Πέμπτη 18 Δεκεμβρίου 2014

Η ΑΡΧΙΕΡΑΤΙΚΗ ΜΗΤΡΑ ΤΟΥ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΥ ΠΑΤΡΙΑΡΧΟΥ ΙΩΑΚΕΙΜ Γ΄ ΣΤΗ ΣΚΗΤΗ ΚΑΥΣΟΚΑΛΥΒΙΩΝ

Η ΑΡΧΙΕΡΑΤΙΚΗ ΜΗΤΡΑ ΤΟΥ ΠΑΤΡΙΑΡΧΟΥ ΙΩΑΚΕΙΜ Γ΄ ΣΤΑ ΚΑΥΣΟΚΑΛΥΒΙΑ  
 Ὁ οἰκουμενικός πατριάρχης Ἰωακείμ Γ΄ (1878-1884, 1901-1911), ὁ ἐπονομαζόμενος «Μεγαλοπρεπής», ἐπισκεπτόταν συχνά τήν περιοχή τῆς ἁγιορειτικῆς ἐρήμου. 

Εἰδικότερα, «τό προσφιλές του προσκύνημα ἦταν ἡ Σκήτη τῶν Καυσοκαλυβίων», κατά τόν μακαριστό Γέροντα Γαβριήλ Διονυσιάτη[1]. Ἐδῶ διέμενε κυρίως στήν ἀρχοντική καί φιλόξενη Καλύβη τῶν Ἰωασαφαίων[2], τῆς ὁποίας ἄλλωστε τό ἄνετο παρεκκλήσι τοῦ Ἁγίου Γεωργίου εἶχε ἐγκαινιάσει τό 1887. Εἶχε ἀγαπήσει τή Σκήτη, ἀφοῦ πρόσφερε, ἀνάμεσα σέ ἄλλα, τήν πάσης φύσεως μέριμνά του γιά τήν οἰκοδόμηση τοῦ σημερινοῦ κωδωνοστασίου, ἐνῶ ἀνακαίνισε τό μαγειρεῖο καί τήν τράπεζα. Στό ἀρχεῖο τῆς Σκήτης, ἀλλά καί στήν Καλύβη Ἁγίου Γεωργίου τῶν Ἰωασαφαίων φυλάσσεται μέρος τῆς ἀλληλογραφίας τῆς Σκήτης μέ τόν φιλοαθωνίτη Πατριάρχη, ἐνῶ στό σκευοφυλάκειο τῆς Σκήτης διατηρεῖται βαρύτιμη ἀρχιερατική στολή, τήν ὁποία ἐνδυόταν ὡς μητροπολίτης Βάρνας καί τήν ὁποία δώρησε ὁ ἴδιος στό σεπτό Κυριακό. Μέρος τῶν ἀρχιερατικῶν αὐτῶν ἀμφίων εἶναι καί ἀρχιερατική μήτρα, τίς ὁποίας φωτογραφίες δημοσιεύουμε σήμερα στό ἰστολόγιό μας.

Η ΑΡΧΙΕΡΑΤΙΚΗ ΜΗΤΡΑ ΤΟΥ ΠΑΤΡΙΑΡΧΟΥ ΙΩΑΚΕΙΜ Γ΄ ΣΤΑ ΚΑΥΣΟΚΑΛΥΒΙΑ 
Η ΑΡΧΙΕΡΑΤΙΚΗ ΜΗΤΡΑ ΤΟΥ ΠΑΤΡΙΑΡΧΟΥ ΙΩΑΚΕΙΜ Γ΄ ΣΤΑ ΚΑΥΣΟΚΑΛΥΒΙΑ 
Περισσότερα γιά τίς σχέσεις τοῦ πατριάρχη Ἰωακείμ μέ τή Σκήτη Καυσοκαλυβίων βλ. στη μελέτη τοῦ μοναχοῦ Παταπίου Καυσοκαλυβίτου:
Τό κωδωνοστάσιο τῆς Σκήτης Καυσοκαλυβίων καί ὁ οἰκουμενικός πατριάρχης Ἰωακείμ Γ΄ μέσα ἀπό ἀνέκδοτες ἐπιστολές, πού δημοσιεύθηκε στήν Ἐπετηρίδα τῆς Ἀνωτάτης Ἐκκλησιαστικῆς Ἀκαδημίας Θεσσαλονίκης, Θεσσαλονίκη 2012.

