα εἶ­ναι κά­τι πο­λύ πε­ρισ­σό­τε­ρο ἀ­πό μί­α ἑ­ορ­τή· πο­λύ πέ­ρα ἀ­πό μί­α ἐ­τή­σι­α ἀ­νά­μνη­ση ἑ­νός ἱ­ε­ροῦ γε­γο­νό­τος πού πέ­ρα­σε.

  Τό Πά­σχα μᾶς εἰ­σά­γει σ᾿ ἕ­ναν ἄλ­λο αἰ­ώ­να, σέ μί­α νέ­α δι­ά­στα­ση πού προ­α­ναγ­γέ­λει τόν ἀ­να­με­νό­με­νο κό­σμο· Βα­σι­λεί­α πού εἶ­ναι ἤ­δη πα­ροῦ­σα, μυ­στι­κά καί ὀ­ντο­λο­γι­κά ἀ­νά­με­σά μας·  «Ὦ Πά­σχα τό μέ­γα καί ἱ­ε­ρώ­τα­τον, Χρι­στέ. Ὦ Σο­φί­α καί Λό­γε τοῦ Θε­οῦ καί Δύ­να­μις· δί­δου ἡ­μῖν ἐ­κτυ­πώ­τε­ρον Σοῦ με­τα­σχεῖν ἐν τῇ ἀ­νε­σπέ­ρῳ ἡ­μέ­ρᾳ τῆς Βα­σι­λεί­ας Σου­», θά ψάλλουμε στόν ἀ­να­στά­σι­μο κα­νό­να.

  Τό Πά­σχα πα­νη­γυ­ρί­ζου­με τήν Ἀ­νά­στα­ση τοῦ Χρι­στοῦ· «θα­νά­του τήν νέ­κρω­ση, Ἄ­δου τήν κα­θαί­ρε­σιν, ἄλ­λης βι­ο­τῆς τῆς αἰ­ω­νί­ου ἀ­παρ­χήν...», ὅ­πως θά ψάλ­λου­με στόν ἀ­να­στά­σι­μο Ὄρ­θρο. Καί αὐ­τή ἡ «ἄλ­λη βι­ο­τή», ἡ νέ­α ζω­ή πού πρίν δύ­ο χι­λι­ά­δες χρό­νι­α «ἀ­νέ­τει­λεν ἐκ τοῦ τά­φου», προ­σφέρ­θη­κε σ᾿ ὅ­λους μας.

  Ὅ­λοι ὅ­σοι πι­στεύ­ου­με στόν ἀ­να­στη­μέ­νο Χρι­στό, λά­βα­με τό δῶ­ρο αὐ­τῆς τῆς νέ­ας ζω­ῆς κα­θώς καί τή δύ­να­μη νά τήν ἀ­πο­δε­χθοῦ­με καί νά ζή­σου­με δι­ά μέ­σου της· τή δύ­να­μη νά ἀ­ντι­με­τω­πί­σου­με κά­θε κα­τά­στα­ση αὐ­τοῦ τοῦ κό­σμου, ἀ­κό­μα καί αὐ­τόν τόν ἴ­δι­ο τό θά­να­το· μι­ά πού μέ τό δι­κό του σταυ­ρι­κό θά­να­το ὁ Χρι­στός, ἄλ­λα­ξε τή φύ­ση ἀ­κρι­βῶς τοῦ θα­νά­του. Τόν ἔ­κα­νε πέ­ρα­σμα-δι­ά­βα­ση-«Πά­σχα» στή Βα­σι­λεί­α τῶν Οὐ­ρα­νῶν, με­τα­μορ­φώ­νο­ντας τή δρα­μα­τι­κό­τε­ρη καί τρα­γι­κό­τε­ρη στι­γμή τοῦ ἀν­θρώ­που σέ αἰ­ώ­νι­ο θρί­αμ­βο. Μέ τό «θα­νά­τῳ θά­να­τον πα­τή­σας», ὁ Χρι­στός μᾶς ἔ­κα­νε με­τό­χους τῆς Ἀ­να­στά­σε­ώς Του. 

  Τό Πά­σχα εἶ­ναι ἡ θύ­ρα, ἀ­νοι­χτή κά­θε χρό­νο, πού ὁ­δη­γεῖ στήν ὑ­πέρ­λα­μπρη Βα­σι­λεί­α τῶν Οὐ­ρα­νῶν. Εἶ­ναι ἡ πρό­γευ­ση τῆς αἰ­ώ­νι­ας καί ἀ­πε­ρί­γρα­πτης χα­ρᾶς καί εὐ­φρο­σύ­νης πού πε­ρι­μέ­νει ὅ­σους, ἀ­φοῦ συ­σταυ­ρώ­θη­καν μέ τόν Χρι­στό, συ­να­να­στή­θη­καν μα­ζί Του, ἀ­πό τή νέ­κρω­ση πού εἶ­χαν ἐ­πι­φέ­ρει στή ψυ­χή τους τά πά­θη..

    Γιατὶ ὅπως ὁ Χριστός, ἔτσι κι ἐμεῖς, ἀπὸ τὴ θλίψη τοῦ Σταυροῦ καὶ τοῦ πάθους, ἀπὸ τὸν πόνο καὶ τὸ θάνατο, φθάνουμε στὴ χαρὰ τῆς Ἀναστάσεως, πρὸς τὴν ὁποία καὶ πορεύομαστε μὲ κουράγιο καὶ δύναμη.

  Στήν πορεία πρός τήν συνάντησή μας μέ τόν ἀναστημένο Χριστό, τόν Θεό μας, στόν ὁποῖο πρέπει κάθε δόξα, τιμή καί προσκύνηση, στούς αἰώνες τῶν αἰώνων. Ἀμήν!   Κα­λήν Ἀ­νά­στα­ση !                            

 

                                                                  μοναχός Πατάπιος Καυσοκαλυβίτης

    ΠΗΓΗ:  ΡΟΜΦΑΙΑ

 

 

 

                Ἡ Γέννηση τοῦ Χριστοῦ καί ἡ Θεία Λειτουργία

Γιά ἄλλη μία φορά, ἐπί δύο χιλιετίες καί μία εἰκοσαετία καί σέ καιρούς πανδημίας˙ σέ χρόνους δύσκολους ὅπου ὁλόκληρη ἡ ἀνθρωπότητα δοκιμάζεται ἀπό τήν παγκόσμια ὑγειονομική κρίση πού προκαλεῖ ὁ νέος κορωναϊός, ἡ Ἐκκλησία μας ἑορτάζει καί ἐφέτος τήν Γέννηση τοῦ Χριστοῦ.

   Ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος ὀνόμασε τά Χριστούγεννα «μητρόπολιν πασῶν τῶν ἑορτῶν». Γιατί πράγματι, εἶναι ἡ ἀρχή καί πηγή ὅλων τῶν σωτηριωδῶν χριστιανικῶν γεγονότων, πού συνέβησαν στήν ἱστορία τῆς σωτηρίας τοῦ ἀνθρώπινου γένους. Αὐτή ἡ φανέρωση τοῦ Θεοῦ στόν κόσμο μας, ἡ εἴσοδός Του μέσα στή δική μας ἀνθρώπινη πραγματικότητα καί ἱστορία, μέσα στό εἶναι μας καί τή ζωή μας, εἶναι πράγματι «πάντων τῶν καινῶν καινότατον, τό μόνον καινόν ὑπό τόν ἥλιον» ὅπως διδάσκει ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός. Μέ τό ὑπερφυές αὐτό μυστήριο ὁ Ἄναρχος πῆρε ἀρχή καί ὁ Λόγος σαρκώθηκε· ὁ Θεός κατέβηκε μέχρι τόν ἄνθρωπο, ὥστε ὁ ἄνθρωπος νά ὑψωθεῖ μέχρι τό Θεό· ὁ Θεός μετέσχε τῆς δικῆς μας ἀνθρώπινης φύσης, γιά νά μετάσχει καί ὁ ἄνθρωπος τῆς θείας· ὁ Θεός ἔγινε Υἱός ἀνθρώπου, γιά νά γίνει ὁ ἄνθρωπος υἱός τοῦ Θεοῦ· ὁ Θεός ἐνανθρωπίζεται γιά νά θεωθεῖ ὁ ἄνθρωπος!

