Πέμπτη 29 Οκτωβρίου 2015

ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ ΤΟΥ ΘΑΥΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΑΞΙΟΝ ΕΣΤΙΝ

Σύγχρονη ἀπεικόνιση τοῦ θαύματος τοῦ Ἄξιόν Ἐστιν, στό παρεκκλήσι τῆς Παναγίας Ἐλεούσης τῆς μονῆς Ἁγίας Θεοδώρας στήν Θεσσαλονίκη (ὁδός Τσιμισκῆ)



Σύμφωνα μέ τή διήγηση τοῦ θαύματος, ἕνας ξένος ὁδοιπόρος μοναχός ἐμφανίστηκε σέ μοναχό τοῦ παντοκρατορινοῦ Κελλίου τῆς Κοιμήσεως Θεοτόκου στό λάκκο τοῦ Ἄδειν στίς Καρυές τοῦ Ἁγίου Ὄρους, ἕνα ἀπόγευμα Σαββάτου, ἐνῶ ὁ Γέροντάς του ἀπουσίαζε στό Πρωτᾶτο γιά τή συνήθη ἀγρυπνία. Ὁ μοναχός δέχθηκε τόν ξένο, ἄν καί ἦταν ἀργά τό βράδυ, καί τόν ὁδήγησε ἐνώπιον τῆς εἰκόνας τῆς Θεοτόκου. Ἐκεῖ ὁ ξένος μοναχός ἔψαλε μέ ἐξαίσια μελωδία τόν ἄγνωστο ὡς τότε ὕμνο «Ἄξιον Ἐστιν ὡς ἀληθῶς, μακαρίζειν σε τήν Θεοτόκον, τήν ἀειμακάριστον καί παναμώμητον καί μητέρα τοῦ Θεοῦ ἡμῶν», πού οὐσιαστικά ἀποτελεῖ συμπλήρωση τοῦ θεομητορικοῦ ὕμνου «Τήν τιμιωτέραν τῶν χερουβείμ καί ἐνδοξοτέραν ἀσυγκρίτως τῶν σεραφείμ...», πού εἶχε συνθέσει ὁ ἅγιος Κοσμᾶς ὁ Μελωδός, ἐπίσκοπος Μαϊουμᾶ († 752/754) καί ὁ ὁποῖος ψαλλόταν μέχρι τότε. Ἔκθαμβος ὁ μοναχός τοῦ ζήτησε νά γράψει κάπου τόν ὕμνο. Μήν ἔχοντας ὅμως χαρτί προσκόμισε μιά πλάκα ὅπου ὁ ξένος ἔγραψε τόν ὕμνο, σύροντας θαυματουργικά τό δάκτυλό του. 


Στή συνέχεια ὁ ξένος, πού δέν ἦταν ἄλλος ἀπό τόν ἀρχάγγελο Γαβριήλ ἔγινε ἄφαντος. Ἐπιστρέφοντας ὁ Γέροντας τοῦ κελλίου ἄκουσε τά γενόμενα καί μετέφερε τήν πλάκα στήν κοινή σύναξη τῶν Καρυῶν καί στόν Πρῶτο, ὁ ὁποῖος μέ τή σειρά του τήν ἔστειλε στήν Κωνσταντινούπολη, μέ συνοδεία γραμμάτων πρός τόν Πατριάρχη καί τόν Αὐτοκράτορα. Ὁ ὕμνος ἀγαπήθηκε καί διαθόθηκε ἔκτοτε σ᾿ ὅλον τόν ὀρθόδοξο κόσμο. Ἡ εἰκόνα τῆς Θεοτόκου μεταφέρθηκε κατόπιν στό ναό τοῦ Πρωτάτου καί τοποθετήθηκε στό σύνθρονο τοῦ ἱεροῦ Βήματος.


Ἀπόσπασμα ἀπό τό βιβλίο τοῦ μοναχοῦ Παταπίου Καυσοκαλυβίτου,  
Ὁ μοναχός Ἰάκωβος Νεασκητιώτης (+ 1869) καί τό ἔργο του,
(διδακτορική διατριβή), Ἅγιον Ὄρος 2014

Τετάρτη 28 Οκτωβρίου 2015

Η ΑΓΙΑ ΣΚΕΠΗ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ



Στό Ἅγιον Ὄρος ὑπάρχουν ἀρκετοί ναοί πού τιμοῦνται στήν ἑορτή αὐτή. Ὁ γνωστότερος εἶναι τό παρεκκλήσιο τῆς Ἁγίας Σκέπης, πού βρίσκεται στή μονή Ἁγίου Παντελεήμονος. Ὁ ἐγκαινιασμός τοῦ παρεκκλησίου αὐτοῦ ἑορτάστηκε μέ λαμπρότητα στή μονή αὐτή, στίς 10 Ἰανουαρίου τοῦ 1853. Τήν ἐποχή ἐκείνη ἦταν ὁ πρῶτος μεγάλος ναός πού ἀφιερώθηκε στή θεομητορική αὐτή ἑορτή στό Ἅγιον Ὄρος. 
Μέχρι τότε ὑπῆρχαν τά παρεκκλήσια τῆς Ἁγίας Σκέπης στή μονή Χιλανδαρίου καί στή βατοπαιδινή Σκήτη Ἁγίου Ἀνδρέου στίς Καρυές καθώς καί ὁ κοιμητηριακός ναός στή ἁγιοπαυλίτικη σκήτη Ἁγίου Δημητρίου (Λακκοσκήτη), πού οἰκοδομήθηκε ἀπό τό Μολδαβό μοναχό Ἰάκωβο τό 1849.  

