ΕΙΣΟΔΙΑ ΣΤΗ ΜΕΓΑΛΗ ΤΕΣΣΑΡΑΚΟΣΤΗ

Οἱ συνεργάτες τοῦ ΑΓΙΟΡΕΙΤΙΚΟΥ ΛΟΓΟΥ

εὔχονται σέ ὅλους τούς ἀναγνῶστες καλή, εὐλογημένη καί καρποφόρο πνευματικά Μεγάλη Τεσσαρακοστή.

Ἑσπέρας, Μέγα Προκείμενον... ἤ τῆς κυρα-Σαρακοστῆς τὰ εἰσόδια
Τό μενεξεδί δειλινό, ἡ μεγάλη καμπάνα τοῦ πρώτου κατανυκτικοῦ ἑσπερινοῦ, κι ὕστερα ἡ μικρὴ ἡ σύναξη τῶν πιστῶν, τῶν ὅσων πιστῶν, ποὺ περιμένουν μὲ τὸ ἄκουσμα τοῦ Μεγἀλου Προκειμένου νὰ δοῦν κι ἐφέτος νὰ εἰσοδεύει ἡ Κυρὰ-Σαρακοστή. Σοβαρή, σιωπηλή, μὲ τὸ λιπόσαρκο κορμί της νὰ κινεῖται ἀνάλαφρα μέσα στὸ νυχτωμένο ναὸ ποὺ εὐωδιάζει θυμίαμα, μελισσοκέρι καὶ τὸ ἄρωμα ποὺ ἔμεινε ἀπό τὴν πρωϊνὴ τὴ λειτουργία. Ποιὸς ξέρει, ἴσως νὰ τὸ ἀναδίνει κι ὁ Ἀμνὸς τῆς Προηγιασμένης ποὺ περιμένει πάνω στὴ Ἁγία Τράπεζα «σφαγιασθῆναι καὶ δοθῆναι εἰς βρῶσιν τοῖς πιστοῖς» (βλ. Χερουβικὸ Μ. Σαββάτου)...
Ἑσπέρας προκείμενον, λοιπόν, «Μὴ ἀποστρέψεις τὸ πρόσωπόν σου ἀπὸ τοῦ παιδός σου ὅτι θλίβομαι...». Οἱ στίχοι ἀκτινοβολοῦν μὲ ἀκρίβεια στὶς ψυχὲς τὸ φῶς τῆς Ἀναστάσεως, ποὺ ἄν καὶ ἀργεῖ, ἀχνοφέγγει στὸ βάθος τοῦ χρόνου, τοῦ χρόνου ποὺ ἄρχισε νὰ ντύνεται ἀπό ἀπόψε τὰ μώβ τοῦ πένθους. Μέχρι νὰ σκορπιστοῦν οἱ δάφνες καὶ τὰ ἄνθη τοῦ Μ. Σαββάτου στὸ «Ἀνάστα ὁ Θεός...», μαζὶ μὲ τὸ φωτεινό, τὸ ἀνοιξιάτικο χαμόγελο. Μέχρι τότε ὅμως...
Μέχρι τότε ὁ δρόμος εἶναι μακρὺς καὶ ἀνηφορικὸς. Κάπου-κάπου, σιμὰ στὰ βράδυα τῶν Χαιρετισμῶν, στὰ χαρμολυπικὰ τὰ Σάββατα καὶ τὶς φωτεινὲς τὶς Κυριακές, ξαποσταίνουμε, ὡς τὸ βράδυ τῆς Κυριακῆς ὅμως, ποὺ θ᾿ ἀκουστεῖ καὶ πάλι τὸ Μέγα Προκείμενο. Τότε, λοιπόν, θὰ περάσει ἀπό ἐμπρὸς μας ξανὰ ἡ Κυρα-Σαρακοστή, γιὰ νὰ μᾶς θυμίζει τὴν παρουσία της κι ἐμεῖς θὰ φυτέψουμε στὴν ψυχὴ μας ἄλλον ἔνα σπόρο ὑπομονῆς, καθὼς θὰ συλλαβίζουμε τὴν εὐχὴ τοῦ ''Ἁγίου τῆς κατανύξεως'', τοῦ ὁσίου Ἐφραὶμ τοῦ Σύρου. «Ναὶ, Κύριε, πνεῦμα ὑπομονῆς χάρισαί μοι..»
Ὅταν μὲ τὴ νύχτα ποὺ ἔρχεται, ἐπιστρέφουμε στὰ σπίτια μας, νοιώθουμε νὰ μᾶς συντροφεύει ἡ Κυρα-Σαρακοστὴ καὶ νὰ θρονιάζεται σὲ περίοπτη θέση, ἀφοῦ προηγουμένως μαζέψει ὅλα τὰ ἐδέσματα τῆς Τυρινῆς καὶ μᾶς θυμίσει τὸ τραγούδι ποὺ τὸ ἔλεγαν οἱ παλιὲς οἱ γιαγιές, ποὺ σήμερα δὲν ὑπαρχουν πιὰ καὶ μόνο τὰ λόγια τους περπατοῦν ἀνάμεσά μας, ὅπως οἱ σεβάσμιοι οἱ ἴσκιοι τους...
«Πάει οὑ κριάτους πέθανι / ψυχουμαχάει κι οὑ τύρους / κι παίρνει τὴ περηφανιά οὑ σκόρδους κι οὑ κρουμύδους».
Ἀπό κεῖ καὶ πέρα, ἀφοῦ μᾶς σερβίρει τὰ εὐώδη νηστίσιμα καὶ ντύσει τὸ σπίτι μὲ τῆς χαρμολύπης τὸ χιτῶνα, μᾶς ὁδηγεῖ στὸ εἰκονοστάσι καὶ μὲ περισσὴ φροντίδα μᾶς δείχνει τὴ Σταύρωση καὶ τὴν εἰς Ἅδου Κάθοδο τοῦ Κυρίου, γιὰ νὰ μᾶς φιλέψει μετὰ τὴν ἐλπίδα, ὅπως ὁ παπᾶς τὸ ἀντίδωρο στὴν Προηγιασμένη...