   «Παράδοξον μυστήριον οἰκονομεῖται σήμερον. Καινοποιοῦνται φύσεις, καί Θεός ἄνθρωπος γίνεται». 

  Τό προνόμιο τῆς διαρκοῦς παρουσίας τοῦ Χριστοῦ στή ζωή μας ἐγγυᾶται καί ἐνεργεῖ ἡ Ἐκκλησία μας μέ τίς ἱερές Ἀκολουθίες καί τή θεία λατρεία, κυρίως ὅμως μέ τό ὑπερφυές μυστήριο τῆς Θείας Εὐχαριστίας. Μέσα στή Θεία Λειτουργία γινόμαστε «θείας φύσεως κοινωνοί», μαρτυρεῖται ἡ γέννηση τοῦ Χριστοῦ καί παρατείνεται ἡ παρουσία Του στήν καθημερινή μας ζωή.

  Μέ τήν ἐνσάρκωση τοῦ Θεοῦ συνδέεται περισσότερο ὅμως ἡ Ἀκολουθία τῆς Προσκομιδῆς ἤ τῆς Προθέσεως, πού προηγεῖται τῆς Θείας Λειτουργίας καί ἔχει σκοπό τήν προετοιμασία καί τήν εὐλογία τῶν εὐχαριστιακῶν εἰδῶν, τοῦ ἄρτου καί τοῦ οἴνου, ὥστε αὐτά νά μεταβληθοῦν κατά τή Θεία Λειτουργία σέ Σῶμα καί Αἷμα Χριστοῦ.

   Ἡ λειτουργική πράξη τῆς Προσκομιδῆς παρουσιάζει καί μαρτυρᾶ τά κοσμοϊστορικά γεγονότα ἀπό τήν Γέννηση μέχρι τό θεῖο Πάθος τοῦ Χριστοῦ καί τόν σταυρικό Του θάνατο καί μάλιστα παρουσιάζει ἐν συμβόλοις ἐνώπιον τῶν πιστῶν ὁλόκληρη τή ζωή τοῦ Κυρίου. Στό στρογγυλό σχῆμα τοῦ προσφόρου ὁρισμένοι ἑρμηνευτές βλέπουν τήν γαστέρα τῆς Θεοτόκου ἀλλά καί τό ἀπεριόριστον τῆς Θεότητας. Ἡ ἐξαγωγή τοῦ Ἀμνοῦ ἀπό τό πρόσφορο μέ τή σφραγίδα εὐδιάκριτη μέ τά γράμματα ΙΣ, ΧΡ, ΝΙ, ΚΑ συμβολίζει τή γέννηση τοῦ Θεανθρώπου. Οἱ κλασικοί ἑρμηνευτές τῆς Θείας Λειτουργίας βλέπουν νά εἰκονίζεται μέ τήν πράξη τῆς ἐξαγωγῆς τοῦ Ἀμνοῦ ἀπό τό πρόσφορο ἡ Γέννηση τοῦ Χριστοῦ ἀπό τήν Παρθένο Μαρία ἐκ τῆς ὁποίας γεννήθηκε σωματικῶς.

  Στή συνέχεια ὁ Ἀμνός τοποθετεῖται ἀπό τόν ἱερέα πάνω στό ἱερό δισκάριο, τό ὁποῖο συμβολίζει τή φάτνη ὅπου γεννήθηκε τό θεῖο βρέφος. Ἄλλωστε, ὁ ἴδιος ὁ χῶρος στόν ὁποῖο τελεῖται ἡ ἀκολουθία αὐτή, ἡ Πρόθεση, ἀρχιτεκτονικά ἔχει σχῆμα κόγχης καί συμβολίζει τό Σπήλαιο τῆς Γεννήσεως. Παλαιότερα στόν χῶρο αὐτό ἱστορεῖτο ἡ παράσταση τῆς Γεννήσεως τοῦ Χριστοῦ. Ἐπιπλέον, ὁ ἀστερίσκος, πού τοποθεῖται πάνω στό δισκάριο καί ὑπεράνω τοῦ Ἀμνοῦ, ὑποδηλώνει τόν ἀστέρα πού ὁδήγησε τούς Μάγους σέ προσκύνηση τοῦ γεννηθέντος Χριστοῦ. Τά καλύμματα τοῦ δίσκου συμβολίζουν τά «σπάργανα» μέ τά ὁποῖο περιεβλήθη τό θεῖο βρέφος ἐνῶ τό θυμίαμα πού προσφέρεται ἀπό τόν ἱερέα κατά τό πέρας τῆς Προσκομιδῆς, μᾶς θυμίζει τό λιβάνι καί τή σμύρνα, τά ὁποῖα προσέφεραν οἱ Μάγοι, ἀλλά τιμητικῶς  καί ὅλοι οἱ πιστοί, πρό τόν Μεσσία. Ἡ κάλυψη καί ἡ διακριτική παραμονή τῶν θείων Δώρων στήν Πρόθεση μαρτυρᾶ καί συμβολίζει τήν παραμονή τοῦ Κυρίου στή Ναζαρέτ κατά τά χρόνια πρίν τήν ἔναρξη τῆς δημόσιας παρουσίας Του καί τῆς πραγματοποίησης τοῦ λυτρωτικοῦ Του ἔργου.

  Μία ἀκόμη ἔνδειξη τοῦ συμβολισμοῦ τῆς Προσκομιδῆς μέ τή Γέννηση τοῦ Κυρίου εἶναι καί ἡ σύσταση πρός τόν λειτουργό νά λέγει τήν ὥρα τῆς προετοιμασίας τῶν ἱερῶν σκευῶν γιά τήν ἔναρξη τῆς Προσκομιδῆς τό γνωστό προεόρτιο τροπάριο τῆς Γεννήσεως: «Ἑτοιμάζου Βηθλεέμ, ἤνοικται πᾶσιν ἡ Ἐδέμ...» Τό ἴδιο ἰσχύει καί γιά τήν ἔναρξη τῆς ἀπολύσεως τῆς Προσκομιδῆς: «Ὁ ἐν σπηλαίῳ γεννηθεὶς καὶ ἐν φάτνῃ ἀνακληθείς...».

  Ἡ μικρή φάτνη, πού εἶναι ἕνα ἁπλό παχνί ζώων, ἔχει δεχθεῖ τόν πανταχοῦ παρόντα πού κανένας τόπος δέν τόν χωράει. Ἡ ἐνανθρώπηση τοῦ Θεοῦ ἀρχίζει καί καταλήγει μέ τήν ταπείνωση πού, κατά τούς Πατέρες, εἶναι ἡ «στολή τῆς θεότητος».