  Θά πρέπει ἐπίσης νά σημειωθεῖ ὅτι πρίν ἀπό τό προαναφερόμενο παρεκκλήσι τῆς Ἁγίας Σκέπης τῆς μονῆς Ἁγίου Παντελεήμονος, εἶχε ἀναγερθεῖ  ὁμώνυμο παρεκκλήσι στίς Καρυές, στό βατοπαιδινό κελλί τοῦ Ἁγίου Ἀνδρέα, τήν μετέπειτα Σκήτη Ἁγίου Ἄνδρέα, πού θεμελιώθηκε τό 1845 ἀπό τό ρώσο μέγα δούκα Κωνσταντίνο (1827-1892), δευτερότοκο γυιό τοῦ τσάρου Νικολάου Α΄.Τά ἐγκαίνια τοῦ μεγαλοπρεποῦς ναοῦ τῆς Ἁγίας Σκέπης, πού βρίσκεται στόν τελευταῖο ὄροφο τῆς βόρειας πτέρυγας τῆς μονῆς Ἁγίου Παντελεήμονος, ἐτέλεσε ὁ ἐφησυχάζων στό Ἅγιον Ὄρος, ἐπίσκοπος Σόφιας Μακάριος († 1861). Στό νέο αὐτό παρεκκλήσιο μετεκομίσθη ἀπό τό καθολικό τῆς μονῆς ἡ θαυματουργός εἰκόνα τοῦ ἁγίου Παντελεήμονος, προσφορά τοῦ ἑλληνικῆς καταγωγῆς ἡγουμένου τῆς μονῆς. 

Ἔτσι ἐνῶ στό καθολικό τοῦ Ἁγίου Παντελεήμονος ἦταν τεθησαυρισμένα τά ἱερά λείψανα τοῦ ἁγίου Παντελεήμονος, στό παρεκκλήσιο τῆς Ἁγίας Σκέπης, ὑπῆρχε ἡ θαυματουργός εἰκόνα του. 

Τό παρεκκλήσιο αὐτό λειτουργοῦσε καί ὡς καθολικό γιά τούς ρωσικῆς καταγωγῆς μοναχούς τῆς Μονῆς, ἡ δέ ἑορτή τῆς ἁγίας Σκέπης, ἐθεωρεῖτο ἡ Πανήγυρη τῆς ρωσικῆς ἀδελφότητας τῆς Μονῆς .

Στόν ὑπόλοιπο ἑλληνικό χῶρο, ἡ ἑορτασμός τῆς Θεοτόκου Ἁγίας Σκέπης μεταφέρθηκε ἀπό τό ἔτος 1952 και ἑξῆς ἀπό τήν 1η στίς 28 Ὀκτωβρίου, προκειμένου ἡ Ἐκκλησία νά τιμήσει τήν Θεοτόκο γιά τήν προστασία μέ τήν ὁποία περιέβαλε τόν ἑλληνικό στρατό στήν ὑπεράσπιση τῆς πατρίδας μας κατά τοῦ ἰταλικοῦ στρατοῦ εἰσβολῆς τό 1940. Μέχρι τό 1952 ψαλλόταν ἡ Ἀκολουθία τῆς ἡμέρας ἐνῶ ἀπέδιδαν τιμές στήν ἁγία μάρτυρα Εὐνίκη (28 Ὀκτωβρίου).



Τροπάρια ἀπό τήν «Ἀσματική Ἀκολουθία ἑορτάσιμο τῆς ἀστραπομόρφου Ἁγίας Σκέπης τῆς Ὑπεραγίας Δεσποίνης ἡμῶν Θεοτόκου καί ἀειπαρθένου Μαρίας» τοῦ μοναχοῦ Ἰακώβου Νεασκητιώτου (ἔτους 1856).

 Χαῖρε τό πιστῶν τό καύχημα, σύ γάρ μόνη πέλεις, πάντων τό προσφύγιον, καί Σκέπη ἡ κραταιά τῶν προστρεχόντων σοι⋅ διό τιμῶμεν τήν σήν, μεγαλουργίαν τῆς Σκέπης σου Ἄχραντε

Δεῦτε νῦν φιλέορτοι, δεῦτε πιστῶν πάντων σύλλογος, δεῦτε ἄσμασι μέλψωμεν, δεῦτε ἐπαινέσωμεν Μητρόθεον κόρην, διάσωσμα πάντων, σκέπην καί τεῖχος καί φρουρόν, ἡμῶν ὑπάρχουσαν καί προσφύγιον, καί πόθῳ μελωδήσωμεν, αὐτήν τήν πάντων βασίλισσαν, καί σύν φόβῳ βοήσωμεν, χαῖρε θαῦμα παγκόσμιον.

   Νῦν σε μακαρίζομεν, καί εὐλαβῶς προσκυνοῦμεν σε, μετά φόβου καί πίστεως, πιστῶς μεγαλύνοντες, τήν θείαν σου σκέπην, πανύμνητε κόρη, θεοκυῆτορ Μαριάμ, ὅτι παρέχει θεία δωρήματα τοῖς πόθῳ ἀνυμνοῦσι σε, καί τῇ σῇ σκέπη προστρέχουσι, καί δεινῶν ἀπολύτρωσιν, χορηγεῖς παναμώμητε.

 Μαφόριον σκέπης σου, τό περισκέπον πιστῶν πληθύν, τῆς Μητρός τοῦ Θεοῦ ἡμῶν, πιστῶς οἱ φιλέορτες, τιμήσωμεν πόθῳ, γεραίροντες ὕμνοις, μετ᾿ εὐλαβείας προσεχῶς, τιμῶντες σήμερον τήν ἀνάμνησιν, σκέπῃ περισκεπόμενοι, ἀπό τῶν περιστάσεων, καί φυλάττουσαν ἅπαντας, τούς αὐτήν μεγαλύνοντας.

             Δόξα καί νῦν, ἦχ. πλ. δ’.
  Τίς μή θαυμάσει, τίς μή δοξάσει, τά πολλά σου θαυμάσια, θεόνυμφε δέσποινα, ἅ καθεκάστην τελεῖς τοῖς τῇ σκέπῃ σου προστρέχουσι μετά πίστεως, περιφρουροῦσα καί σκέπουσα, πιστῶν ἅπαν τό πλήρωμα, καί τά αἰτήματα παρέχουσα, τοῖς ἐκ πόθου αἰτοῦσι τήν σήν ἀντίληψιν. Ὅθεν εὐχαρίστως σέ γεραίροντες, τήν ἀνωτέραν τῶν χερουβίμ, καί σεραφίμ ἐνδοξοτέραν ὑπάρχουσαν, καί δεόμεθα βράβευσον, τήν σήν ἐξ ὕψους βοήθειαν, ὡς πάντα ἰσχύουσα, καί σῶσον τάς ψυχάς ἡμῶν.