  
Η ΑΡΧΙΕΡΑΤΙΚΗ ΜΗΤΡΑ ΤΟΥ ΠΑΤΡΙΑΡΧΟΥ ΙΩΑΚΕΙΜ Γ΄ ΣΤΑ ΚΑΥΣΟΚΑΛΥΒΙΑ 


Η ΑΡΧΙΕΡΑΤΙΚΗ ΜΗΤΡΑ ΤΟΥ ΠΑΤΡΙΑΡΧΟΥ ΙΩΑΚΕΙΜ Γ΄ ΣΤΑ ΚΑΥΣΟΚΑΛΥΒΙΑ



  [1] Γαβριήλ Διονυσιάτη, ἀρχιμ., Λαυσαϊκόν τοῦ Ἁγίου Ὄρους, Βόλος 1953, σ. 21
  [2] Παταπίου Καυσοκαλυβίτου, μοναχοῦ, Ἁγιασμένες μορφές τῶν Καυσοκαλυβίων. Ἀπό τόν ὅσιο Μάξιμο ὡς τόν γέροντα Πορφύριο, Ἅγιον Ὄρος 2007, σ. 228, 231-234.

Η ΑΡΧΙΕΡΑΤΙΚΗ ΜΗΤΡΑ ΤΟΥ ΠΑΤΡΙΑΡΧΟΥ ΙΩΑΚΕΙΜ Γ΄ ΣΤΑ ΚΑΥΣΟΚΑΛΥΒΙΑ 

Τρίτη 16 Δεκεμβρίου 2014

ΜΕΤΑΒΥΖΑΝΤΙΝΑ ΞΥΛΟΓΛΥΠΤΑ ΣΤΟ ΑΓΙΟΝ ΟΡΟΣ (1600-1750)

 ΛΙΑΚΟΣ, Δημήτριος

Στη μελέτη αυτή επιχειρείται η επισκόπηση της παραγωγής των έργων ξυλογλυπτικής της περιόδου 1600-1750 στο Άγιον Όρος. Αφετηρία αυτής της παραγωγής αποτελεί το τέμπλοτου Πρωτάτου, έργο του μοναχού Νεοφύτου (1611) και κατάληξή της τα προδρομικά μπαρόκ έργα, όπως το τέμπλο του καθολικού της Μονής Σταυρονικήτα (1743) ή τμήματα του τέμπλου από το κελί του Καλαθά στις Καρυές (1760).

http://www.openarchives.gr/view/631232



Παρασκευή 12 Δεκεμβρίου 2014

ΠΑΝΗΓΥΡΗ ΙΕΡΑΣ ΚΑΛΥΒΗΣ ΑΓ. ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΙΩΑΣΑΦΑΙΩΝ



Στιγμιότυπα ἀπό τήν Πανήγυρη τῆς Ἱερᾶς Καλύβης Ἀγ. Γεωργίου Ἰωασαφαίων τῆς Σκήτης Καυσοκαλυβίων, κατά τή μνήμη τῆς ἀνακομιδῆς τῶν ἱερῶν λειψάνων τοῦ ἁγίου Γεωργίου τοῦ Τροπαιοφόρου, 3-16 Νοεμβρίου 2014. Κατά τήν Πανήγυρη, ὅπου χοροστάτησε ὁ μητροπολίτης Ἀδριανουπόλεως Ἀμφιλόχιος, ἐκάρη μεγαλόσχημος μοναχός ὁ π. Μακάριος, συνοδεία τοῦ γέροντος τῆς Καλύβης, Νεοφύτου ἱερομονάχου.