  Στήν εἰκονογραφία τῆς Γεννήσεως τοῦ Χριστοῦ οἱ ριγωτές ταινίες στά σπάργανα τοῦ θείου βρέφους μοιάζουν ἴδιες μ᾿ ἐκεῖνες τοῦ σαβανωμένου Χριστοῦ σέ παραστάσεις τῆς Ταφῆς Του καί παραπέμπουν ὀπτικά στήν παράσταση τῆς Ἀνάστασης τοῦ Λαζάρου, προτυπώνοντας μέ τόν τρόπο αὐτό τά ἐντάφια ὀθόνια καί τήν μετέπειτα ταφή τοῦ Κυρίου. Ἡ σύνδεση αὐτή τῆς Γεννήσεως τοῦ Χριστοῦ μέ τό μελλοντικό πάθος Του τονίζεται ἀπό τόν ἅγιο Ρωμανό τό Μελωδό σέ χριστουγεννιάτικο ὕμνο του, ὅπου τό θεῖο βρέφος φέρεται νά ἀπευθύνεται πρός τή μητέρα Του, εἰδοποιῶντας την γιά τό Πάθος καί τή σταυρική του θυσία. Τή σχέση τῶν βρεφικῶν σπαργάνων μέ τά ἐντάφια σπάργανα, τονίζει καί ὁ ἅγιος Συμεών Θεσσαλονίκης ὅταν ἑρμηνεύει τό νόημα πού ἔχουν τά καλύμματα τῆς ἁγίας Τράπεζας: «Ὡς καί τά καλύμματα, τά σπάργανα τοῦ τάφου ἅμα γάρ καί τά τῆς σαρκώσεως καί τοῦ θανάτου τυποῦσιν, ὅτι διά τοῦτο σεσάρκωται ἵνα σφαγιασθῇ ὑπέρ ἡμῶν».

  Τό σπήλαιο τῆς Γεννήσεως θυμίζει ἐκεῖνο τοῦ Ἄδη, ἐνῶ ἡ ἴδια ἡ φάτνη, μέ τή μαρμάρινη κατασκευή μορφή μέ τήν ὁποία πολλές φορές ἀποδίδεται, παραπέμπει σέ ταφικό μνημεῖο.

 Σέ δεσπόζουσα θέση στήν εἰκόνα τῆς Γεννήσεως τοῦ Χριστου βρίσκεται καί τό ἀστέρι, τό ὁποῖο τελικά στάθηκε πάνω ἀπό τό σπήλαιο, ρίχνοντας μία ἀκτῖνα του πάνω ἀπό τήν κεφαλή τοῦ Χριστοῦ. Ἔτσι, τό ἀστέρι γίνεται καί ἕνας ἀγγελιοφόρος ἀπό τό ὑπερπέραν, πού μηνύει ὅτι στή γῆ γεννήθηκε «ὁ ἐν τοῖς οὐρανοῖς» Θεός. Τό ἀστέρι, ἀφοῦ ὁδήγησε τούς Μάγους στή φάτνη, μᾶς δείχνει τώρα τήν κατεύθυνση πού χαράσσει ἡ ἐνσάρκωση τῆς φιλάνθρωπης ἀγάπης τοῦ Θεοῦ.

   Ὁ ὅσιος Συμεών ὁ Νέος Θεολόγος μᾶς λέγει ὅτι αὐτός πού ξέρει τί σημαίνει θεάρεστος ἑορτή, αὐτός πού δέ μένει στά φαινομενικά στοιχεῖα τῆς γιορτῆς, βλέπει κάθε γιορτή σάν ἕνα μέρος ἀπό τά ἐπουράνια καί τήν αἰωνιότητα. Καί σήμερα, πού ἡ πατρίδα μας ἀλλά καί ὁλόκληρος ὁ γαλάζιος πλανήτης μας χειμάζεται ἀπό τήν ὑγειονομική κρίση, σήμερα πού τό σκοτάδι πού περιβάλλει τόν σημερινό ἄνθρωπο φαντάζει πιό βαθύ κι ἀπό τήν πιό σκοτεινή παραμονή Χριστουγέννων, χρειάζεται νά διατηρηθεῖ ἡ ἐλπίδα ὅτι κάποτε θά μπορέσει νά δεῖ τή λάμψη πού ἐκπέμπει τό θεῖο βρέφος μέσα στή καρδιά του.

  Τό θαῦμα τελεσιουργεῖται στά ἐσώτερα τῆς ψυχῆς. Ὅσο ὁ ἄνθρωπος καλλιεργεῖ τήν ἀγάπη καί τήν ταπείνωση, τόσο γίνεται πιό οἰκεῖος μέ τόν γεννηθέντα στήν ταπεινή φάτνη Χριστό. Σπήλαιο γίνεται τότε ἡ ταπεινή καρδιά του.

  Σέ καιρούς πανδημίας εὐχόμαστε τό πάνδημο μήνυμα τῆς Γεννήσεως τοῦ Χριστοῦ νά ἀναγεννήσει τίς ψυχές μας. Ἐλπίδα καί δύναμη ἄς ἀνατείλει στίς καρδιές μας ὅπως τό φῶς πού ἀνέτειλε ἀπό τήν φάτνη.

Πηγή: Ἐκκλησιαστικά εἰδησεογραφικά πρακτορεῖα ΠΕΜΠΤΟΥΣΙΑ - ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ - ΡΟΜΦΑΙΑ 

26 Δεκεμβρίου 2020

ΑΓΙΟΙ ΑΓΙΟΡΕΙΤΕΣ ΑΓΙΟΓΡΑΦΟΙ

 

ΠΑΤΑΠΙΟΣ ΜΟΝΑΧΟΣ ΚΑΥΣΟΚΑΛΥΒΙΤΗΣ

ΑΓΙΟΙ ΑΓΙΟΡΕΙΤΕΣ ΑΓΙΟΓΡΑΦΟΙ (19^ΟΣ - 20^ΟΣ ΑΙΩΝΑΣ):

ΑΝΤΑΥΓΕΙΕΣ ΑΙΩΝΙΟΤΗΤΑΣ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΣΤΟ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΙΚΟ ΤΟΥΣ ΕΡΓΟ.

Ἀπό τόν εὐαγγελιστή Λουκᾶ, πού θεωρεῖται ὁ πρῶτος ἁγιογράφος, μέχρι τόν ἐσχάτως ἁγιοκαταταχθέντα ὅσιο Σωφρόνιο τοῦ Ἔσσεξ, μιά πλειάδα ἁγίων ἁγιογράφων, ἀφοῦ ὑπηρέτησαν τήν ἱερή τέχνη τῆς εἰκονογραφίας, ἀξιώθηκαν στή συνέχεια νά βλέπουν «οὐκ ἐν ἐσόπτρῳ» καί νά προγεύονται τή δόξα τῶν εἰκονιζομένων προσώπων τοῦ Χριστοῦ, τῆς Θεοτόκου καί τῶν Ἁγίων. Ἀγωνίστηκαν μέ τόν χρωστῆρα τους νά ἐκφράσουν τήν ἕνωση τοῦ Ἀκτίστου μέ τό κτιστό ἐπικεντρώνοντας στήν ἐσωτερική ζωή τῶν εἰκονιζόμενων ἁγίων καί στήν ἀναζήτηση τοῦ πνευματικοῦ τους κάλλους καί ἀξιώθηκαν να γίνουν μέτοχοι στήν κοινωνία τους μέ τόν Θεό. Ἡ προσευχή καί ἡ συνέργεια μέ τό θεῖο εἶχαν τελεσφορήσει ὥστε ὁ διάλογος τῶν ἁγίων αὐτῶν ἁγιογράφων μέ τήν τέχνη νά κυμανθεῖ στή ψυχή τους ὡς ἀνθρώπων, οἱ ὁποῖοι μέσα ἀπό τήν παραδοσιακή Ὀρθόδοξη ἁγιογραφία ἐπιχείρησαν νά ἐκφράσουν καί νά μεταδώσουν τήν πνευματική ζωή πού οἱ ἴδιοι εἶχαν γευτεῖ καί γνωρίσει σέ βάθος.