π. Κωνσταντῖνος Καλλιανός. Σκόπελος

Μεγάλη Ἑβδομάδα καὶ πάλι

πρωτοπρ. Κωνσταντίνου Καλλιανοῦ Μεγάλη Ἑβδομάδα καὶ πάλι

(...) Ψάχνοντας βρίσκεις κάποιες «συνταγὲς» -ἄς μοῦ συγχωρεθεῖ ἡ ἄπρεπη φράση, ἀλλὰ δὲν ἔβρισκα καταλληλότερη λέξη- μέσα στὶς ὁποῖες καθρεφτίζεις τὸν ἐαυτό σου καὶ πολὺ περισσότερο τὸν τρόπο μὲ τὸν ὁποῖο μπορεῖς νὰ προσεγγίσεις τὰ Γεγονότα. Γιατὶ τὰ κορυφαῖα καὶ θεοφίλητα βιώματα τοῦ Ἐρημίτου Νικοδήμου, ἑνὸς ἀφανοῦς καὶ ἀγνώστου ὁσίου ποὺ «ἔπασχε τὰ θεῖα», εἶναι ἀσφαλῶς ἕνας καθρέφτης ποὺ ἀποκαλύπτει θαυμάσια τὸ πραγματικό μας πρόσωπο, ἀφοῦ στὶς μέρες μας περίσεψαν τὰ προσωπεῖα. Ἀναφερόμενος, λοιπόν, ὁ ἐρημίτης Γέρων στὶς καθαγιασμένες αὐτὲς ἡμέρες καὶ βιώνοντας τὰ Πάθη τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ μὲ τρόπο ειλικρινῆ, φιλόθεο καὶ ἔντιμο, προσεύχεται μὲ θέρμη ψυχῆς, ἀλλὰ περισσότερο μὲ συμπάσχουσα διάθεση, λές καὶ βρίσκεται κι ὁ ἴδιος «παρὰ τῷ σταυρῷ»Του:

«Ὤ, ἀσύλληπτη ἀγριότης! Κύριέ μου Ἰησοῦ. Πόσο διεστράφησαν οἱ κατ᾿ εἰκόνα Σου πλασθέντες ἄνθρωποι! Σὲ τὶ δαιμονισμὸ περιῆλθαν τὰ τέκνα Σου, ὥστε νὰ μποροῦν νὰ εἰρηνεύσουν ἕως ὅτου σὲ ἰδοῦν νὰ σπαράζεις ἐπάνω στὸν αἱμόφυρτο Σταυρό Σου! Ὧ, ἀνυπέρβλητε σὲ συγχωρητικότητα καὶ ἀγάπη, γλυκύτατε Ἰησοῦ! Πῶς βαστοῦσαν οἱ καρδιές τους, βλέποντάς Σε ἀπλωμένον στὸν ξύλινο σταυρὸ Σου, ἄφωνο πρᾶο, νὰ καρφώνουν μὲ τόση σκληρότητα καὶ ἀναλγησία τὰ πανάγια χέρια καὶ πόδια Σου μπροστὰ στὰ μάτια τῆς θρηνούσης Μητέρας Σου;» (...).

Φωτογραφία:

Ἴδε ὁ Ἄνθρωπος. Ἐλαιογραφία τοῦ τέλους τοῦ 19ου αἰ. Ἔργο Ἰωασαφαίων. Καυσοκαλύβια. Ἅγιον Ὄρος.

ΤΗΣ ΠΡΟΗΓΙΑΣΜΕΝΗΣ ΤΟ ΠΑΝΙΕΡΟ ΘΑΜΒΟΣ

πρωτοπρεσβ. Κωνσταντίνου Καλλιανοῦ

Τῆς Προηγιασμένης τὸ πανίερο θάμβος

«Σοφία, ὀρθοί.

Φῶς Χριστοῦ φαίνει πᾶσι».

Φωτογραφία: Φῶς ἱλαρό στό καθολικό τῆς μονῆς Χιλανδαρίου

Τὸ φῶς τὸ ἰλαρὸ ποὺ ἁπλώνει ἡ λαμπάδα τῆς Προηγιασμένης τὸ νοιώθεις ὅτι εἶναι ἡ φωτεινὴ ματιὰ τοῦ Θεοῦ, ποὺ μεγαλύνει τὸν κόσμο. Εἶναι ἡ ἀπαστράπτουσα παρουσία Του ἀπό τότε, ἀπό τὸν καιρὸ τῆς Δημιουργίας, μὲ κεῖνο τὸ κορυφαῖο πρόσταγμα, «Καὶ ἐγένετο φῶς» (Γεν. 1, 3). Φωτεινὴ παρουσία ποὺ δὲν ἔπαψε νὰ εἰσέρχεται σὲ ὅλα μας τὰ σκότη καὶ νὰ τὰ φωτίζει: δίχως νὰ ἐξετάζει ποιὰ. Ἀρκεῖ τὶς θύρες τῆς ψυχῆς νὰ βρεῖ ἀνοικτές.

Στὸ μυρωμένο ἀνοιξιάτικο πρωϊνὸ ἀνεβαίνει τὸ εὐῶδες θυμίαμα κι ἀπό τὸ πρόσωπό Του κατεβαίνει φῶς Χριστοῦ καὶ καταυγάζει τὴν Ἐκκλησιὰ, τοὺς πιστοὺς, τὴν οἰκουμένη ὁλάκερη. Αὐτὸ τὸ Φῶς ποὺ αἰῶνες προσφέρεται, καὶ θὰ προσφέρεται, ἕως τῆς συντελείας, γίνεται τὸ μέσον διὰ τοῦ ὁποίου καὶ οἱ Γραφὲς καὶ οἱ Λόγοι καὶ ἡ Ἀνάγνωση τοῦ Σύμπαντος Κόσμου κατανοεῖται, ἐμβιώνεται, ὁδηγεῖ εἰς ὁδοὺς σωτηρίας.