Τά στοιχεῖα προέρχονται ἀπό τή μελέτη τοῦ μοναχοῦ Παταπίου Καυσοκαλυβίτου

«Ὁ μοναχός Ἰάκωβος Νεασκητιώτης καί τό ἔργο του (+1869). Ὑμναγιολογικά γιά τή Θεοτόκο καί τούς Ἁγιορεῖτες ὁσιομάρτυρες. Συμβολή στή μελέτη τοῦ ἁγιορειτικοῦ μοναχισμοῦ κατά τόν 19ο αἰώνα», διδακτορική διατριβή, ἔκδ. Ἱ. Μ. Ἁγίου Παύλου, Ἅγιον Ὄρος 2014

Τρίτη 27 Οκτωβρίου 2015

ΑΓΝΩΣΤΕΣ ΕΙΚΟΝΕΣ ΤΟΥ ΙΕΡΟΜΟΝΑΧΟΥ ΠΑΝΑΡΕΤΟΥ ΚΑΥΣΟΚΑΛΥΒΙΤΟΥ ΤΟΥ ΚΡΗΤΟΣ

Ἡ πρώτη εἰκόνα τῆς Θεοτόκου Πορταΐτισσας ἱστορήθηκε τό 1906 καί φυλάσσεται στην ἱερά μονή Ἁγίας Τριάδος τῆς Αἴγινας πού ἵδρυσε ὁ ἅγιος Νεκτάριος Πενταπόλεως.






Ἡ δεύτερη εἰκόνα τῆς Θεοτόκου Γλυκοφιλούσας, τῆς ἴδιας ἐποχῆς, βρίσκεται σἐ προσκυνητάρι στόν μητροπολιτικό ναό τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ τῆς Θεσσαλονίκης,






Οἱ εἰκόνες αὐτές εἶναι ἔργα τοῦ ἐργαστηρίου τῆς καλύβης Μεταμορφώσεως τοῦ Σωτῆρος τῆς Σκήτης Καυσοκαλυβίων τοῦ Ἁγίου Ὄρους.
Τό ἐργαστήριο ἵδρυσε ὁ ἱερομόναχος Πανάρετος Πολυκάρπου ἐκ Κρήτης (†1943). Αὐτός εἶχε ὑποτακτικούς τό Νικόδημο μοναχό ἐκ Χανίων καί τόν ἱεροδιάκονο Πανάρετο τό νεώτερο ἐκ Λέσβου (†1950), τό μοναχό Χρυσόστομο ἀπό τά Χανιά καί τό μοναχό Ἰωσήφ ἐκ Συκολόγου Βιάννου Κρήτης (†1940). Ὅλοι τους, πλήν τοῦ Χρυσοστόμου ἁγιογραφοῦσαν, ὑπογράφοντας «Νικοδημαῖοι», μετά τήν κοίμηση τοῦ ἱερομονάχου Παναρέτου.
  Ὁ ἱερομόναχος Πανάρετος ἦλθε στά Καυσοκαλύβια τήν πρώτη δεκαετία τοῦ 20οῦ αἰώνα προερχόμενος ἀπό τό ἡσυχαστήριο τῆς Ζωοδόχου Πηγῆς τῶν Κατουνακίων, ὅπου ζοῦσε ὡς ὑποτακτικός τοῦ ἔγκλειστου γέροντα Πολυκάρπου, πού προερχόταν ἀπό τή Λαύρα τοῦ Ἁγ. Σάββα τῶν Ἱεροσολύμων. Κοινοβίασε στήν καλύβη τῆς Μεταμορφώσεως τῶν Καυσοκαλυβίων. Διατηροῦσε στενές πνευματικές σχέσεις μέ τόν ἅγ. Νεκτάριο Πενταπόλεως, τοῦ ὁποίου ἐξέδωσε καί προλόγισε τό ἔργο τοῦ Μελέτη στορική περί ατιν τν σχίσματος (Ἀθῆναι 1911). Ὁ ἴδιος συνέθεσε καί ἐξέδωσε τό ἔργο ρθόδοξος Λυρική Πανοπλία (Ἀθῆναι 1927). Διακόνησε ὡς οἰκονόμος στό μετόχι τῆς Ἀναλήψεως τῆς μονῆς Σίμωνος Πέτρας στόν Βύρωνα τῶν Ἀθηνῶν, ἐνῶ ἔζησε καί στή μονή Μεταμορφώσεως τῶν Μολάων Λακωνίας, τήν ὁποία ἵδρυσε ὁ ἴδιος καί ἀργότερα, τό 1928, στή μονή Ζωοδόχου Πηγῆς Ἁγιᾶς ἤ Ἁγίας Ἄνδρου, ὅπου καί ἐκοιμήθη τό 1943. 
Ὅταν ἀναχώρησε ἀπό τό Ἅγιον Ὄρος, διατήρησε τήν πνευματική ἐπικοινωνία μέ τή συνοδεία του, πού παρέμεινε στήν καλύβη τῆς Μεταμορφώσεως στά Καυσοκαλύβια. Σέ ἐπιστολή του τοῦ ἔτους 1933 πρός τόν διάδοχό του στή γεροντία τῆς Καλύβης μοναχό Νικόδημο, ὁ ἀρχιμανδρίτης Πανάρετος, συμβούλευε τούς πατέρες τῆς συνοδείας, μεταξύ ἄλλων, σχετικά μέ τήν ἐξάσκηση τῆς ἁγιογραφικῆς τους τέχνης: «... Προσέχετε δέ καί τήν ἐργασίαν σας νά μήν ἀμελῆτε... σᾶς συμβουλεύω, ἐντός τοῦ Ἁγίου Ὄρους νά ἐργάζεσθε, ἔστω καί μέ ὁλίγον κέρδος. Θά κερδίσετε τήν εἰρήνην καί τήν ἡσυχίαν σας. Εἶναι ὀλίγον κέρδος αὐτό; Εἰς τήν πτωχείαν ἀναπαύεται ἤ ἀποκαλύπτεται ὁ Χριστός διότι ἐνανθρωπήσας, ταύτην ἐνεδύσατο ἑκουσίως ὁ πανάγαθος καί φιλάνθρωπος Κύριος». Ἐκτός ἀπό τά παραπάνω δύο ἔργα τοῦ ἱερομονάχου Παναρέτου ἀναφέρουμε δύο εἰκόνες τοῦ ἁγίου Γεωργίου ἔφιππου, πού βρίσκονται στήν γενέτειρά του Κρήτη, ἡ μία, ἔργο τοῦ ἔτους 1909, διά χειρός «Παναρέτου μοναχοῦ τοῦ Κρητός» στό καθολικό τῆς μονῆς Ἁγ. Γεωργίου Γοργολαΐνη, καί ἡ δεύτερη στό καθολικό τῆς μονῆς Ἁγ. Γεωργίου Ἐπανωσήφη.