Πέμπτη 11 Δεκεμβρίου 2014

Η ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΤΟΥ ΜΕΓΑΛΟΥ ΣΧΗΜΑΤΟΣ

                               Παταπίου μοναχοῦ Καυσοκαλυβίτου

                   Ἡ παράδοση τοῦ Μεγάλου Σχήματος
   ἀγάπη πρός τόν κόσμο, σύμφωνα μέ τή διδασκαλία τοῦ ἴδιου τοῦ Κυρίου, δέν εἶναι δυνατόν νά συνδυαστεῖ καί νά συνυπάρχει μέ τήν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ, σύμφωνα μέ τόν ὅσιο Ἰσαάκ τόν Σύρο: Ὁ λόγος τοῦ Κυρίου ὁ ἀληθινός ὅν εἴρηκεν, ὅτι οὐ δύναταί τις μετά τοῦ πόθου τοῦ κόσμου τήν ἀγάπην κτήσασθαι τοῦ Θεοῦ, οὐδέ μετά τῆς κοινωνίας αὐτοῦ δυνατόν κοινωνίαν κεκτῆσθαι πρός τόν Θεόν, οὐδέ σύν τῇ μερίμνῃ αὐτοῦ ἔχειν τήν μέριμναν τοῦ Θεοῦ[1].



     Σύμφωνα μέ διήγηση τοῦ Παλλαδίου Ἑλενοπόλεως, ἄγγελος Κυρίου ἐμφανίστηκε στό Μέγα Παχώμιο (292-346) καί τοῦ φανέρωσε, γραμμένους σέ μία χάλκινη πλάκα, τούς κανόνες πού ἔπρεπε νά θεσπίσει γιά τήν ἐπιτυχή λειτουργία τῶν μοναστηριῶν πού αὐτός εἶχε ἱδρύσει[2]. Σχετική μάλιστα μέ τά παραπάνω εἶναι καί ἡ ἀπεικόνιση τοῦ περιστατικοῦ μέ τόν ἄγγελο νά εἶναι ντυμένος τό Μέγα Σχῆμα, ἐνῶ στό εἰλητάριο πού κρατᾶ, φέρεται νά λέει στόν ὅσιο Παχώμιο: Ἐν τούτῳ τῷ σχήματι σωθήσεται πᾶσα σάρξ. Τό Σχῆμα κατά τόν ἅγιο Συμεών Θεσσαλονίκης γίνεται αἴτιον μνήμης ἀνεπιλήστου θείας καί ἑνώσεως Θεοῦ καί πρός αὐτόν παρρησίας καί θάρρους[3].



              Μικρό καί Μέγα Σχῆμα;
  Ἤδη πρό τῆς ἐποχῆς τοῦ ὁσίου Θεοδώρου τοῦ Στουδίτου, τό μοναχικό σχῆμα, τό τῆς ὑποταγῆς ἔνδυματό τῆς ὑποταγῆς ἱμάτιον, ὅπως ἀλλοιῶς ἀναφέρεται σέ χειρόγραφα Εὐχολόγια, εἶχε διαιρεθεῖ σέ δύο· στό μικρό καί στό μέγα. Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς, ἐκφράζοντας τίς ἐπιφυλάξεις του γιά τόν χωρισμό τοῦ μοναχικοῦ σχήματος σέ δύο, γράφει: Τοῦτο ἐστι τό μέγα καί μοναχικόν σχῆμα· μικρόν δέ σχῆμα μοναχικόν οἱ Πατέρες οὐκ ἴσασιν, οὐδέ παραδεδώκασιν, ἀλλά τινες τῶν ὀψιγενεστέρων ἔδοξαν μέν τό ἕν εἰς δύο διελεῖν, ἀλλ' οὐδ' αὐτοί διεῖλον ὡς ἀληθῶς·  τάς αὐτάς γάρ ἀποταγάς εὑρήσεις ἐπ' ἀμφοτέρων σκοπήσας[4]. Σύμφωνα μάλιστα μέ τόν ὅσιο Νικόδημο τόν Ἁγιορείτη (Πηδάλιον), ὁ ὁποῖος ἐπικαλεῖται προγενέστερους Πατέρες, τό σχῆμα τῶν μοναχῶν εἶναι ἕνα καί μόνο: τό Μέγα Σχῆμα δηλαδή. Ἡ ρασοφορία καί τό μικρό σχῆμα, ὅπως συγκεκριμένα γράφει, «ἐπινοήθηκαν» ἀπό κάποιους ὑστερινούς Πατέρες γιά τήν «ἀσθένεια» τῆς ἀνθρώπινης φύσης. Ἔτσι, τό μοναχικό σχῆμα «ἀπό τοῦ ἐλλάτονος ἐπί τό τελειότερον προχωρεῖ».