   Ἀναφέρουμε ἐνδεικτικά τούς ἐπί Εἰκονομαχίας ὁμολογητές ἁγίους Λάζαρο καί Στέφανο, τούς ρωσικῆς καταγωγῆς ὅσιο Ἀλύπιο τόν εἰκονογράφο τῆς Λαύρας τῶν Σπηλαίων τοῦ Κιέβου καί ὅσιο Ἀνδρέα Ρουμπλιώφ ἀλλά καί τούς νεομάρτυρες Θεόδωρο τόν Βυζάντιο καί Ἀναστάσιο τόν Ἀναπλιώτη καί τόν ἅγιο  Ἄνθιμο Βαγιάνο τόν ἐν Χίῳ.

  Μέ τή σειρά του, τό Ἅγιον Ὄρος ὡς ἀκρόπολη τῆς Ὀρθοδοξίας καί ἐργαστήριο Ἁγιότητας ἀλλά καί ὡς πανανθρώπινη ἑστία πολιτισμοῦ, γραμμάτων καί καλλιτεχνικῶν ἐπιτευγμάτων δέν θά μποροῦσε νά ὑστερήσει στήν ἀνάδειξη Ἁγίων Ἁγιογράφων. Εἰδικότερα, μέσα ἀπό τήν καλλιέργεια τῆς εἰκονογραφίας, ἀναδείχθηκαν μορφές, πού ἀφοῦ μέ τό εἰκονογραφικό τους ἔργο μᾶς ὁδήγησαν καί συνεχίζουν νά μᾶς ὁδηγοῦν ἐπαγωγικά στήν ὡραιότητα τοῦ Θεοῦ, μετέχουν τώρα στό ὑπερουράνιο φῶς, τό ὁποῖο ἀγωνίστηκαν νά αἰσθητοποιήσουν μέ τήν τέχνη τους.

 Ἀνάμεσά τους ἀναφέρουμε: α) τόν βουλγαρικῆς καταγωγῆς ὅσιο Ποιμένα τόν Ζωγραφίτη, β) τόν ὅσιο Διονύσιο τόν ἐν Ὀλύμπῳ, γ) τόν ὅσιο Νεῖλο τόν Μυροβλύτη, δ) τόν ὁσιομάρτυρα Ἰωσήφ τόν Διονυσιάτη. ε) Ἀναφέρουμε ἐπίσης, τούς ὁσιακῆς μνήμης ἱερομόναχο Παρθένιο Σκούρτο τόν ἐξ Ἀγράφων, γέροντα Χατζηγιώργη καί τόν ρῶσο ἱερομόναχο Τύχωνα ἀλλά καί τούς ἁγίους ἁγιογράφους τοῦ 19ου καί τοῦ 20οῦ αἰ., ὅσιο Σάββα τόν ἐν Καλύμνῳ καί τούς προσφάτως ἁγιοκαταταχθέντες Δανιήλ Κατουνακιώτη καί Σωφρόνιο τοῦ Ἔσσεξ.

    Στό εἰκονογραφικό ἔργο τῶν τριῶν τελευταίων αὐτῶν συγχρόνων μας Ἁγιορειτῶν ἁγίων ἁγιογράφων Σάββα, Δανιήλ καί Σωφρονίου ἐστιάζεται ἡ εἰσήγησή μας αὐτή, πού ἔρχεται νά καλύψει ἕνα κενό στήν ἔρευνα, καθώς ἱκανά μέν ἔχουν γραφεῖ γιά τίς μεγάλες αὐτές ἁγιορείτικες μορφές, ἀναφορικά ὅμως μέ τήν πλευρά τους ὡς ἁγιογράφοι δέν ἔχει ἐκπονηθεῖ μέχρι σήμερα κάποια ἰδιαίτερη μελέτη (ἄν ἐξαιρέσουμε μία πρόσφατη μελέτη γιά τό γενικότερο ζωγραφικό ἔργο τοῦ ἁγίου Σωφρονίου). Στό πλαίσιο τῆς εἰσήγησής μας πού φωτίζει αὐτή τήν πλευρά τοῦ βίου τους ἐπιχειρεῖται τόσο μία πρώτη καταγραφή τοῦ σωζόμενου εἰκονογραφικοῦ τους ἔργου στό Ἅγιον Ὄρος ἀλλά καί ἐκτός αὐτοῦ ὅσο καί μία ἀπόπειρα ἀνίχνευσης τῆς ἰδιαίτερης πνευματικότητας πού τό ἔργο τους αὐτό ἐκπέμπει, ἀφοῦ ὅπως εἶναι φυσικό, ἡ ὁλοκλήρωσή τους ὡς προσώπων εἶχε ἀντίκτυπο καί στήν εἰκονογραφική τους τέχνη. Τεχνικά, αἰσθητικά και πνευματικά κατεῖχαν τίς ὁδούς καί τά μέσα τοῦ κάλλους πού πηγάζει ἀπό τόν Θεό καί μᾶς ὁδηγεῖ σ᾿ Αὐτόν καί εἶχαν ἀναπτύξει, μέ τή βοήθεια τῆς ἁγιογραφίας, γλῶσσα ἱκανή νά ἀναπαριστᾶ τή χάρη καί τή θεία δόξα στόν κτιστό κόσμο.

 ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΤΗΣ ΕΙΣΗΓΗΣΕΩΣ ΤΟΥ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ ΣΤΟ ΣΤ΄  ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΣΥΜΠΟΣΙΟ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ (ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΑ, ΑΘΗΝΑ, 1Ο ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2020)

ΕΙΣΗΓΗΣΗ ΓΕΡΟΝΤΟΣ ΠΑΤΑΠΙΟΥ ΚΑΥΣΟΚΑΛΥΒΙΤΟΥ ΣΤΟ ΣΤ΄ ΣΥΜΠΟΣΙΟ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ

 Ἅγιοι Ἁγιορεῖτες Ἁγιογράφοι

(19ος αἰ. - 20ός αἰώνας): 

Ἀνταύγειες αἰωνιότητας μέσα ἀπό τήν προσέγγιση στό εἰκονογραφικό τους ἔργο

Σάββατο 10 Ὀκτωβρίου 2020

Παρακολουθεῖστε τήν εἰσήγηση τοῦ π. Παταπίου διδικτυακά, ζωντανά, μέσα ἀπό τήν ἱστοσελίδα τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν

http://www.theol.uoa.gr

ΑΓΙΟΡΕΙΤΙΚΟΝ ΠΑΝΑΓΙΟΝ

Ἄρθρο τοῦ μοναχοῦ Παταπίου Καυσοκαλυβίτου πού δημσιεύθηκε στό περιοδικό ΑΘΩΝΙΤΗΣ τεῦχος 100 (2017)

ΜΝΗΜΗ ΑΛΩΣΕΩΣ 2020

Ἄν καί ἡ Πόλη ἔπεσε, ἡ Ρωμυοσύνη ζεῖ !