Περισσότερα στοιχεῖα γιά τό εἰκονογραφικό ἐργαστήριο τοῦ ἱερομονάχου Παναρέτου στή μελέτη τοῦ μοναχοῦ Παταπίου Καυσοκαλυβίτου:
«Τά εἰκονογραφικά ἐργαστήρια τῆς Σκήτης Καυσοκαλυβίων (19ος-20 ός αἰ.)"
 Πρακτικά Β’ Ἐπιστημονικοῦ Συμποσίου Νεοελληνικῆς Ἐκκλησιαστικῆς Τέχνης (Βυζαντινό καί Χριστιανικό Μουσεῖο, 26-27 Νοεμβρίου 2010), Ἀθήνα 2012, σ. 411-435.

Δευτέρα 26 Οκτωβρίου 2015

ΕΥΧΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΦΙΛΟΜΟΝΑΧΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ


ἔνδοξος Δημήτριος καὶ συμμέτοχος στὴν οὐράνια δόξα, μᾶς χάρισε σήμερα τὴν πανήγυρή του ὡς ὑπέρτατο δῶρο. Ἐμπρὸς λοιπὸν καὶ ἐμεῖς, ποὺ ἀποτελοῦμε τὸ θίασο ἐκείνων ποὺ ἀγαποῦν τὸ μάρτυρα, ἂς τὸν τιμήσουμε μὲ θεόπνευστους ὕμνους καὶ ἐγκώμια, γιὰ νὰ μᾶς ὠφελήσει ὁ φίλος καὶ μάρτυρας ὡς μεσολαβητὴς στὸ βασιλέα Χριστό. 


ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΑΝΗΓΥΡΗ ΤΟΥ ΙΕΡΟΥ ΝΑΟΥ ΑΓΙΩΝ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΚΑΙ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΜΕΛΙΣΣΟΧΩΡΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ. 26 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2015
Ἂς τονίσουμε λοιπὸν καὶ τὸ θεϊκό του ζῆλο καὶ τὴν ἀγάπη του γιὰ τὸ Χριστὸ καὶ τὰ ἐνάρετα προτερήματα τοῦ ἀνθρώπου καὶ ἂς γεμίσουμε μὲ θεϊκὴ χαρὰ ὅπως ἔχει γραφεῖ, γιατὶ ἀναφέρεται ὅτι, ὅταν ἐγκωμιάζεται ὁ δίκαιος, γεμίζουν μὲ εὐφροσύνη οἱ λαοί. Μακάρι ὅμως νὰ μὴν γεμίσουμε μόνο μὲ ἀγαλλίαση, ἀλλὰ νὰ ὠφεληθοῦμε ἀπὸ τὶς ὁμιλίες καὶ τὶς τιμητικὲς ἐκδηλώσεις στὴ μνήμη τοῦ σύμφωνα μὲ τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ.


Η ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΤΟΥ ΑΓ. ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΜΕ ΤΟΝ ΑΓ. ΑΧΙΛΛΕΙΟ. ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΑ ΦΟΡΗΤΗΣ ΕΙΚΟΝΑΣ ΤΟΥ ΑΓ. ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ. Ι. ΝΑΟΣ ΑΓ. ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΚΑΙ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΜΕΛΙΣΣΟΧΩΡΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ
 Αὐτὸς λοιπὸν ὁ μακάριος Δημήτριος, ποὺ εἶναι πράγματι πολίτης στὴν οὐράνια πόλη καὶ βασιλεία τιμήθηκε καὶ ἀπὸ τὴν ἐπίγεια θνητὴ βασιλεία. Γιατὶ μιὰ καὶ εἶχε εὐγενικὴ καταγωγὴ καὶ μεγάλη φήμη καὶ φρόντιζε ἀπὸ μικρὴ ἡλικία γιὰ τὸν ἄψογο καὶ ἔντιμο βίο, τὸν ἀγάπησαν καὶ τὸν τίμησαν πολὺ συνάμα καὶ ὁ Θεὸς καὶ οἱ ἄνθρωποι. Γι᾿ αὐτὸ λοιπὸν ἀρχικὰ ἔλαβε τὸ ἀξίωμα τοῦ ἐκσκέπτορος καὶ ἦταν συνεργὸς καὶ συμμέτοχος στὴ σύγκλητο. Στὴ συνέχεια ἀναγορεύθηκε ἀνθύπατος τῆς Ἑλλάδας. Γιὰ τὸν ἴδιο ὅμως ὁ ἀληθινὸς πλοῦτος καὶ ἡ δόξα ἦταν αὐτή, νὰ εἶναι δηλαδὴ καὶ νὰ τὸν ἀποκαλοῦν χριστιανό, καὶ δὲν ὑπολόγιζε καθόλου τὶς τιμὲς τῶν βασιλιάδων. Γι᾿ αὐτὸ ἐπειδὴ ξεχείλιζε ἀπὸ διδασκαλία γεμάτη μὲ θεϊκὴ σοφία καὶ πνευματικὸ λόγο, ἄλλαζε τὴν πίστη πολλῶν καὶ ἀπὸ τὴν πλάνη τῶν εἰδώλων τοὺς ὁδηγοῦσε στὴν ἀληθινὴ πίστη.