   Ἄν καί καταβλήθηκε προσπάθεια ἀπό τόν ὅσιο Θεόδωρο Στουδίτη καί ἄλλους Πατέρες νά καταργηθεῖ αὐτή ἡ διάκριση ὡς ἀντικειμένη στίς μοναχικές παραδόσεις, στήν πράξη ἐπικράτησε ἡ συνήθεια τῆς μέ ξεχωριστές εἰδικές ἀκολουθίες διακρίσεως τῶν μοναχῶν σέ μικροσχήμους καί μεγαλοσχήμους[5]. Ὁ ἴδιος ὁ θεμελιωτής τοῦ κοινοβιακοῦ μοναχισμοῦ στό Ἅγιον Ὄρος, ὅσιος Ἀθανάσιος ὁ Ἀθωνίτης, ἐνῶ στό Τυπικόν του υἱοθέτησε ὅλες τίς ἐντολές πού ὑπῆρχαν στή Διαθήκη τοῦ ὁσίου Θεοδώρου τοῦ Στουδίτου, δέν ἔκανε τό ἴδιο, ἀναφορικά μέ τό μοναχικό σχῆμα. Ὁ ἴδιος μάλιστα, κατά τόν ὅσιο Νικόδημο τόν Ἁγιορείτη, ἔλαβε πρῶτα τό μικρό καί ἔπειτα τό μέγα σχῆμα[6]. Στή σημερινή πρακτική, τό σέ χρήση Μέγα Εὐχολόγιον ἀναφέρει τρεῖς ἀκολουθίες μοναχικῆς κουρᾶς: τοῦ ρασοφόρου, τοῦ μικροσχήμου (σταυροφόρου) καί τοῦ μεγαλοσχήμου.
                                                            
  Ἡ διαχρονική ἐξέλιξη τῆς Ἀκολουθίας τοῦ Μεγάλου Σχήματος
   Τά κείμενα τῶν Εὐχῶν καί γενικότερα ἡ Ἀκολουθία τοῦ Μεγάλου καί Ἀγγελικοῦ Σχήματος, πέρασαν διάφορα ἐξελικτικά στάδια, ἀπό τήν πρώϊμη φάση τῆς διαμόρφωσης τοῦ μοναχικοῦ θεσμοῦ, ὡς τά μεταβυζαντινά χρόνια, πού φαίνεται ὅτι ἔλαβαν τή σημερινή μορφή τους. Αὐτό εὔκολα διαπιστώνεται ἀπό τή μελέτη τόσο ἀρχαίων Εὐχολογίων πού ἔχουν δεῖ τό φῶς τῆς δημοσιότητας ἀπό τούς εἰδικούς ἐπιστήμονες λειτουργιολόγους[7] ὅσο καί χειρογράφων Εὐχολογίων, πού ἀπόκεινται στίς Βιβλιοθῆκες, μοναστηριακές καί ἄλλες[8].



   Στήν Ὑποτύπωση (Τυπικό) τῆς μονῆς Στουδίου στήν Κωνσταντινούπολη, ἡ εἰς μεγαλόσχημον κουρά[9] (ἤ τό μυστήριον τῆς μοναχικῆς τελειώσεωςὁμολογία τῶν συνθηκῶν ἤ ἡ ἱερολογία τῆς μοναχικῆς ἐπικλήσεως τῶν μοναχῶν ἡ ἱερά τελετή, ὅπως ἀλλοιῶς ὀνομάζεται σέ χειρόγραφα Εὐχολόγια) γινόταν κατά τήν Τρίτη τοῦ Πάσχα: «Δεῖ εἰδέναι, ὅτι τῇ τρίτῃ τῆς διακαινησίμου δίδομεν εἰς τούς ὁριζομένους λαβεῖν τό ἅγιον καί μέγα σχῆμα ἀδελφούς»[10]. Στή σημερινή πρακτική τοῦ ἑλληνορθόδοξου μοναστικοῦ χώρου, ἡ Ἀκολουθία τοῦ Μεγάλου Σχήματος γίνεται συνήθως κατά τή Μεγάλη Τεσσαρακοστή, πού θεωρεῖται ἡ καθ' ἑαυτό περίοδος μετανοίας.