τοῦ π. Παταπίου Καυσοκαλυβίτου

Η ΑΓΙΑ ΣΟΦΙΑ ΣΕ ΧΑΡΑΚΤΙΚΟ ΤΟΥ 1559

Ἦταν Σάββατο, 9 Ἰουνίου τοῦ 1453, ὅταν τρία πλοῖα κατέπλεαν ὁρμητικά στό βενετσιάνικο λιμάνι τῶν Χανίων, κατεβάζοντας βιαστικά τά ταλαιπωρημένα πανιά τους ἀπό τά ἰστία. Δύο ἀπ᾿ αὐτά μετέφεραν τούς Κρῆτες ναῦτες, τούς τελευταῖους πού ἐγκατέλειψαν τόν ἀγῶνα γιά τήν διάσωση τῆς Κωνσταντινούπολης, ἀφοῦ ὑπερασπίζονταν τούς τρεῖς πύργους στήν εἴσοδο τοῦ Κεράτιου κόλπου.

Συμμετεῖχαν στήν ἄμυνα τῆς Πόλης μαζί μέ ἄλλα ἕξι ἐνετικά πλοῖα, ἀφοῦ εἶχαν μετατραπεῖ ἀπό ἐμπορικά σέ πολεμικά «γιά τήν τιμή τοῦ Θεοῦ καί ὅλης τῆς χριστιανοσύνης», ὅπως εἶχε δηλώσει ὁ διοικητής τους Γαβριήλ Τρεβιζάνο στόν βυζαντινό αὐτοκράτορα.

Τά πλοῖα χρειάστηκε νά κάνουν ἕνα μεγάλο ταξίδι, ἀπό τά αἱματωβαμένα νερά τοῦ Βοσπόρου ὥς τήν Κρήτη, διασχίζοντας ὅλο τό Αἰγαῖο, γιά νά φέρουν τήν εἴδηση ὅτι ἡ Πόλη εἶχε πέσει ὁριστικά σέ χέρια βαρβαρικά ἕνδεκα μέρες πρίν.

Ὁ ἀντίκτυπος ἀπό τήν Ἅλωση τῆς Πόλης ἦταν ἄμεσος καί σ᾿ ὅλο τό νησί ἔπεσε βαθιά θλίψη. «Δέν ὑπῆρξε ποτέ καί δέν θά ὑπάρξει ποτέ τρομερότερο γεγονός», σημείωνε ἐκεῖνες τίς μέρες ἕνας μοναχός ἀπό τήν κεντρική Κρήτη σέ ἕνα χειρόγραφο στό μοναστήρι τοῦ Ἀγκαράθου.

Ἐνῶ ὁ Μαρίνος Τζάνε Μπουνιαλής ἀπό τό Ρέθυμνο σέ θρῆνο του γιά τήν Ἅλωση ἀναφωνεῖ: «Μόνο σᾶς λέω κλάψατε γιά τή Χριστιανοσύνη / μέ δίχως φόβο τοῦ Θεοῦ ταῖς ἐκκλησαῖς ἐγδύσαν / τῶν καλογέρων κάμασι, πάθη πολλά περίσσα»…

Τήν ἡμέρα πού ἔπεσε ἡ Πόλη καί ἡ Βασιλεύουσα παραδόθηκε στά χέρια τοῦ Πορθητῆ, ἀφοῦ ὁ θεόστεπτος Κωνσταντῖνος εἶχε πέσει ἡρωϊκά σέ κάποιο μετερίζι, τήν ἀποφράδα ἐκείνη ἡμέρα τῆς Τρίτης, 29 Μαΐου 1453, τό Γένος μας, τό Γένος τῶν Ρωμαίων σκλαβώθηκε.

Ὄχι! Δέν ἦταν κάποια ἀπό τίς πολλές πόλεις ἡ Κωνσταντίνου Πόλις. Δέν ἦταν τό γένος τῶν Ρωμηῶν ἕνα ἀπό τά πολλά διαμερισθέντα ἀνά τήν ὑφήλιο ἔθνη. Ἔπεσε ἡ Πόλη, σημαίνει σίγασε ἡ Ἁγιά Σοφιά, ἔσβησε ἡ κανδήλα στό θυσιαστήριό της.

Τό Γένος τῶν Ρωμηῶν τό ἐκλεκτό, τό βασίλειον ἱεράτευμα, τώρα δουλώνεται. Ἀπό τήν ἡμέρα ἐκείνη τό μεγαλύτερο μέρος τοῦ Ἑλληνισμοῦ εἰσέρχεται στό σκοτάδι τῆς ὀθωμανικῆς δουλείας.

Θλιβερό τό ἀπομεσήμερο τῆς εἰκοστῆς ἐνάτης Μαΐου -ἡμερομηνία ὁρόσημο στήν πορεία τῆς Ρωμιοσύνης ἀλλά καί ὅλου τοῦ χριστιανικοῦ κόσμου- κι ἀναρωτιέμαι πόσοι ἀνάμεσα στούς σύγχρονους Νεοέλληνες νά ἀπόμειναν νά θυμοῦνται τά ὅσα φοβερά συνέβησαν τόσα χρόνια πρίν...

Μά ἡ ἀπάντηση ἔρχεται, σίγουρα, ἀπό τήν ὅμορφη αὐτή ἀποψινή μας Σύναξη, πού δείχνει περίτρανα πώς, ὅσο κτυπάει ἐλληνική καρδιά, τόσο ἡ μνημοσύνη τῆς Ἅλωσης τῆς Πόλης θά συντελεῖται ἀναγεννητικά στίς ψυχές μας. Καί αὐτός εἶναι ἕνας ἀκόμη λόγος γιά τόν ὁποῖο εἶμαι εὐγνώμων γιά τήν δυνατότητα αὐτή πού μοῦ δίδεται νά βρίσκομαι ἀπόψε ἀνάμεσά σας, ταπεινός Ἁγιορείτης ψάλτης στό μνημόσυνο αὐτό τῆς Πόλης,  τῆς Πόλης τῆς ψυχῆς μας.

Ἔχουν περάσει ἀπό τότε 563 χρόνια. Ἐθνικό χρέος τῶν ἐλεύθερων Ἑλλήνων εἶναι νά γίνεται διαρκής ἀναφορά σ᾿ αὐτά τά ἀθάνατα καί ἡρωϊκά γεγονότα, νά γίνεται μνεία σέ ἀξέχαστες ἡμερομηνίες, νά γίνονται πανηγυρικά μνημόσυνα τῶν ἡρώων μας καί νά προβάλονται ὡς  πανανθρώπινα σύμβολα γνήσιου καί ἄδολου πατριωτισμοῦ⋅ ἀπό τόν τελευταῖο αὐτοκράτορα Κωνσταντῖνο Παλαιολόγο ὥς τόν λεβέντη κρητικό παπα-Λευτέρη Νουφράκη ἀπό τό Ρέθυμνο, πού, ὅπως εἶναι γνωστό, τόν Ἰανουάριο τοῦ 1912 λειτούργησε, μέ κίνδυνο τῆς ζωῆς του, μέσα στήν Ἁγιά Σοφιά….

Κάποτε, τόν δέκατο πέμπτο αἰῶνα, πέρασε ἀπό τά εὐλογημένα μέρη σας ἕνας ἀγωνιστής μοναχός, καί παρέμεινε ἐπί εἴκοσι χρόνια στήν Κρήτη. Ἦταν ὁ μεγάλος βυζαντινός λόγιος Ἰωσήφ Βρυέννιος, ἕνας ἀπό τούς τελευταίους Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας μας.

Ἐκοιμήθη ὁσιακά στά 1430 περίπου. Ἀναχωρώντας ἀπό ἐδῶ σᾶς ἄφησε ἕνα γράμμα, «Πρός Κρήτας».