Αἰῶνες στέκει στὴν Ὡραία Πύλη ὁ ἀρχαῖος ὁ παπᾶς, ἀκίνητος, εὐσχήμων, ἱεροπρεπὴς καὶ κατενυγμένος. Κρατᾶ τὴν ἀκοίμητα ἀναμμένη λαμπάδα τῆς Προηγιασμένης καὶ τὸ θυμιατὸ, γιὰ νὰ ὁρίσει τὴν προσευχὴ τῶν πιστῶν, νὰ συμμαζέψει τοὺς καημούς τους, τὶς μετάνοιες καὶ τὶς ίκεσίες τους καὶ νὰ τὰ τυλίξει σὲ νοητὰ ὀθόνια γκρίζου θυμιάματος, νὰ συμμαζέψει τὴν πίστη τους στὴ χρυσογάλανη φλόγα τοῦ κεριοῦ κι ὕστερα, ἥρεμα, ἁπλᾶ καὶ σὲ ἦχο λιτό, ὑφασμένο στὸν ἀργαλιὸ τῆς ταπείνωσης, ἀνοίγει τὴ θύρα τοῦ Θεοῦ μὲ τὸ «Κατευθυνθήτω».

Οἱ μετάνοιες εἶναι ἀσκήσεις ποὺ δὲν ἀποδεικνύουν μόνο τὴ συμμετοχὴ τοῦ σώματος, ἀλλὰ κυρίως τὴ συντριβὴ τῆς ψυχῆς. Γιατὶ ἐκεῖ πρέπει νὰ ἐπικεντρωθεῖ ἡ ὅλη διαδικασία μὲ ἀπότοκο τὴ θεραπεία… Ἄλλωστε, γι᾿ αὐτὸ «αἱ δυνάμεις τῶν οὐρανῶν ἀοράτως» μὲν, ἀλλὰ μαζὶ μας ἀτενίζουν καὶ διαπιστώνουν ὅτι, «ἰδού, εἰσπορεύεται ὁ Βασιλεὺς τῆς Δόξης». Γιὰ ποῦ, ἄραγε; Τὸ ἐρώτημα δυναμικό μεγαλειῶδες, οὐσιαστικό…. Διότι εἰσπορεύεται, εἰσοδεύει ὁ Βασλεύς τῆς Δόξης, μέσα στὸ ἅγιο Δισκάριο, μὲ τὴν ἡσυχία καὶ τὴ σιωπὴ τοῦ ναοῦ νὰ τὴν καταλύει, ν᾿ ἀνοίγει ρωγμὲς σωτήριες, τὸ ρυθμικὸ τὸ κουδούνισμα τοῦ θυμιατοῦ. «Ἰδοὺ θυσία…». Θυσία μυστική, ἀλλὰ καὶ τελειωμένη, ποὺ μόνο οἱ Δυνάμεις τῶν Οὐρανῶν μὲ τὰ παρθένα, τὰ φωτισμένα ἀπό τὸ θεῖο Του γνόφο μάτια, μὲ φρίκη βλέπουν καὶ καταννοοῦν, πασχίζοντας νὰ μᾶς εἰσάγουν ὅλους μας σ᾿ αὐτὸ τὸ μάθημα τῆς θυσίας καὶ τῆς προσφορᾶς. «Οὕτως ἠγάπησεν ὁ Θεὸς τὸν κόσμον….» (Ἰω. 3, 15) ἀντίθετα μὲ τὸν κόσμο ποὺ συνεχίζει, ὄχι μονάχα νὰ μὴν ἀγαπᾶ, ἀλλὰ ν᾿ ἀμφισβητεῖ καὶ νὰ ζητᾶ τὶς ἔτι καὶ ἔτι θυσίες Του… ποὺ τὶς ἀντιπροσωπεύουν, εὐτυχῶς, τὰ τῶν Ἁγίων Μαρτύρια… τὰ ὁποῖα ἀσφαλῶς σήμερα ὡς ἐπί τὸ πλεῖστον εἶναι μὲν ἀναίμακτα, ἀλλὰ μουσκεμένα ἀπό δάκρυα, ἱδρῶτες, ἀγωνία καὶ μεγάλη σωπὴ. Ποὺ γιὰ τὴν ἀντέξεις ἀπαιτεῖται νὰ μαθητεύσεις στὴ ἄλλη Σιωπὴ. Ἐκείνη τή σιωπή, ποὺ ἐκφράζεται μὲ διαφορετικὰ ρήματα· καὶ ποὺ ἐκκινεῖται ἀπό μιὰν ἄλλη Σιωπὴ. «Ὁ δὲ Ἰησοῦς ἐσιώπα» (Ματθ. 26, 63)