Ο ΑΓ. ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ. ΦΟΡΗΤΗ ΕΙΚΟΝΑ ΣΤΟΝ ΙΕΡΟ ΝΑΟ ΑΓ. ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ ΕΥΟΣΜΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ. ΜΕΣΑ 19ου ΑΙΩΝΑ
Χαῖρε, ἀσυναγώνιστε στρατιώτη τοῦ Χριστοῦ τρισευτυχισμένε Δημήτριε, γιατὶ σύμφωνα μὲ τὸν Παῦλο, ἀγωνίστηκες τὸν ὡραῖο ἀγώνα, ἔχεις τρέξει τὸ δρόμο μέχρι τὸ τέρμα, ἔχεις διαφυλάξει τὴν πίστη καὶ στεφανώθηκες ἐπάξια ἀπὸ τὸ Θεὸ μὲ τὸ στέφανο τῆς δικαιοσύνης.

Χαῖρε μάρτυρα Δημήτριε, γιατὶ ἂν καὶ ἔχεις δεχτεῖ καὶ σὺ στὸ σῶμα σου τὶς πληγὲς ποὺ δέχτηκε ὁ Χριστός, ἀνέβηκες στὸν ἴδιον μὲ χαρὰ καὶ ἀγαλλίαση.
Χαῖρε, μάρτυρα Δημήτριε, γιατὶ ἔγινες πράγματι μιμητὴς τοῦ Χριστοῦ. Ἐκεῖνος βέβαια γιὰ χάρη ὅλων μας δέχτηκε τὴ λόγχη ἀπὸ τὸν ἀσεβῆ στρατιώτη στὴν ἀμόλυντη πλευρά του καὶ σὺ ὡς εὐσεβὴς στρατιώτης του γιὰ χάρη τῆς ἀγάπης τοῦ δέχτηκες τὴ λόγχη στὴ φυλακὴ ἀπὸ ἀσεβεῖς στρατιῶτες.
Χαῖρε, μάρτυρα Δημήτριε, γιατὶ ἔχεις πλουτίσει μὲ τὴν ἀγγελικὴ χάρη καὶ ἀποδεικνύεσαι ἐπίγειος 
ἄγγελος καὶ οὐράνιος ἄνθρωπος γεμάτος δόξα.

Νεοφύτου πρεσβυτέρου μοναχοῦ καὶ ἐγκλείστου ἐγκωμιαστικὸς λόγος στὸν ἅγιο καὶ ἔνδοξο μεγαλομάρτυρα τοῦ Χριστοῦ Δημήτριο καθὼς καὶ σχετικὰ μὲ τὸ μαρτύριο, τὰ θαύματα καὶ τὸ σεβάσμιο ναό του [ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ]
Ο ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΑΓ. ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΚΑΙ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΜΕΛΙΣΣΟΧΩΡΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

Κυριακή 25 Οκτωβρίου 2015

ΑΓΙΟΣ ΦΙΛΟΘΕΟΣ ΚΟΚΚΙΝΟΣ Ο ΛΑΥΡΙΩΤΗΣ

ἅγιος Φιλόθεος ὁ Κόκκινος πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως (1353-1354 καί 1364-1376)  καταγόταν ἀπό τή Θεσσαλονίκη καί ὑπῆρξε ἕνας ἀπό τούς διαπρεπέστερους καί πολυγραφότατους ἱεράρχες τῆς ὄψιμης βυζαντινῆς Ἐκκλησίας. 
  Νέος ἐγκατέλειψε τόν κόσμο καί ἔγινε μοναχός. Ἀφοῦ παρέμεινε γιά ἀπροσδιόριστο χρονικό διάστημα στό Σινά, ἀναχώρησε γιά τό Ἅγιον Ὄρος, καί ἐγκαταστάθηκε ἀρχικά στή μονή Βατοπαιδίου ὅπου συνδέθηκε πνευματικά μέ τόν ὅσιο Σάββα τόν Βατοπαιδινό. Ἀργότερα κοινοβίασε στή Μεγίστη Λαύρα, ὅπου συνδέθηκε μέ τόν ἐκεῖ ἀσκούμενο ἅγιο Γρηγόριο Παλαμᾶ. Κατά τίς ἡσυχαστικές ἔριδες πού ἀπασχόλησαν τόν ἱερό Ἄθω κατά τόν 14ο αἰ., ὁ ἅγιος Φιλόθεος στήριξε τόν ἅγιο Γρηγόριο Παλαμᾶ στούς ἀγῶνες του κατά τῶν αἱρετικῶν δοξασιῶν τοῦ Βαρλαάμ τοῦ Καλαβροῦ καί τῶν ὁμοϊδεατῶν του. Ἔτσι, τό 1341, ὡς ἁπλός Λαυριώτης ἱερομόναχος ὑπογράφει μαζί μέ ἄλλους Ἡσυχαστές τόν ‘‘Ἁγιορειτικό Τόμο’’. 

Ο ΑΓΙΟΣ ΦΙΛΟΘΕΟΣ ΚΟΚΚΙΝΟΣ. ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΤΟΙΧΟΓΡΑΦΙΑ ΣΤΟ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΙΚΟ ΝΑΟ ΤΟΥ ΑΓ. ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΠΑΑΑΜΑ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ
  Τήν περίοδο 1340/42-1347 διετελεῖ ἡγούμενος τῆς Μεγίστης Λαύρας, διαδεχόμενος τόν Μακάριο πού ἐξελέγη μητροπολίτης Θεσσαλονίκης. Ἀπό τή θέση αὐτή προχειρίστηκε ἀπό τόν ἅγιο Ἰσίδωρο πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως μητροπολίτης Ἡρακλείας τῆς  Θράκης , πού τότε ἦταν πρωτόθρονη ἀνάμεσα στίς μητροπόλεις τοῦ οἰκουμενικοῦ πατριαρχείου. Γιά τόν λόγο αὐτό ἔφερε καί τόν τίτλο «Πρόεδρος τῶν ὑπερτίμων».