Καί ἐκεῖ ἑρμηνεύει, ἀνάμεσα σέ ἄλλα, τούς λόγους γιά τούς ὁποίους ἀναχώρησε ἀπό τό νησί σας: «Πάω στήν Πόλη, γιατί ἡ Πόλη εἶναι τῆς οἰκουμένης τό ἄγαλμα, τῆς καλλονῆς ἡ ἐστία, ἡ ξένη θέα πασῶν τῶν χαρίτων, τό τῶν ἀγαθῶν πρυτανεῖον, στίς ἄλλες γειτονικές πόλεις θέλγητρο καί στούς ἀλλογενεῖς ἡδύτατον λάλημα». ...

Στή διάρκεια τῆς ὑπερχιλιόχρονης ἱστορίας του, τό Βυζάντιο ἀπετέλεσε πνευματικό φάρο πολιτισμοῦ καί ἀνθρωπισμοῦ, παράγοντα ἐκπολιτισμοῦ καί ἐκχριστιανισμοῦ τῶν γειτονικῶν λαῶν καί ὑπερασπιστή τῆς ὀρθοδοξης πίστης.

Ἡ πνευματική ἀκτινοβολία του ὀφείλεται στό γεγονός ὅτι κατάφερε νά συνδυάσει μέ ἐπιτυχία τόν ἑλληνικό πολιτισμό μέ τόν χριστιανισμό καί νά δημιουργήσει ἕναν νέο πολιτισμό, ἀμάλγαμα τοῦ ἑλληνικοῦ ἀνθρωπισμοῦ καί τῆς χριστιανικῆς ἀγάπης.

Γιά μᾶς τούς Ἕλληνες τό Βυζάντιο, αὐτή ἡ πολιτεία ἡ «θεοσκεπής καί θεοφύλακτος» δέν εἶναι ἁπλῶς ἕνας ἱσχυρός κρίκος τῆς ἀδιάσπαστης ἱστορικῆς συνέχειας τοῦ Γένους μας. Εἶναι ὁ ἄμεσος πρόγονος, ἡ ἀληθινή μήτρα τοῦ πολιτισμοῦ μας. Εἶναι ἕνα δυναμογόνο κοίτασμα τῆς καθημερινότητας καί τοῦ συλλογικοῦ ὑποσυνειδήτου μας, εἶναι παρόν στά τραγούδια μας, στίς μυρωδιές τῆς κουζίνας, ἀλλά προπάντων στίς ψαλμωδίες καί τίς ὁλονυκτίες τῆς Ἐκκλησίας μας.

Ἡ Ἐκκλησία εἶναι ὁ κορυφαῖος θεοσύστατος βυζαντινός θεσμός πού ἄντεξε στίς συνθῆκες σκλαβιᾶς καί ἐκβαρβάρωσης, ἔσωσε τήν παιδεία καί τήν αὐτοσυνειδησία τοῦ Ἑλληνισμοῦ, τοῦ ἔδωσε τήν προοπτική τῆς Ἀνάστασης καί θέρμανε, καί θερμαίνει τήν ψυχή του στό φῶς τῆς ὀρθῆς πίστης, τῆς Ὀρθοδοξίας. 

Ἔχει γράψει ὁ διαπρεπής γάλλος βυζαντινολόγος Κάρολος Ντήλ, «Ὅταν τό Βυζάντιο ἔπεσε, ἡ Ἐκκλησία παρέσχε στόν Ἑλληνισμό ἀκόμη ἐξοχώτερη ἀπό πρίν ὑπηρεσία. Μαζί μέ τήν Ὀρθοδοξία διαφύλαξε καί τήν ἑλληνική ταυτότητα καί τήν ἑλληνική παιδεία», συνεχίζοντας τήν πνευματική καί πολιτιστική παρουσία τοῦ Ἑλληνισμοῦ.

Τό γεγονός τῆς Ἅλωσης εἶχε τεράστια σημασία γιά τόν Ἑλληνισμό καί τήν κατοπινή του πορεία. Γιά μᾶς τούς Ἕλληνες ἡ Ἅλωση ὑπῆρξε μιά κρισιμότατη στιγμή μας. Γιατί ἄρχισε γιά μᾶς μιά περίοδος μακρᾶς δοκιμασίας μέ μειωμένες ὅλες τίς δυνάμεις μας.

Ἄν οἱ ψυχικές καί πνευματικές δυνάμεις τῶν ὑπόδουλων προγόνων μας δέν ἦσαν ἀκμαῖες, εἶναι ἀμφίβολο ἄν θά μποροῦσε τό Γένος νά ξεπεράσει τίς συνέπειες τῆς πτώσης, ὅπως συνέβη μέ ἄλλους λαούς στήν ἱστορία. Ἡ ἐμμονή ὅμως στήν ὀρθόδοξη παράδοση, καί μέσω αὐτῆς στήν ἑλληνικότητα, κρατοῦσε δεμένο τό Γένος μέ τίς ζωτικές πηγές του...

Καί σήμερα, παρόλες τίς ἀντιξοότητες ἡ Ρωμηοσύνη ζεῖ. Μέ τή βοήθεια τοῦ Κυρίου, τίς πρεσβεῖες τῆς Κυρίας Θεοτόκου, θά συνεχίσει νά ὑπάρχει. Θά ζεῖ τήν ἐν Χριστῷ ἐλευθερία. Θά ἀναπνέει τό ἄρωμα τῆς θεοφρούρητης Πόλης. Θά συνεχίσει νά ζεῖ χάρη στίς θυσίες τῶν ἁγίων νεομαρτύρων καί τῶν ὁσίων της.

Ἀπόσπασμα ἀπό ὁμιλία τοῦ συγγραφέα μέ θέμα: «Οἱ Ἅγιοι Νεομάρτυρες τοῦ Γένους, φῶς στό σκοτάδι μετά τήν Ἅλωση τῆς Πόλης», πού πραγματοποιήθηκε στίς 29 Μαΐου 2016 στά Χανιά, στό πνευματικό κέντρο τοῦ ἱεροῦ ναοῦ Ἁγίων Κωνσταντίνου καί Ἐλένης τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Κυδωνίας.

ΠΗΓΗ: ΡΟΜΦΑΙΑ

ΑΝΑΣΤΑΣΗ ΧΡΙΣΤΟΥ, ΑΝΑΤΑΣΗ ΑΝΘΡΩΠΟΥ

Ἄρθρο τοῦ μοναχοῦ Παταπίου Καυσοκαλυβίτου πού δημοσιεύτηκε στήν ἐφημερίδα Ὀρθόδοξη Ἀλήθεια, τήν Τετάρτη 29 Απριλίου 2020

Ο ΑΓΙΟΣ ΣΑΒΒΑΣ Ο ΕΝ ΚΑΛΥΜΝΩ

Ο Ἁγιορείτης ἅγιος Σάββας ὁ ἐν Καλύμνῳ (1862-1948)

  τοῦ  μοναχοῦ Παταπίου Καυσοκαλυβίτου

Ο ΑΓΙΟΣ ΣΑΒΒΑΣ Ο ΕΝ ΚΑΛΥΜΝΩ.
 ΦΟΡΗΤΗ ΕΙΚΟΝΑ ΣΤΟ ΗΣΥΧΑΣΤΗΡΙΟ ΑΓ. ΦΑΝΟΥΡΙΟΥ ΒΙΓΛΑΣ ΜΕΓ. ΛΑΥΡΑΣ. ΑΓΙΟΝ ΟΡΟΣ

Κατάγονταν ἀπό τήν Ἠράκλεια τῆς Ἀνατολικῆς Θράκης. Δωδεκαετής ἔφθασε στό Ἅγιον Ὄρος ὅπου ἀργοτερα ἐκάρη μοναχός στή σκήτη τῆς Ἁγίας Ἄννης καί στήν ἔρημη σήμερα καλύβη τῆς Κοιμήσεως Θεοτόκου ὑπό τόν γέροντα Αὐξέντιο. Ἡ καλύβη τῆς Κοιμήσεως βρισκόταν στά νότια τῆς Σκήτης κάτω ἀπό τήν καλύβη τοῦ Ἁγίου Γεωργίου καί πάνω ἀπό τήν καλύβη τοῦ Ἁγίου Ἀρτεμίου, καί θεωρεῖται ὡς τό παλαιότερο (τό πρῶτο) Κυριακό τῆς Σκήτης). 