Εἰσπορεύεται ὁ Βασιλεὺς τῆς Δόξης, λοιπὸν. Κι ἐμεῖς βυθίζουμε τὴν ὕπαρξή μας στὰ βάθη τῶν αἰώνων καὶ ψηλαφοῦμε τὶς ἀρετὲς τῶν Πατέρων μας, οἱ ὁποῖοι «Πίστει καὶ πόθῳ» προσέρχονταν γιὰ νὰ καταστοῦν « μέτοχοι ζωῆς ἀθανάτου». Ἐκεῖνοι…. Ἐμεῖς;

Οἰ λέξεις αὐτὲς, «πίστις», δηλαδὴ, ποὺ δηλοῖ τὴν ἐμπιστοσύνη καὶ κάτι παραπάνω, καὶ «πόθῳ», ποὺ φανερώνει τὴν ἐπιθυμία, τὴ λαχτάρα τῆς παρουσίας κάποιου, διαπλέουν τὶς θάλασσες τοῦ χρόνου καὶ μᾶς ἀνταμώνουν· λέξεις χλωρὲς, νεοφορεμένες, ποὺ ἐπιμένουν νὰ μᾶς εἰσοδεύσουν, ὄχι μονάχα στὸ νόημά τους, ἀλλὰ καὶ στὸν κόσμο τους… Τὸν κόσμο τῆς Βασιλείας Του. Μιὰ θύρα τῆς ὁποίας εἶναι καὶ ἡ Προηγιασμένη…..

ΕΙΣΟΔΙΑ ΣΤΗ ΜΕΓΑΛΗ ΤΕΣΣΑΡΑΚΟΣΤΗ

Οἱ συνεργάτες τοῦ ΑΓΙΟΡΕΙΤΙΚΟΥ ΛΟΓΟΥ
εὔχονται σέ ὅλους τούς ἀναγνῶστες καλή, εὐλογημένη καί καρποφόρο πνευματικά Μεγάλη Τεσσαρακοστή.