   Ἀπό τίς Εὐχές πού ἀκολούθως παραθέτουμε, καί τῆς ἐν γένει Ἀκολουθίας τοῦ Μεγάλου Σχήματος, εἶναι φανερό τό ὕψος καί ἡ ἀποστολή τοῦ Μυστηρίου αὐτοῦ, τό ὁποῖο ἐθέσπισε ἡ τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησία καί τό ἐμπλούτισε μέ ἐμπνευσμένες εὐχές, ὕμνους[11], ἐρωταποκρίσεις καί κατηχήσεις πρός ἔνδειξη τῆς κανονικότητός του. Γράφει συγκεκριμένα ὁ βυζαντινός λόγιος Γεώργιος Παχυμέρης (+περ. 1308), παραφράζοντας τόν Ἀρεοπαγίτη Διονύσιο: Διά τήν τοιαύτην τελείωσιν ἠξιώθη ἡ τοιαύτη τάξις καί ἱερατικῆς τελετῆς, καί τῆς διά τῶν εὐχῶν ἐπικλήσεως· ὥστε μή μόνους ἀφ' ἑαυτῶν ἀμφιένυνυσθαί τινας τό σχῆμα, ἀλλά χερσίν ἱερατικαῖς καί θείᾳ ἐπικλήσει γίνεσθαι τήν εἰς τοῦτο τελείωσιν· πλήν χερσίν οὐκ ἀρχιερέων, ἀλλά χερσίν ἱερέων...[12].


Ἀπόσπασμα ἀπό τήν μελέτη τοῦ μοναχοῦ Παταπίου Καυσοκαλυβίτου

 

                       Η ΕΥΧΟΛΟΓΙΚΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ

 ΤΗΣ ΑΚΟΛΟΥΘΙΑΣ ΤΟΥ  ΜΕΓΑΛΟΥ ΣΧΗΜΑΤΟΣ


                  Ἑρμηνεία καί Θεολογία τῶν Εὐχῶν

Οἱ φωτογραφίες πού διανθίζουν τό κείμενο εἶναι ἀπό τήν εἰς μεγαλόσχημον κουρά τοῦ μοναχοῦ Μακαρίου Καυσοκαλυβίτου, πού ἐτελέσθη στήν καλύβη τοῦ Ἁγίου Γεωργἰου Ἰωασαφαίων τῆς Σκήτης Καυσοκαλυβίων στίς 3-16 Νοεμβρίου 2014