Κατά τή δωδεαετῆ παραμονή στή Σκήτη θά ἀσχοληθεῖ μέ τήν ἁγιογραφία καί τή βυζαντινή μουσική. Κατά τήν παράδοση τῆς Σκήτης δάσκαλός του στήν ἁγιογραφία στάθηκε ὁ γέροντας Θεόφιλος τῆς καλύβης τῶν Εἰσοδίων, πού διηύθυνε τό ὀνομαστό ἐργαστήριο τῆς Καλύβης (τῶν Θεοφιλαίων).

   Περί τό 1887 μεταβαίνει στούς Ἁγίους Τόπους στή μονή Ἁγίου Γεωργίου Χοζεβᾶ καί εἰδικότερα στήν πλησιόχωρη Σκήτη τῆς Ἁγίας Ἄννης ὅπου ἀσκήθηκε ἐπί 14 ἔτη, ἔχοντας ἀνάμεσα σέ ἄλλα καί τό διακόνημα τοῦ ἁγιογράφου. Στό καθολικό τῆς μονῆς Χοζεβᾶ σώζονται καί σημερα τοιχογραφίες, ἔργα τοῦ ὁσίου Σάββα. Ἀσκήθηκε ἐπίσης καί στή Λαύρα τοῦ Ἁγίου Σάββα τοῦ Ἡγιασμένου. Τό 1894 ἐπέστρεψε στό Ἅγιον Ὄρος ἀπό τό ὁποῖο ἀναχώρησε μετά τριετία γιά τά Ἱεροσόλυμα ὅπου χειροτονήθηκε ἱερέας.   

Στήν περίοδο 1907 – 1916 βρέθηκε πάλι στό Ἅγιον Ὄρος ὅμως κατόπιν προσκλήσεως τοῦ ἁγίου Νεκταρίου Πενταπόλεως, ἀναχώρησε γιά τήν Αἴγινα ὅπου διακόνησε ὡς ἐφημέριος στή μονή Ἁγίας Τριάδος, διακονώντας ἐπίσης καί τόν ἅγιο ἱεράρχη στίς ἀνάγκες του. Παράλληλα ἁγιογραφοῦσε φορητές εἰκόνες γιά τίς ἀνάγκες τῆς Μονῆς ἐνῶ δίδασκε καί τίς μοναχές τήν ἱερά τέχνη. Εἶναι χαρακτηριστικό ὅτι μετά τήν ὁσιακή κοίμηση τοῦ ἁγίου Νεκταρίου ὁ ὅσιος Σάββας εἶναι ἐκεῖνος πού θά ἁγιογραφήσει τήν πρώτη εἰκόνα του.

  Περί τό 1926 ἤ 1928 ἀναχώρησε γιά τήν Κάλυμνο καί ἔζησε στή μονή τῶν Ἁγίων Πάντων μέχρι τήν κοίμησή του τό 1948. Πλῆθος εἶναι τά θαύματα πού ἐπετέλεσε καί συνεχίζει νά ἐπιτελεῖ σ᾿ ὅσους ἐπικαλοῦνται τήν βοήθειά του καί τίς πρεσβεῖες του πρός τόν δωρεοδότη Κύριο.Ἡ Ἐκκλησία μας ἑορτάζει τή μνήμη του τήν 7η Ἀπριλίου καθώς καί κατά τήν Ε΄ Κυριακή τῶν Νηστειῶν κάθε ἔτους.

Η ΟΣΙΑ ΜΑΡΙΑ Η ΑΙΓΥΠΤΙΑ ΠΡΟΤΥΠΟ ΜΕΤΑΝΟΙΑΣ

τοῦ μοναχοῦ Παταπίου Καυσοκαλυβίτου

Πέμπτη Κυριακὴ τῶν Νηστειῶν σήμερα καὶ καθὼς ὁδεύουμε πρός τό τέλος τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς, ἡ Ἐκκλησία μας προβάλλει ἀκόμη ἕνα πρότυπο ἁγιαστικῆς ζωῆς, ἕνα πρότυπο μετανοίας, γιὰ νὰ βοηθήσει νά ἐντείνουμε τὸν πνευματικὸ ἀγῶνα τῆς περιόδου αὐτῆς, τοῦ «καιροῦ τοῦ εὐπρόσδεκτου τῆς μετανοίας», ὅπως εὔστοχα ἡ ἐκκλησιαστική ποίηση χαρακτηρίζει τήν περίοδο τῆς Σαρακοστῆς.

  Ἡ ὁσία Μαρία, μιά γυναίκα ἀπόλυτα δουλωμένη στά ἐγωκεντρικά πάθη τῆς ματαιοδοξίας καί τῶν σωματικῶν ἀπολαύσεων, παρ᾿ ὅλο πού, ὅπως γνωρίζουμε, προσπάθησε νά δεῖ καί νά προσκυνήσει τόν τίμιο Σταυρό στά Ἱεροσόλυμα, δέν τά κατάφερε, καθώς τά πάθη της τήν ἐμπόδιζαν. Καί τότε ἦταν πού ἡ ἀκτινοβολία τῆς σταυρωμένης ἀγάπης τοῦ Χριστοῦ ἄνοιξε καί φώτισε τά τυφλωμένα ἀπό τόν ἐγωκεντρισμό μάτια τῆς ψυχῆς της καί μπόρεσε νά σταυρώσει τά πάθη της.

  Βλέπουμε λοιπόν ὅτι ἡ κατάντια στήν ὁποία εἶχε φθάσει ἡ ὁσία Μαρία, δέν τήν ἀπέκλεισε τελικά ἀπό τή συνάντησή της μέ τόν ἀναστημένο Χριστό.

 Ὅπου κι ἄν βρίσκεται κανείς, ὅταν κεντριστεῖ ἀπό τόν θεῖο πόθο καί ἀπό πίστη ζέουσα καί φλογερή ὅπως ἐκείνη τῆς ὁσίας Μαρίας, μπορεῖ ἀσφαλῶς νά πορευθεῖ πρός αὐτή τή συνάντηση.

 Εἶναι ἡ στιγμή πού ὁ ἄνθρωπος μεταθέτει τόν ἔρωτά του ἀπό τά κτίσματα στόν Κτίστη. Αὐτή τή μεγάλη ἀγάπη βίωσαν οἱ Ἅγιοι τοῦ Θεοῦ, πού ἦταν πρόθυμοι καί τήν ἴδια τή σωτηρία τους νά θυσιάσουν γιά τό συνάνθρωπο. «Ηὐχόμην γάρ αὐτός ἐγώ ἀνάθεμα εἶναι ἀπό τοῦ Χριστοῦ ὑπέρ τῶν ἀδελφῶν μου» γράφει ὁ ἀπόστολος Παῦλος. 