φωτογραφία:
Ὑδατογραφία τοῦ Doug Patterson








Πρωτοπρεσβ. Κωνσταντίνου Καλλιανοῦ

Ἑσπέρας, Μέγα Προκείμενον... ἤ τῆς κυρα-Σαρακοστῆς τὰ εἰσόδια

Τό μενεξεδί δειλινό, ἡ μεγάλη καμπάνα τοῦ πρώτου κατανυκτικοῦ ἑσπερινοῦ, κι ὕστερα ἡ μικρὴ ἡ σύναξη τῶν πιστῶν, τῶν ὅσων πιστῶν, ποὺ περιμένουν μὲ τὸ ἄκουσμα τοῦ Μεγἀλου Προκειμένου νὰ δοῦν κι ἐφέτος νὰ εἰσοδεύει ἡ Κυρὰ-Σαρακοστή. Σοβαρή, σιωπηλή, μὲ τὸ λιπόσαρκο κορμί της νὰ κινεῖται ἀνάλαφρα μέσα στὸ νυχτωμένο ναὸ ποὺ εὐωδιάζει θυμίαμα, μελισσοκέρι καὶ τὸ ἄρωμα ποὺ ἔμεινε ἀπό τὴν πρωϊνὴ τὴ λειτουργία. Ποιὸς ξέρει, ἴσως νὰ τὸ ἀναδίνει κι ὁ Ἀμνὸς τῆς Προηγιασμένης ποὺ περιμένει πάνω στὴ Ἁγία Τράπεζα «σφαγιασθῆναι καὶ δοθῆναι εἰς βρῶσιν τοῖς πιστοῖς» (βλ. Χερουβικὸ Μ. Σαββάτου)...
Ἑσπέρας προκείμενον, λοιπόν, «Μὴ ἀποστρέψεις τὸ πρόσωπόν σου ἀπὸ τοῦ παιδός σου ὅτι θλίβομαι...». Οἱ στίχοι ἀκτινοβολοῦν μὲ ἀκρίβεια στὶς ψυχὲς τὸ φῶς τῆς Ἀναστάσεως, ποὺ ἄν καὶ ἀργεῖ, ἀχνοφέγγει στὸ βάθος τοῦ χρόνου, τοῦ χρόνου ποὺ ἄρχισε νὰ ντύνεται ἀπό ἀπόψε τὰ μώβ τοῦ πένθους. Μέχρι νὰ σκορπιστοῦν οἱ δάφνες καὶ τὰ ἄνθη τοῦ Μ. Σαββάτου στὸ «Ἀνάστα ὁ Θεός...», μαζὶ μὲ τὸ φωτεινό, τὸ ἀνοιξιάτικο χαμόγελο. Μέχρι τότε ὅμως...
Μέχρι τότε ὁ δρόμος εἶναι μακρὺς καὶ ἀνηφορικὸς. Κάπου-κάπου, σιμὰ στὰ βράδυα τῶν Χαιρετισμῶν, στὰ χαρμολυπικὰ τὰ Σάββατα καὶ τὶς φωτεινὲς τὶς Κυριακές, ξαποσταίνουμε, ὡς τὸ βράδυ τῆς Κυριακῆς ὅμως, ποὺ θ᾿ ἀκουστεῖ καὶ πάλι τὸ Μέγα Προκείμενο. Τότε, λοιπόν, θὰ περάσει ἀπό ἐμπρὸς μας ξανὰ ἡ Κυρα-Σαρακοστή, γιὰ νὰ μᾶς θυμίζει τὴν παρουσία της κι ἐμεῖς θὰ φυτέψουμε στὴν ψυχὴ μας ἄλλον ἔνα σπόρο ὑπομονῆς, καθὼς θὰ συλλαβίζουμε τὴν εὐχὴ τοῦ ''Ἁγίου τῆς κατανύξεως'', τοῦ ὁσίου Ἐφραὶμ τοῦ Σύρου. «Ναὶ, Κύριε, πνεῦμα ὑπομονῆς χάρισαί μοι..»
Ὅταν μὲ τὴ νύχτα ποὺ ἔρχεται, ἐπιστρέφουμε στὰ σπίτια μας, νοιώθουμε νὰ μᾶς συντροφεύει ἡ Κυρα-Σαρακοστὴ καὶ νὰ θρονιάζεται σὲ περίοπτη θέση, ἀφοῦ προηγουμένως μαζέψει ὅλα τὰ ἐδέσματα τῆς Τυρινῆς καὶ μᾶς θυμίσει τὸ τραγούδι ποὺ τὸ ἔλεγαν οἱ παλιὲς οἱ γιαγιές, ποὺ σήμερα δὲν ὑπαρχουν πιὰ καὶ μόνο τὰ λόγια τους περπατοῦν ἀνάμεσά μας, ὅπως οἱ σεβάσμιοι οἱ ἴσκιοι τους...
«Πάει οὑ κριάτους πέθανι / ψυχουμαχάει κι οὑ τύρους / κι παίρνει τὴ περηφανιά οὑ σκόρδους κι οὑ κρουμύδους».
Ἀπό κεῖ καὶ πέρα, ἀφοῦ μᾶς σερβίρει τὰ εὐώδη νηστίσιμα καὶ ντύσει τὸ σπίτι μὲ τῆς χαρμολύπης τὸ χιτῶνα, μᾶς ὁδηγεῖ στὸ εἰκονοστάσι καὶ μὲ περισσὴ φροντίδα μᾶς δείχνει τὴ Σταύρωση καὶ τὴν εἰς Ἅδου Κάθοδο τοῦ Κυρίου, γιὰ νὰ μᾶς φιλέψει μετὰ τὴν ἐλπίδα, ὅπως ὁ παπᾶς τὸ ἀντίδωρο στὴν Προηγιασμένη...