     Τήν ἴδια ἐποχή ὁ Ἰωάννης Καντακουζηνός ἀναγορεύεται αὐτοκράτορας στό Διδυμότειχο. Ἀλλά ἀργότερα κι ἐνῶ ὁ Καντακουζηνός εἶχε λογισμό νά μεταβεῖ στήν Ἡράκλεια καί νά καρεῖ μοναχός ἀπό τόν ἅγιο Φιλόθεο, συνέβη τελικά κάτι τελείως διαφορετικό: ὁ αὐτοκράτορας κάλεσε τόν ἅγιο Φιλόθεο ὡς πατριάρχη στήν Κωνσταντινούπολη. Στή θέση αὐτή ὅμως ὁ ἅγιος Φιλόθεος παρέμεινε μόνο γιά λίγο, ἀφοῦ ἀκολουθῶντας τίς πολιτειακές ἀλλαγές ἀπομακρύνθηκε ἀπό τό θρόνο του καί ἐπέστρεψε στήν ἀγαπημένη του ἀθωνική ἡσυχία. Ἀργότερα ὅμως μέ τή συναίνεση τοῦ πατριάρχη Καλλίστου Α΄ ἀνέκτησε καί πάλι τή μητροπολιτική τοῦ ἕδρα στήν Ἡράκλεια . 
 

Ο ΑΓΙΟΣ ΦΙΛΟΘΕΟΣ ΚΟΚΚΙΝΟΣ. ΤΟΙΧΟΓΡΑΦΙΑ ΤΟΥ 1820 ΣΤΟ ΚΥΡΙΑΚΟ ΤΗΣ ΣΚΗΤΗΣ ΚΑΥΣΟΚΑΛΥΒΙΩΝ
Μετά τό θάνατο τοῦ πατριάρχη Καλλίστου ὁ ἅγιος Φιλόθεος ἐπανέρχεται τό 1364 στόν πατριαρχικό θρόνο. Κατά τήν δεύτερη πατριαρχεία του ὁ ἅγιος Φιλόθεος συνδύασε τήν ποιμαντική μέριμνα καί διακονία πρός τό λαό μέ τήν ἡσυχαστική μοναχική ζωή, τήν ταπείνωση μέ τίς ὑψηλές θεολογικές του γνώσεις καί τήν ρητορική δεινότητα. Συνέγραψε πλῆθος θεολογικῶν, ἀντιρρητικῶν, ἀπολογητικῶν καί ἁγιολογικῶν ἔργων. Ἐκοιμήθη τό 1379. Ἡ μνήμη του ἑορτάζεται στίς 11 Ὀκτωβρίου. 

Ἀπόσπασμα ἀπό τή μελέτη τοῦ μοναχοῦ Παταπίου Καυσοκαλυβίτου,
 «Ἁγιορειτικές ὁσιακές μορφές στή Θράκη τοῦ 14ου αἰ.», 
Πρακτικά τοῦ 4ου Διεθνοῦς Συμποσίου Θρακικῶν Σπουδῶν: Βυζαντινή Θράκη. Μαρτυρίες καί Κατάλοιπα (Κομοτηνή, 18-22 Ἀπριλίου 2007), στό: Byzantinsche Farschulngen 300 XXX (2011) σ. 277-326, πίνακες 801-807.

Παρασκευή 23 Οκτωβρίου 2015

ΑΓΙΟΡΕΙΤΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ ΤΕΣΣΑΡΑΚΟΝΤΑ ΜΑΡΤΥΡΩΝ ΣΤΟΝ ΝΑΟ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΧΑΛΚΕΩΝ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

Ἔργο Δανιήλ μοναχοῦ. Ἐν Κατουνακίοις Ἁγίου Ὄρους. 1923



Ο μοναχός Δανιήλ Κατουνακιώτης γεννήθηκε στη Σμύρνη το 1846. Αργότερα μετέβη στο Άγιο Όρος στο μοναστήρι του Αγίου Παντελεήμονα, όπου μαθήτεψε στη δυτικότροπη αγιογραφία κοντά στον μοναχό Διονύσιο. Μετά από διάφορες περιπλανήσεις κατέληξε να ιδρύσει μια μικρή ησυχαστική καλύβα στα Κατουνάκια (Αγιορειτών Πατέρων), όπου συνέχισε να ασχολείται με την αγιογραφία. Υπήρξε μάλιστα πνευματικός πατέρας του Αλέξανδρου Μωραϊτίδη. Σύντομα σχημάτισε συνοδεία υποτακτικών, η οποία ασχολούταν με την αγιογραφία, με το όνομα Διανιηλαίοι. Απεβίωσε το 1929. Η τεχνοτροπία του Δανιήλ κινείται στο πλαίσιο των δυτικότροπων, αγιορείτικων εργαστηρίων της εποχής του και είναι ιδιαίτερα επιμελημένη. Ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα στοιχεία που αναγράφει το 1913 ο Δανιήλ σε επιστολή του προς τον ιερομόναχο Διονύσιο Χ. Προκοπέα, ο οποίος είχε παραγγείλει από τη Συνοδεία ορισμένες εικόνες, για το προσκύνημα του Αγίου Ιωάννη του Ρώσσου στην Εύβοια. Ο Δανιήλ αναφερόμενος στην εικόνα του αγίου Βασιλείου, που αγιο- γράφησε σύμφωνα με την παραγγελία έγραφε ότι: «τὸ πρόσωπον τοῦ Οὐρανοφάντορος τούτου πατρὸς χωρὶς νὰ ἴδῃ τις τὴν ἐπιγραφὴν τοὺ ὀνόματός του ἀμέσως θὰ εἴπῃ ὅτι οὗτος εἶναι ὁ Μέγας Βασίλειος. Τοῦτο δὲ ἐναργέστατα καταδεικνύεται ἐκ τοῦ σοβαροῦ ὕφους ὅπερ ἐκέκτητο ἀπὸ τοῦ βεβηκότος φρονήματος καὶ τοῦ καισαρίζοντος χαρακτῆρος καὶ ἐμποιεῖ σέβας καὶ τὴν προσήκου- σαν εὐλάβειαν τοῖς ὁρῶσιν. Ἐπίσης καὶ εἰς τὴν λοιπήν διακόσμησιν τῶν παναρχαίων βυζαντινῶν φορεμάτων καὶ τοῦ Εὐαγγελίου εἰς ἃ ἐξοδεύθη πολλὴ ἐργασία καὶ ἔντεχνος ἐπιμέλεια […] Ὅτι δὲ ἡ εἰκὼν αὕτῃ ἔχει ἀξίαν πολὺ ὑπερτέραν τῆς ἐννεαλίρου τιμῆς, τοῦτο λόγων οὐ χρήζει, καθόσον καὶ τὰ ὑλικὰ σήμερον ἔχουσι διπλασίαν τιμὴν καὶ ἡ ἔντεχνος διακόσμησις τῆς ἐν γένει Ἱεραρχικῆς στολῆς εἶναι πολὺ ἱκανοποιητικὴ δι’ Ὑμᾶς […] Νὰ εὔχεσθε καὶ διὰ τὸ ἡμέτερον τέκνον Δανιὴλ ὅστις προοδεύσας κατὰ τὴν τέχνην ἐπεδείξατο ἐξ εὐλαβείας πολλῆς τὰ τόσα κοσμήματα ἐν τῇ Ἱεραρχικῇ στολῇ […]»