     [1]  Τοῦ ὁσίου πατρός ἡμῶν Ἰσαάκ ἐπίσκόπου Νινευΐ τοῦ Σύρου, Τά εὑρεθέντα Ἀσκητικά, Λόγος Δ’, Ἀθῆναι 1895, σ. 15.
     [2]  Παλλαδίου Ἑλενοπόλεως, ΛαυσάϊκόνἩ πρός Λαῦσον Ἱστορία (The Lausiac History of Palladious, τόμ. 2), ἔκδ. Cuthbert Butler, Hildesheim 1967, σ. 206-7.
     [3] D. Balfour, ὅ.π., σ. 176
     [4]  Ἁγίου Γρηγορίου Παλαμᾶ, Ἐπιστολή πρός τόν μοναχόν Παῦλον. Δημοσιεύτηκε ἀπό τόν μοναχό Ἀλέξανδρο Λαυριώτη, Ἐκκλησιαστική Ἀλήθεια (1901), σ. 53-55.
     [5] Εὐστάθιος Θεσσαλονίκης (1175-1195) ἐν τούτοις διακρίνει τούς μοναχούς σέ τρεῖς τάξεις: «εἰς τούς μεγαλοσχήμονας καί εἰς τούς τοῦ μικροῦ σχήματος διά τήν εἰσαγωγήν καί εἰς τούς μέσους μανδυώτας». Ἐπίσκεψις  135, PG 135, σ. 900.
     [6]  Ζήση Θεοδ., πρωτοπρ., Μοναχισμός. Μορφές καί θέματα, Θεσσαλονίκη 1998, σ. 164.
     [7] J. Goar, Euchologion sive rituale Graecorum, Graz 1960 (ἀνατύπωση τῆς ἐκδόσεως τῆς Βενετίας, 1730), σ. 378-393, LEucologio Barberini gr.336, ἐπιμέλεια Stefan Parenti καί Elena Velkovska, Roma 2000 , σ. 224-229.
    [8] Γιά παράδειγμα μποροῦμε νά ἀναφερθοῦμε στούς κώδικες 142, 247, 943, 952, 1004 τῆς Μεγίστης Λαύρας τοῦ Ἁγίου Ὄρους, πού εἶναι Εὐχολόγια τά ὁποῖα περιέχουν Εὐχές μέ  διαφοροποιημένο περιεχόμενο ἀπ' ἐκεῖνες τῶν ἐκδεδομένων. Βλ. ἐπίσης τίς Εὐχές πού παρατίθενται στό Ἐπίμετρο τῆς παρούσας μελέτης.
   [9]  Ἐπίκουρα - ἀποκουρά -  ἀπόκαρσις - ἀπόθεσις τῶν τριχῶν, ὅπως ἀλλοιῶς ἀναφέρεται ἡ κουρά σέ χειρόγραφα Εὐχολόγια.
   [10]  Dmitrievskij A., Typica I, Kiev 1895, σ. 228
   [11] Στό Βίο τοῦ ὁσίου Δανιήλ τοῦ Στυλίτου ἀναφέρεται: «...κελεύει κατά τό ἔθος συναχθῆναι πάντας καί μεθ' ὑμνολογίας δίδωσιν αὐτῷ τό ἅγιον σχῆμα» ( H. Delehaye, Vita S. Danielis Stylitae, Analecta Bollandiana 32 (1913), σ. 125-126. Σημειώνουμε ἐπίσης ἐνδεικτικά ὅτι στά χειρόγραφα Εὐχολόγια Βατοπεδίου 1041 τοῦ Ι-ΙΑαἰ., φ. 21v καί Πάτμου 213 τοῦ ΙΑαἰ. φ. 2v, ὑπάρχει «Ὕμνος εἰς ὁσίους μοναχούς, ἀσκητάς καί μοναζούσας» μέ ἀκροστιχίδα: Τοῦ ταπεινοῦ Ῥωμανοῦ ψαλμός οὗτος.
     [12] Διονυσίου Ἀρεοπαγίτου, Περί Ἐκκλησιαστικῆς ἱεραρχίας, Παράφρασις Παχυμέρη, PG 3, σ. 545 Α

Πέμπτη 4 Δεκεμβρίου 2014

ΠΑΝΗΓΥΡΗ ΠΑΡΕΚΚΛΗΣΙΟΥ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΚΟΥΚΟΥΖΕΛΙΣΣΑΣ ΜΕΓΙΣΤΗΣ ΛΑΥΡΑΣ

Κατά τήν ἡμέρα τῶν Εἰσοδίων τῆς Θεοτόκου, πανηγυρίζει τό παρεκκλήσιο τῆς Θεοτόκου Κουκουζελίσσης ἤ Πορταϊτίσσης, στήν ἐσωτερική αὐλή τῆς Μεγίστης Λαύρας, ὅπου φυλάσσεται ἡ ὁμώνυμη θαυματουργός εἰκόνα.


ΘΕΟΤΟΚΟΣ ΚΟΥΚΟΥΖΕΛΙΣΣΑΣ. ΜΕΓΙΣΤΗ ΛΑΥΡΑ

ΕΙΚΟΝΑ ΤΗΣ ΚΟΥΚΟΥΖΕΛΙΣΣΑΣ ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ ΣΤΗ ΝΕΑ ΚΙΟ ΑΡΓΟΛΙΔΟΣ

ΤΟ ΠΑΡΕΚΚΛΗΣΙ ΤΩΝ ΕΙΣΟΔΙΩΝ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ  ΚΟΥΚΟΥΖΕΛΙΣΣΑΣ ΣΤΗ ΜΕΓΙΣΤΗ ΛΑΥΡΑ

Σμερον τς εδοκας Θεο τ προομιον, κα τς τν νθρπων σωτηρας προκρυξις. ν να το Θεο τρανς Παρθνος δεκνυται, κα τν Χριστν τος πσι προκαταγγλλεται. Ατ κα μες μεγαλοφνως βοσωμεν΄ Χαῖρε τς οκονομας το Κτστου κπλρωσις. 

