ΑΓΙΟΣ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ ΠΑΛΑΜΑΣ ΚΑΙ ΑΓΙΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΠΛΑΝΑΣ: ΜΙΑ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΣΥΓΧΟΡΔΙΑ

Άρθρο του μοναχού Παταπίου Καυσοκαλυβίτου που δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΑΛΗΘΕΙΑ την Τετάρτη 24 Απριλίου 2024.

   

Για την λήψη του άρθρου, πατήστε ΕΔΩ

Ο γέροντας Πατάπιος Καυσοκαλυβίτης στον Ρ/Σ Λυδία: Περι Αγίου Γρηγορίου Παλαμά

Συμμετοχή του γέροντα Παταπίου Καυσοκαλυβίτου της Ιεράς καλύβης Αγίου Ακακίου Καυσοκαλυβίων, στην πρωινή εκπομπή του Ρ/Σ Λυδία 94.2 Θεσσαλονίκης. 

Θέμα εκπομπής: Μεγάλη Τεσσαρακοστή, ο Άγιος Γρηγόριος Παλαμάς. ( Μαρτίος 2017)

Ο Αγιώτατος Αρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης Γρηγόριος Νέος Χρυσόστομος ο Θαυματουργός.

 Τοιχογραφία Παρεκκλησίου Αγίων Αναργύρων Ιεράς Μεγίστης Μονής Βατοπαιδίου (14ος αι.)

Ο ΑΓΙΟΣ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Ο ΠΑΛΑΜΑΣ

 Β΄ ΚΥΡΙΑΚΗ ΝΗΣΤΕΙΩΝ - ΑΓΙΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΠΑΛΑΜΑ

Ο θείος αυτός πατέρας, καταγόταν από την Aσία και ανετράφη από παιδί στην βασιλική αυλή της Κωνσταντινούπολης. Τελείωσε τις σπουδές του στη φιλοσοφία, ρητορική και φυσική. Στη λογική, κατά την αποφοιτήριο διάλεξή του ενώπιον του αυτοκράτορα και των αξιωματούχων, ο πρύτανης του πανεπιστημίου ανεφώνησε με θαυμασμό ότι αν ήταν παρών και ο ίδιος Aριστοτέλης θα τον επαινούσε.
Μετά τις σπουδές του όμως, απέρριψε τη προσφορά υψηλών αξιωμάτων του αυτοκράτορα, εγκατέλιψε τα βασίλεια και από είκοσι χρονών ασκήτευσε στο Άγιον Όρος. Πρώτα στην Λαύρα του Βατοπεδίου κατόπιν στη Λαύρα του Αθανασίου καθώς και στην ερημική τοποθεσία Γλωσσία, σημερινή Προβάτα. Ανεχώρησε από το Όρος για τα Ιεροσόλυμα, αλλά στην Θεσσαλονίκη είδε σε όραμα τον Άγιο Δημήτριο που του απαίτησε να μείνει και να μονάσει εκεί κοντά. Εμόνασε τότε στη Βέροια και τριάντα χρονών έγινε ιερέας. Εκεί πλήθη μοναχών και λαϊκών προσέτρεχαν να τον συμβουλευθούν. Μετά πέντε χρόνια και λόγω εισβολής των Σέρβων επέστρεψε στον Άθωνα σε κοντινό κελί της Μεγίστης Λαύρας, όπου έφθασε σε μεγάλα ύψη φωτισμού και εκεί σε όραμα έλαβε εντολή να ασχοληθεί με δογματικά θέματα. Κατόπιν λόγω της φήμης του αναγκάσθηκε να γίνει ηγούμενος για ένα χρόνο στη μονή Εσφιγμένου. Αργότερα έγινε και αρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης για δώδεκα χρόνια, αλλά μόνο στα μισά παρέμεινε λόγω περιπετειών, από τη δράση του, μέχρι και φυλακής.
Παραστάθηκε στις συγκροτηθείσες συνόδους του 1341 και 1347 και πολέμησε τις κακοδοξίες των δυτικόφρονων Βαρλαάμ και Ακινδύνου.
Έγραψε πολλά θεολογικά συγγράμματα ιδιαίτερα δογματικά για να καταπολεμήσει τους αιρετικούς, όπως περί του Αγίου Πνεύματος, καθώς και επιστολές στους αντιησυχαστές, επίσης διάφορα ομολογιακά κείμενα. Είναι ο θεολόγος της χάριτος, του ακτίστου φωτός.
Μετά στασιμότητα πολλών αιώνων ο Γρηγόριος πέτυχε να ανανεώσει την θεολογική ορολογία και να δώσει νέες κατευθύνσεις στη θεολογική σκέψη. Ξεκίνησε από προσωπικές εμπειρίες και απέδειξε ότι το έργο της θεολογίας είναι ασύγκριτα ανώτερο από της φιλοσοφίας και επιστήμης. Αξιολογεί την έξω σοφία ως περιορισμένη, αναφέροντας δύο γνώσεις, την θεία και την ανθρώπινη και δύο Θεϊκά δώρα, τα φυσικά για όλους και τα υπερφυσικά ή πνευματικά που δίδονται όποτε θέλει ο Θεός και μόνο στους καθαρούς και αγίους, στους τελείους. Η θεολογία ολοκληρώνεται δια της θεοπτίας.
Οι αντίπαλοι του Παλαμά πίστευαν στο χωρίο του Ιωάννου ότι <<τον Θεόν ουδείς εώρακε πώποτε>> και κατηγορούσαν τους μοναχούς που είχαν θεοπτία, ως ομφαλοσκόπους. Ο Γρηγόριος αντέτεινε ότι ο Κύριος είπε: <<οι καθαροί στην καρδία τον Θεόν όψονται>> (Ματθ. 5,8). Θεμελιώδης προσφορά του Γρηγορίου στην θεολογία είναι η διάκρισις στην ουσία και ενέργεια του Θεού. Η ύπαρξη του Θεού συνίσταται σε δύο. Στην ουσία Του, η οποία είναι άκτιστη, ακατάληπτη και αυθύπαρκτη και ονομάζεται κυριολεκτικά θεότης (εδώ αναφέρεται το ουδείς εώρακε) και στις ενέργειές Του, οι λεγόμενες ιδιότητες ή προσόντα που είναι μεν άκτιστες, αλλά καταληπτές. Άλλο λοιπόν η θεότης και άλλο η βασιλεία, η αγιότης κ.λ.π.
Ο άνθρωπος είναι μίγμα δύο διαφόρων κόσμων και συγκεφαλαιώνει όλη την κτίση. Ακολουθώντας την Πατερική γραμμή σε σύγκριση με τη πλατωνική και βαρλααμική ανθρωπολογία, θεωρεί ότι το σώμα του ανθρώπου δεν είναι πονηρό, αλλά αποτελεί κατοικία του νου, αφού μάλιστα καθίσταται και του Θεού κατοικία, έτσι μαζί με τη ψυχή καθιστά τον άνθρωπο ενιαίο και αδιάσπαστο σύνολο. Η αναγέννηση του ανθρώπου γίνεται με το βάπτισμα και η ανακαίνιση με την θεία Ευχαριστία. Είναι τα δύο θεμελιώδη μυστήρια, της θείας οικονομίας.
Το ουσιωδέστερο στοιχείο της διδασκαλίας του αγίου Γρηγορίου Παλαμά συνίσταται στην ανύψωση του ανθρώπου υπεράνω αυτού του κόσμου. Η εμπειρία της θεώσεως είναι δυνατή από εδώ με την παράδοξο σύνδεση του ιστορικού με του υπεριστορικού. Το φως που είδαν οι μαθητές του Χριστού στο Θαβώρ, το φως που βλέπουν οι καθαροί ησυχαστές σήμερα και η υπόστασις των αγαθών του μέλλοντος αιώνος αποτελούν τις τρείς φάσεις ενός και του αυτού πνευματικού γεγονότος, σε μια υπερχρόνια πραγματικότητα.
Προβάλλει λοιπόν η Εκκλησία την μνήμη του στη δεύτερη Κυριακή, ως συνέχεια, τρόπον τινά και επέκταση της πρώτης Κυριακής, της Ορθοδοξίας. Κοιμήθηκε σε ηλικία 63 χρονών στις 14 Νοεμβρίου από ασθένεια και αγιοποιήθηκε σύντομα. Το ιερό του λείψανο σώζεται σήμερα στη μητρόπολη της Θεσσαλονίκης.

Πηγή: Ιερά Μονή Ασωμάτων Πετράκη

Ο ΑΓΙΟΣ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ ΠΑΛΑΜΑΣ

Συμμετοχή του γέροντα Παταπίου Καυσοκαλυβίτου της Ιεράς καλύβης Αγίου Ακακίου Καυσοκαλυβίων, στην πρωινή εκπομπή του Ρ/Σ Λυδία 94.2 Θεσσαλονίκης. 

Θέμα εκπομπής: Ο Άγιος Γρηγόριος Παλαμάς (29 Μαρτίου 2016).

Ἡ μνήμη τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ προέκταση τοῦ θριάμβου τῆς Ὀρθοδοξίας

                                    Παταπίου μοναχοῦ Καυσοκαλυβίτου

Εἶναι κοινή συνείδηση ἀνάμεσα στούς πιστούς ὅτι ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς, συνοψίζοντας τή διδασκαλία τῶν προγενεστέρων Πατέρων, συγκαταλέγεται στούς γίγαντες τοῦ Πνεύματος, μαζί μέ τούς Τρεῖς Ἱεράρχες καί μεγάλους Θεολόγους.