 Η επιδεξιότητα του Δανιήλ αύξανε τη φήμη του σε όλη την Ελλάδα και γι΄ αυτό διεκπεραίωνε πολλές παραγγελίες. Στο ναό του Αγίου Δημητρίου Ψυρρή Αθηνών έργο του Δανιήλ είναι μία εικόνα του αγίου Ιωάννη Χρυσοστόμου, στην οποία διαβάζουμε την επιγραφή: Ἡ Ἱερὰ αὕτῃ Εἰκὼν δωρεῖται τῷ κ. Ἰωάννη Κ(ου)τσ(ού)κῳ εἰς τεκμήριον ἀϊδίου ἀγάπης / ὑπὸ Δανιὴλ Μοναχ(οῦ) Ἁγιογράφ(ου) καὶ τῆς συνοδίας αὐτοῦ, (κάτω αριστερά) Ἐν Κατουνακίοις Ἁγίου Ὄρους / τῇ α΄ Σεπτεμβρίου 1907. Επίσης στο ναό της Ευαγγελίστριας Πειραιά εικόνα του αγίου Δημητρίου φέρει την υπογραφή: Κατουνάκια Ἁγίου Ὄρους 10 Μαΐου 1919 χεὶρ Δανιὴλ Μ: Ο Δανιήλ χειρίζεται με επιδεξιότητα το δυτικότροπο ιδίωμα της εποχής του. Είναι χαρακτηριστική η άνεση και η αληθοφάνεια στην πραγμάτευση των ενδυμάτων και των παραπληρωματικών στοιχείων του πίνακα. Όμως εμφανείς είναι οι αναμνήσεις από τη λιγότερο νεωτερίζουσα τέχνη του προηγούμενου αιώνα. Το πρόσωπο, για παράδειγμα, του αγίου Ιωάννη Χρυσοστόμου, παρά τις λειάνσεις διατηρεί στοιχεία γραμμικότητας, που ανακαλούν στη μνήμη, έργα βορειοελλαδιτών αγιογράφων του 19ου αι., όπως του Στεργίου εκ Κοζάνης 

Νικόλαος Γραίκος, Ακαδημαϊκές τάσεις της εκκλησιαστικής ζωγραφικής στην Ελλάδα κατά τον 19 αιώνα, ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2011

Πέμπτη 22 Οκτωβρίου 2015

Ο ΣΥΝΕΟΡΤΑΣΜΟΣ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΟΡΤΗ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΤΟΥ ΜΥΡΟΒΛΥΤΟΥ ΣΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ


ΘΕΟΤΟΚΟΣ Η ΕΛΕΟΥΣΑ ΣΤΟΝ ΝΑΟ ΤΟΥ ΑΓ. ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ. ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ  ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2015

Κωνσταντίνου Ἀρμενόπουλου, νομοφύλακος καί κριτή τῆς Θεσσαλονίκης ἀπό τό 1347, Λόγος Ἐγκωμιαστικός στόν ἅγιο Δημήτριο τόν Μυροβλύτη, πού ἐκφωνήθηκε στόν ναό τῆς Θεοτόκου Ἀχειροποιήτου τῆς Θεσσαλονίκης κατά την παραμονή τῆς ἑορτῆς τοῦ ἁγίου Δημητρίου



 […] πόλη σας ἡ Θεσσαλονίκη ὅμως γι’ αὐτὴν τὴν εὐστροφία τοῦ πνεύματος καὶ τὴ σοφία ἡ ἴδια ἀναγνωρίζεται συνάμα καὶ ἀπὸ ὅλα καὶ ἀπὸ ὅλες, καὶ τὰ ἔθνη καὶ τὶς πόλεις, ὅσα καὶ ὅσες ὑπάρχουν σὲ κάθε μέρος τῆς οἰκουμένης, καὶ θαυμάζεται πολὺ καθὼς πρέπει, ὄχι μόνο γιατὶ ἔχει συνθέσει τέτοια προεόρτια μὲ ἄσματα ἀνώτερα ἀπὸ λόγο… 


γιατ κατάλαβε τι ὁ πολιοῦχος της ἅγιος Δημήτριος, μεγάλη δόξα τν μαρτύρων, κενο πο ταιριάζει σ’ ατν κα τν λατρεύει μ διαφορετικ τρόπο, γιορτάζει μαζὶ καὶ δοξάζεται μὲ τὴ Θεομήτορα, πο εναι πράγματι νώτερη κόμη κα π τος γγέλους στν ορανό. 