Τετάρτη 3 Δεκεμβρίου 2014

ΟΨΕΙΣ ΤΗΣ ΕΠΙΔΡΑΣΕΩΣ ΤΗΣ ΑΓΙΟΡΕΙΤΙΚΗΣ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΣΤΙΣ ΤΟΠΙΚΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΕΣ ΔΙΑ ΤΩΝ ΜΕΤΟΧΙΩΝ


   Πατάπιος μοναχός Καυσοκαλυβίτης

Ὄψεις τῆς ἐπίδρασης τῆς ἁγιορειτικῆς πνευματικότητας στίς τοπικές κοινωνίες διά τῶν Μετοχίων: λειτουργική ζωή - γενίκευση τῆς τιμῆς τῶν ἐν Ἁγίῳ Ὄρει τιμωμένων Ἁγίων



     Εἶναι γνωστό ὅτι ἀπό τούς κύριους λόγους τῆς σύστασης τῶν περισσότερων ἀπό τά ἀθωνικά μετόχια ἦταν ὁ πορισμός εἰδῶν διατροφῆς (κυρίως τοῦ ἐλαιολάδου ἑνός ἀγαθοῦ τόσο ἀπαραίτητου γιά τίς βιοποριστικές καί λατρευτικές ἀνάγκες τῶν Μονῶν) ἀλλά καί ἡ δημιουργία σταθμῶν στούς συγκεκριμένους τόπους, ἀναγκαίων γιά τή διακίνηση καί τή φιλοξενία τῶν ἐξερχομένων ἀπό τόν Ἄθωνα μοναστηριακῶν πατέρων, πού ταξίδευαν ἤ διέρχονταν ἀπό ἐκεῖ.
    Σέ ὅλα ὅμως τά μέρη ὅπου ὑφίστατο καί λειτουργοῦσε ἁγιορειτικό μετόχι οἱ δοσοληψίες τῶν Ἁγιορειτῶν μέ τίς τοπικές κοινωνίες δέν περιορίστηκαν μόνο στά παραπάνω. Οἱ σχέσεις τους εἶχαν καί πνευματικό χαρακτῆρα, καθώς ἡ μεταλαμπάδευση τῆς πνευματικῆς κληρονομιᾶς τοῦ Ἁγίου Ὄρους καί ἡ μετακένωση τῆς ἁγιορείτικης λατρευτικῆς ἐμπειρίας φαίνεται ὅτι ἄσκησαν ἔντονη ἐπίδραση στίς τοπικές κοινωνίες, ἐπηρεάζοντας συνάμα καί τήν λειτουργική τους παράδοσή.
   Γιά παράδειγμα, μέ τήν, ἐπί σειρά ἐτῶν ἤ καί αἰώνων, τέλεση ἱεροπραξιῶν στούς ναούς τῶν Μετοχίων ἀπό ἁγιορεῖτες ἱερομονάχους ἀλλά καί τήν ἐπιτέλεση τοῦ ἔργου τῆς ἐξομολόγησης καί τῆς πνευματικῆς καθοδήγησης, ἡ ἐπίδραση πού δέχθηκαν οἱ τοπικές κοινωνίες στή λατρευτική ζωή ἀλλά καί στά ἤθη, ἀπό τή μοναχική παράδοση καί τό βίωμα τῆς μοναχικῆς πολιτείας τοῦ Ἄθω, στάθηκε ἀναπόφευκτη. Χαρακτηριστικές εἶναι οἱ περιπτώσεις τῆς δυναμικῆς ἀναζωογόνησης τῆς λειτουργικῆς ζωῆς στήν Ἀθήνα ἀπό τήν παρουσία ἁγιορειτῶν λειτουργῶν στό σιμωνοπετρίτικο μετόχι τῆς Ἀναλήψεως ἀλλά καί τῶν ἐπιδράσεων πού δέχτηκαν ὁρισμένα νησιά, ὅπως ἡ Σκιάθος καί ἡ Σκόπελος, στή λατρευτική τους παράδοση καί τήν ἐν γένει θρησκευτική συμπεριφορά τῶν κατοίκων (βλ. τίς σχετικές μελέτες τοῦ π. Γεωργίου Ρήγα) καθώς καί στόν τρόπο μέ τόν ὁποῖο μέχρι σήμερα τελοῦνται στά νησιά αὐτά οἱ πανηγύρεις καί ἄλλες ἱεροπραξίες.