π. Κωνσταντῖνος Καλλιανός. Σκόπελος

ΕΚΑΤΟ ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΟΙΜΗΣΗ ΤΟΥ ΑΛΕΞ. ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗ. ΜΙΚΡΟ ΑΦΙΕΡΩΜΑ 2

π. Κωνσταντίνου Καλλιανοῦ

Ὄψεις

ποιμαντικοῦ διαλόγου

στὸ ἔργο τοῦ Ἀλέξανδρου Παπαδιαμάντη

Ὅπως ἀπέδειξε ὁ ἱστορικὸς τῆς Σκιάθου Ἰω. Ν. Φραγκούλας, οἱ ἱερεῖς ποὺ ἀναφέρονται στὰ διηγήματα τοῦ Ἀλέξανδρου Παπαδιαμάντη, κι ἐδῶ μνημονεύω μόνο τὰ σκιαθίτικα, εἶναι πρόσωπα ὑπαρκτά. Ἔτσι, ἐκτὸς ἀπό τὸν πατέρα του, τὸν παπα-Ἐμμανουὴλ, μνημονεύονται στὶς σελίδες του καὶ οἱ ἄλλοι ἐφημέριοι τῶν ἐνοριῶν τῆς Σκιάθου τοῦ τέλους τοῦ 19ου αἰ. Ὀφειλὴ ἐξάπαντος τιμητικὴ καὶ δικαία.
Οἱ ἐν λόγω ἐφημέριοι, λοιπόν, ποὺ δὲν ἔχουν καμμία ὑπεροψία ἤ διοικητικὲς καὶ ἄλλες ἰκανότητες, γιατὶ διακρατοῦν στὴ συνείδησή τους ὅτι εἶναι λειτουργοὶ τοῦ Ὑψίστου καὶ ταπεινοὶ Του διάκονοι, μοναδικό τους κριτήριο εἶναι ἡ μέριμνα γιὰ τὸ ποίμνιό τους μὲ τὶς δυνάμεις ποὺ διαθέ-τουν, δίχως νὰ νοιάζονται γιὰ τὴν προσωπική τους προβολὴ καὶ τὸ γόητρό τους. Τὶ τὸ χρειάζονται, ἄλλωστε, άφοῦ δὲν προσθέτει στὴν ψυχή τους τίποτε, ἄλλο, παρὰ μονάχα τὸ δηλητήριο τῆς ἔπαρσης καὶ τοῦ ναρκισσισμοῦ; Ἥσυχα, ταπεινά, κάποτε καὶ μὲ χιοῦμορ, διαλέγονται μὲ τοὺς ἁπλοϊκοὺς νησιῶτες, τοὺς ἐνορίτες τους, ποὺ τοὺς γνωρίζουν πολὺ καλὰ. Γι᾿ αὐτὸ καὶ τοὺς ἀντιμετωπίζουν μὲ εἰλικρίνεια καὶ φιλαδελφία, δίχως κανένα ἴχνος προσποιητῆς-φαρισαϊκῆς προσέγγισης. Κι αὐτὸ τοὺς ἀναπαύει, ἀλλὰ καὶ τοὺς ἐνισχύει.
Παράλληλα, παρατηροῦμε καὶ τὴν ἀπουσία τοῦ κηρύγματος ἀπὸ μέρους ἐκείνων τῶν ἱερέων, χωρὶς αὐτὸ νὰ σημαίνει παραίτηση ἀπό τὸ καθῆκον τῆς διδαχῆς καὶ τοῦ καταρτισμοῦ τῶν πιστῶν. Γιατὶ κήρυγμα γι᾿ αὐτοὺς τοὺς ἁπλοὺς καὶ ὀλιγογράμματους στὴν πλειοψηφία τους παπάδες εἶναι ἡ γνήσια