Γιατ ἡ Θεσσσαλονίκη μόνη, μι κα χει ξεχωρίσει πάρα πολ π τς λλες πόλεις, πρεπε ν χει πινοήσει σωστ κα ατό, δηλαδ νὰ ἀνυμνεῖται μαζὶ μὲ τὴν Πάναγνο, τν νώτερη σ δόξα π τος ορανούς, γνς κα στ σμα κα τν ψυχ Δημήτριος, ποος συμβίωσε σωστ στ γ μ τν γνότητα τς παρθενίας κα μαζ μ τς λλες ἀρετς ἀνταγωνιζόταν τ πουράνια κα τ υλα μ τ σμα κα χει ξαγνιστε μ τ λουτρ το αματος κα το μαρτυρίου… […] πινόησε λοιπν σωστ πόλη γι’ ατος τος λόγους νὰ γιορτάζει μαζὶ μὲ τή Θεοτόκο καὶ ὁ μάρτυρας Δημήτριος, πο εναι μιμητς το Χριστο.


Η ΘΕΟΤΟΚΟΣ ΑΞΙΟΝ ΕΣΤΙΝ, Η ΕΦΕΣΤΙΟΣ ΕΙΚΟΝΑ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΟΡΟΥΣ ΣΤΟΝ ΝΑΟ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΤΟ 2012

[…] Ὅμως Μητέρα τοῦ ἀληθινοῦ Θεοῦ, πιστεύουμε καὶ ὁμολογοῦμε ὅτι ἐσὺ εἶσαι πράγματι ἡ Θεοτόκος, ποὺ ἔχεις γεννήσει ἄρρητα γιὰ χάρη μας τὸν ἕνα Θεὸ τῆς Τριάδος! Σὺ ποὺ προορίστηκες παλιὰ ἀπὸ τὸ Θεὸ νὰ χωρέσεις τὸ πλήρωμα τῆς θεότητάς του καὶ ἀξιώθηκες λόγῳ τῆς ὑπερβολικῆς ἁγνότητάς σου, ὁ ἀπὸ ἐδῶ οὐράνιος καὶ θεῖος ναὸς καὶ θεῖος θρόνος καὶ θεία σκηνὴ καὶ βασιλεία τοῦ Θεοῦ καὶ ἔμψυχος θάλαμος καὶ τὸ θησαυροφυλάκιο ποὺ ἁρμόζει στὸ Θεό, ποὺ σὲ ἔχουν ἀποκαλέσει ἔτσι οἱ ἱεροὶ ἄνθρωποι, τὸ πρυτανεῖο τῶν θείων καὶ ἀνθρώπινων χαρίτων, ἡ κατάλυση τοῦ ἁμαρτήματος τῶν πρωτόπλαστων, ἡ ἀρχὴ τῆς εὐγονίας τοῦ γένους μας –γιατὶ μὲ τὸ θεῖο σου τέκνο ἔγινες αἰτία νὰ ἀναστηθεῖ ξανὰ τὸ γένος μας στὴ γῆ καὶ νὰ γίνει ὅπως εἶχαν προφητέψει οὐράνιο ἀντὶ ἐπίγειο– τὸ πιὸ γαλήνιο λιμάνι ἐκείνων ποὺ βασανίζονται ἀπὸ ὁποιαδήποτε τρικυμία καὶ γενικὰ τὸ μεγάλο καταφύγιο ὅλων ἐκείνων ποὺ ἁμαρτάνουν· εἶσαι λοιπὸν ἡ θερμὴ ἐξιλέωση τοῦ γένους μας καὶ τὸ σεμνὸ κόσμημα καὶ τὸ στήριγμα τῆς σωτηρίας.


Ἐπίσης, Δημήτριε, εἶσαι τὸ μέγα καὶ ἱερότατο ὄνομα τῶν ἄριστων ἀγωνιστῶν τοῦ Χριστοῦ, τὸν ὁποῖο ἔχεις ἀγαπήσει ὑπερβολικά, ἔχεις ἀκολουθήσει ἀληθινὰ καὶ ἔχεις ἐπιτελέσει κάθε του πρόσταγμα, καὶ γιὰ τὸν ὁποῖο παραμέλησες ὅλες τὶς ἀπολαύσεις τῆς ἐπίγειας ζωῆς. Γιατὶ πρόσθεσες στὴν καρδιά σου ὄχι ρευστὸ πλοῦτο καὶ ἐφήμερη δόξα, ἀλλὰ σταθερό, ποὺ παραμένει, καὶ γιὰ τὸν ὁποῖο μὲ τὴ θέλησή σου ἔχυσες τὸ αἷμα σου καὶ πέθανες πρὶν ἀπὸ τὴν ὥρα σου καὶ ἀνῆλθες ἢ ἐπανῆλθες σ’ αὐτὸν μὲ χαρά. Γιατὶ φαίνεσαι ὅτι ἀπὸ ἐκεῖ ἀλήθεια ἦρθες ἐδῶ πρῶτα μὲ τὴ γέννηση, καὶ ἀπὸ ἐκεῖ ἐπανῆλθες μὲ τὴν ἀναγέννηση τοῦ μαρτυρίου.   Ἐσὺ εἶσαι ποὺ αὐξάνεις τὶς ἀρετὲς τῆς Θεσσαλονίκης σου καὶ ἐλαττώνεις τὶς κακὲς στιγμές, καὶ νὰ ποῦμε γενικὰ ἐξαφανίζεις τὴ φθορά τους· γιατὶ εἶσαι προστάτης της καὶ ὑπερασπιστὴς καὶ φύλακας καὶ σωτήρας καὶ ἀξιόπιστος φρουρὸς καὶ πολιοῦχος καὶ ὁποιοδήποτε ἄλλο σωτήριο ὄνομα ὑπάρχει.





ΠΗΓΗ : 
γιος Δημήτριος, κδ. Ζτρος, Θεσσαλονίκη 2004.
http://www.pentpostagma.gr