  Ἔτσι λοιπόν, σ᾿ αὐτό τό στάδιο τῆς πορείας μας πρός τό Πάσχα, τῆς πορείας μας πρός τή συνάντηση μέ τόν ἀναστημένο Χριστό, ἡ Ἐκκλησία προβάλλει τό παράδειγμα μιᾶς πόρνης, τῆς ὁποίας οἱ πολλές ἁμαρτίες συγχωρέθηκαν, ὅπως καί ἐκείνης τῆς ἄλλης πόρνης τοῦ Εὐαγγελίου, γιά νά μᾶς διαβεβαιώσει γιά ἕνα πρᾶγμα:

 Πώς, τόν ἀναστημένο Χριστό μπορεῖ κάθε ἄνθρωπος, ἄν τό θελήσει καί τό ἐπιθυμήσει, νά Τόν συναντήσει. Στήν περίπτωση τῆς ὁσίας Μαρίας, ἡ ἁμαρτωλότητά της δέν τῆς ἀπέκλεισε τήν δυνατότητα νά πλησιάσει τόν Χριστό καί νά αἰσθανθεῖ τή λυτρωτική Του παρουσία στή ζωή της.

   Ἡ περίπτωση τῆς ὁσίας Μαρίας τῆς Αἰγυπτίας μᾶς ὁδηγεῖ στό συμπέρασμα ὅτι κανείς δέν πρέπει νά ἀποθαρρύνεται ἀπό τήν πνευματική του κατάσταση, ὅσο ἄσχημη κι ἄν εἶναι. Γιά ὅλους ὑπάρχει ἐλπίδα. «Μηδείς ὀδυρέσθω πταίσματα, συγγνώμη ἐκ τοῦ τάφου ἀνέτειλε», θά ἀναφωνήσει σέ λίγες μέρες ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος στόν Κατηχητικό του Λόγο τό Πάσχα.

   Ἐξάλλου τά μάτια τοῦ Θεοῦ δέν εἶναι μέ τά ἴδια μέ τά ἀνθρώπινα μάτια. Ὅτι φαίνεται μακρυνό καί ἄπιαστο στούς ἀνθρώπους, μπορεῖ νά φαίνεται κοντινό στό Θεό, καί τό ἀντίστροφο. Ἄλλωστε, ὅπως εἶπε ὁ Χριστός, «οἱ τελῶνες καί οἱ πόρνες» μᾶς προάγουν στή βασιλεία τῶν οὐρανῶν. Κι αὐτό γιατί ἐκεῖνοι γνωρίζουν ὅτι βρίσκονται μακρυά ἀπό τόν Θεό καί γι᾿ αὐτό μποροῦν νά αἰσθανθοῦν τήν ἀνάγκη νά ἐπιστρέψουν, ἐνῶ οἱ «δίκαιοι» πολλές φορές περιχαρακωμένοι στήν «δικαιοσύνη» τους δέν αἰσθάνονται τήν ἀνάγκη τῆς μετάνοιας, γιατί πιστεύουν ὅτι τήν ἔχουν πετύχει ἤδη, δέν αἰσθάνονται τήν ἀνάγκη νά ἐπιστρέψουν στή βασιλεία τοῦ Θεοῦ γιατί εἶναι βέβαιοι ὅτι τήν δικαιοῦνται καί πιστεύουν ὅτι βρίσκονται ἤδη σ᾿ αὐτήν.

   Στίς μέρες μας ὁλόκληρος ὁ γαλάζιος πλανήτης μας μαστίζεται ἀπό τή μεγάλη ὑγειονομική κρίση πού βιώνουμε ὅλοι μας μέ τήν πανδημία τοῦ κορωναϊοῦ. Ἰδιαίτερα τὴν ­περίοδο αὐτῆς τῆς τόσο «παράξενης» Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς ὅπου –πέραν τῶν ἄλλων δυσχερειῶν- οἱ ὀρθόδοξοι πιστοί ὅπου γῆς δυσκολευόμαστε πρός στιγμῆς ἀκόμη καί νά συμπροσευχηθοῦμε στούς ἱερούς ναούς μας, ἡ ἁγία μας Ἐκκλησία μὲ κατάνυξη καὶ συντριβὴ μᾶς καλεῖ νὰ ἐξετάσουμε τὸν ἑαυτό μας, νὰ ἐλέγξουμε τὶς πράξεις μας, νὰ με­τα­­νο­­ή­σουμε γιὰ τὶς πτώσεις μας καὶ ν᾿ ἀγω­νι­σθοῦμε γιὰ νὰ ἐπιτύχουμε τὴν ἀνόρθωσή μας. Συμπαραστάτη, σύμμαχο καί ὑπέρμαχο στρατηγό στὸν ἀγώνα μας αὐτὸ ἔχουμε τὴ Μητέρα τοῦ Θεοῦ, τὴν Παν­αγία.

   Ἂς ἀτενίζουμε μὲ βλέμμα ἱκεσίας τὴν ἁγία μορφή της. Ἂς ἀντλοῦμε θάρρος ἀπὸ τὴ στοργή της. Ἂς παρηγορούμαστε γιὰ τὶς μέχρι τώ­ρα πτώσεις μας καὶ ἂς τὴν παρακαλοῦμε νὰ μᾶς δίνει δύναμη, ὥστε ἀνορθωμένοι νὰ ξεπεράσουμε καί αὐτή τή δυσχερή κατάσταση καί νά συνεχίσουμε ἀπρόσκοπτα νά βαδίζουμε πρός τή συνάντησή μας μέ τόν ἀναστημένο Χριστό.

  Ἀπό τό Ἅγιον Ὄρος, τό Περιβόλι τῆς Παναγίας πολλές ἀδελφικές εὐχές καί προτροπές νά προσεύχεστε μαζί μέ μᾶς ἀκόμη περισσότερο, τώρα πού περιορίζετε τίς μετακινήσεις σας καί ἔχετε περισσότερο ἐλεύθερο χρόνο στό σπίτι σας, τήν «κατ᾿ οἶκον Ἐκκλησία». Καί νά μελετᾶτε περισσότερο τό ἱερό Εὐαγγέλιο, τούς ἁγίους Πατέρες, τούς Βίους τῶν Ἁγίων καί βιβλία ὀρθόδοξης πνευματικότητας. Ὅλα αὐτά ἀσφαλῶς θά ἐνδυναμώσουν τήν ἐλπίδα σας στόν Θεό. Εἶναι ἀσφαλῶς μιά δοκιμασία αὐτό πού περνοῦμε, ἀλλά οἱ Ὀρθόδοξοι πιστοί ὅπου γῆς γνωρίζουμε πολύ καλά ὅτι μετά τή Σταύρωση ἀκολουθεῖ ἡ Ἀνάσταση.

    Ὅπως ὁ Χριστός, ἔτσι κι ἐμεῖς, ἀπὸ τὴ θλίψη τοῦ Σταυροῦ καὶ τοῦ πάθους, ἀπὸ τὸν πόνο καὶ τὸ θάνατο, εὔχομαι νά φθάσουμε στὴ χαρὰ τῆς Ἀναστάσεως, πρὸς τὴν ὁποία καὶ πορεύομαστε μὲ κουράγιο καὶ δύναμη.

  Στήν πορεία πρός τήν συνάντησή μας μέ τόν ἀναστημένο Χριστό, τόν Θεό μας, στόν ὁποῖο πρέπει κάθε δόξα, τιμή καί προσκύνηση, στούς αἰώνες τῶν αἰώνων. Ἀμήν!   

                                            Κα­λήν Ἀ­νά­στα­ση !