      Παράλληλα, ἡ παρουσία τῶν Ἁγιορειτῶν στίς τοπικές κοινωνίες μέ τίς συνεχεῖς καί ἔντονες ὑπομνήσεις τῆς ἁγιορείτικης λατρευτικῆς ζωῆς καί τῆς πνευματικῆς ἀτμόσφαιρας τοῦ Ἁγίου Ὄρους, τήν ὁποία εἶχαν μεταφέρει στούς μετοχιακούς ναούς ἀλλά καί ἡ περιστασιακή μεταφορά ἱερῶν λειψάνων καί θαυματουργῶν εἰκόνων ἀπό τόν Ἄθωνα, συνέβαλαν στήν αὔξηση τῶν αἰσθημάτων εὐλαβείας τῶν πιστῶν πρός τά σεβάσματα τῆς πίστης. Ἀναφέρουμε γιά παράδειγμα τίς ἐπιδράσεις πού εἶχε ἡ θαυματουργική παρουσία τοῦ τιμίου Σταυροῦ στό ξηροποταμηνό μετόχι στή Σκόπελο τό 1894, τήν τιμή ἁγιορείτικων περίπυστων εἰκόνων, ὅπως γιά παράδειγμα, τήν τιμή τῆς εἰκόνας τῆς Θεοτόκου Πορταϊτίσσης στό ὁμώνυμο ἰβηριτικό μετόχι στίς Κυδωνίες ἀλλά καί τήν τιμή σέ ἱερά κειμήλια, ὅπως ἡ ἁγία Ζώνη τῆς Θεοτόκου στό βατοπαιδινό μετόχι τοῦ Εὐαγγελισμοῦ στή Σάμο.
   Ἐπιπροσθέτως παρατηρεῖται καί μία γενίκευση τῆς τιμῆς ἁγίων πού τιμῶνται ἰδιαίτερα στό Ἅγιον Ὄρος, μέσω τῶν Μετοχίων. Ἀναφέρουμε γιά παράδειγμα τόν ἅγιο Μιχαήλ ἐπίσκοπο Συνάδων, στοῦ ὁποίου τή μνήμη ἀφιερώθηκαν δύο λαυριωτικά μετόχια στή Σκόπελο καί τή Σάμο, μετά ἀπό τά θαύματα πού ἐπιτέλεσε στά δύο αὐτά νησιά ἡ τιμία κάρα του, πού φυλάσσεται στή Μεγίστη Λαύρα.
 Δέν εἶναι ἐπίσης σπάνιες οἱ περιπτώσεις ὅπου σημαίνουσες ἀθωνικές προσωπικότητες (ὅπως ὁ Βενιαμίν Λέσβιος ὁ Παντοκρατορινός στίς Κυδωνίες) κάνουν αἰσθητή τήν παρουσία τους διά μέσου τῶν Μετοχίων, ἐπιδρώντας στήν πνευματική κίνηση καί τήν εὐρύτερη πολιτισμική ἀτμόσφαιρα τῶν τοπικῶν κοινωνιῶν.  



Περίληψη εἰσήγησης τοῦ μοναχοῦ Παταπίου Καυσοκαλυβίτου, στό Θ΄Διεθνές Συνέδριο: «Ἡ ἐξακτίνωση τοῦ Ἁγίου Ὄρους στόν ὀρθόδοξο κόσμο: τά Μετόχια». Θεσσαλονίκη, 21-23 Νοεμβρίου 2014