   Ἡ Σύνοδος τοῦ ἔτους 1368, πού διακήρυξε στὸν κόσμο τὴν ἁγιότητα τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ, μετέφερε τὴ μνήμη τοῦ Ἁγίου τὴν Β΄ Κυριακὴ τῶν Νηστειῶν. Πρόκειται γιά μία πράξη συμβολικὴ καθώς ἡ σημερινὴ ἡμέρα τιμᾶται στόν ὀρθόδοξο κόσμο ὡς ἐπέκταση καὶ προέκταση τῆς προηγούμενης Κυριακῆς τῆς Ὀρθοδοξίας. Εἶναι συνέχεια τῆς νίκης τῆς Ἐκκλησίας ὡς σώματος Χριστοῦ καὶ ἐν Χριστῷ κοινωνίας ἐναντίον τῆς πλάνης.

   Ἀπό τή μελέτη τοῦ συγγραφικοῦ του ἔργου γίνεται κατανοητό πόσο σπουδαία εἶναι ἡ προσφορά τῆς διδασκαλίας τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ, ὁ ὁποῖος, ἀφοῦ ἀπέκτησε πρῶτα προσωπική γνώση τοῦ Θεοῦ, ἔγινε στή συνέχεια ἀπλανής θεολόγος, κήρυκας καί διδάσκαλος τοῦ ἀκτίστου Φωτός. Διέσωσε ὅλες τίς ἀληθινές προϋποθέσεις τῆς ὀρθόδοξης θεολογίας καί ἐξέφρασε τήν ἐμπειρία τοῦ  Ἁγίου  Ὄρους, πού εἶναι ἐμπειρία τῆς ὀρθόδοξης ᾽Εκκλησίας.

   Εἶναι γνωστό ὅτι ἡ σπουδή καί ἡ ἔρευνα τῆς διδασκαλίας τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ σημείωσε τίς τελευταῖες δεκαετίες ἐκπληκτική πρόοδο. Αὐτό πού προσπάθησαν νά κάνουν τόν 18ο αἰῶνα οἱ πατέρες τοῦ φιλοκαλικοῦ ἡσυχαστικοῦ κινήματος, οἱ ἱεροπρεπεῖς «Κολλυβάδες», μέ τήν σχεδιασθεῖσα ἀπό τότε ἔκδοση τῶν ἔργων τοῦ μεγάλου πατρός καί διδασκάλου, πραγματοποιήθηκε μέ τή χάρη τοῦ Θεοῦ στίς μέρες μας. Ἡ ἔκδοση τῶν ἔργων ἔχει σχεδόν ὁλοκληρωθεῖ, κυκλοφορεῖ μάλιστα καί σέ νεοελληνική μετάφραση· πλῆθος ἐπίσης μελετῶν ἔχουν γραφεῖ γύρω ἀπό τά βασικά θέματα τῆς διδασκαλίας του.

   Ἡ ἐπάνοδος τῆς ὀρθόδοξης θεολογίας στίς πατερικές της ρίζες καί τῆς πνευματικῆς ζωῆς στήν ὁδό τῶν Ἁγίων καί τῶν Πατέρων συνδέεται μέ τήν ἄνθηση τῶν παλαμικῶν σπουδῶν, καθώς καί μέ τήν ἀναγέννηση τῆς πνευματικῆς ζωῆς, τῆς συνδεδεμένης μέ τήν ἄσκηση καί τήν προσευχή, κατά τή δι­δασκαλία τοῦ ἁγίου Γρηγορίου Παλαμᾶ, ὅπως αὐτό συμβαί­νει στό Ἅγιον Ὄρος, ἀλλά καί στόν κόσμο ἀκόμη.

    Ἡ τιμή στή μνήμη τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ ὑπογραμμίζει σέ μᾶς τούς πιστούς τήν ἀνηφορική πορεία πρός τήν Βασιλεία τῶν Οὐρανῶν. Ταυτόχρονα ὅμως μᾶς ζωντανεύει τὴν ἐλπίδα τῆς Ἀναστάσεως.

Ἀποσπάσματα ἀπό Ὁμιλία τοῦ συγγραφέα μέ θέμα: Ἀπό τόν ἅγιο Γρηγόριο τόν Παλαμᾶ ὥς τόν ὅσιο Παΐσιο τόν Ἁγιορείτη: Ἀνταύγειες αἰωνιότητος ἀπό τό Ἅγιον Ὄρος, πού πραγματοποιήθηκε τόν Μάρτιο τοῦ 2015 στήν Ἱερά Μητρόπολη Κυδωνίας στήν Κρήτη.