λειτουργικὴ διακονία καὶ ζωή. Ὡστόσο πρέπει νὰ τονιστεῖ ὅτι οἱ ἐν λόγω ἱερεῖς δὲν ἀφήνουν κάποιες εὐκαιρίες, γιὰ νὰ νουθετήσουν τὸ ποίμνιό τους χρησιμοποιώντας τὴ διδαχὴ, μὲ λόγια λιτὰ, χωρὶς ὑπεροψία καὶ προσπάθεια νὰ πείσουν τοὺς γύρω. Γι᾿ αὐτὸ καὶ στη-ρίζονται στὸν γνήσιο ποιμαντικὸ διάλογο, μὲ σκοπὸ νὰ συνδράμουν τὶς ψυχὲς τῶν ἀνθρώπων.
Ἰκανὰ παραδείγματα βλέπουμε στὰ διηγήματα «Στὸ Χριστό, στὸ Κάστρο», «Λαμπριάτικος ψάλτης», κ.ἀ. Παραδείγματα ποὺ ἐπιτρέπουν στὸν ἀναγνώστη νὰ μαθητεύσει στὸν ἁγνὸ, ἄδολο καὶ τίμιο διάλογο, ἄσχετ᾿ ἄν τὸν ξυνίζουν φράσεις, ὅπως «- Ἔ! Πανάγο, γείτονα, δὲ ξέρουμε, βλέπω, τὶ λέμε... Ποῦ εἴμαστε ἐμεὶς ἰκανοὶ νὰ τὰ καταλάβουμε αὐτά...». Τὰ λόγια αὐτὰ τοῦ παπα-Φραγκούλη ἀπευθύνονται στὸν γείτονά του, τὸν Πανάγο τὸν καραβομαραγκό, ὅταν ἐκεῖνος, ἐν τῇ ἀφελείᾳ του ἀσφαλῶς, εἶπε πὼς ἄν ἤθελε ὁ Χριστὸς νὰ τὸν λειτουργήσουν, ἀνήμερα τὰ Χριστούγεννα θὰ ἔκανε καλωσύνη, ὥστε νὰ μπορέσουν νὰ μεταβοῦν στὸ δύσβατο Κάστρο. Γιὰ νὰ ἐξηγήσει στὴ συνέχεια ὁ «παλαιὸς ναυτικὸς»καὶ σημερινὸς παπᾶς, ὁ παπα-Φραγκούλης δηλαδή, ὅτι ἡ βαρυχειμωνιὰ γίνεται γιὰ καλὸ, καὶ γιὰ, τὴν εὐφορίαν τῆς γῆς καὶ γιὰ ὑγεία ἀκόμα. Ἀνάγκη ὁ Χριστὸς δὲν ἔχει νὰ πᾶνε νὰ τὸν λειτουργήσουνε... Μὰ ὅπου εἶναι μία μερικὴ προαίρεσις καλή, κ᾿ ἔχῃ κανεὶς τὸ χρέος νὰ πληρώσῃ, ἄς εἶνε καὶ τόλμη ἀκόμα, καὶ ὅπου πρόκειται νὰ βοηθήσῃ κανεὶς ἀνθρώπους, καθὼς ἐδῶ, ἐκεῖ ὁ Θεὸς ἔρχεται βοηθὸς καὶ ἐναντίον τοῦ καιροῦ, καὶ μὲ χίλια ἐμπόδια. Ἐκεῖ ὁ Θεὸς συντρέχει καὶ μὲ εὐκολίας πολλὰς καὶ μὲ θαῦμα ἀκόμα...»
Δὲ νομίζω νὰ ἔγινε ποτὲ τόσο σαφὲς καὶ παράλληλα βιωματικὸ μάθημα ὁμιλητικῆς, κηρυκτικῆς δηλ. τέχνης, ὅπου κυριαρχεῖ ἡ ἀντιστοιχία λόγου καὶ πίστεως. Μάθημα γιὰ μᾶς τοὺς κατοπινοὺς, ποὺ ἀρεσκόμασε στὴ θήρευση λόγων καὶ ἐντυπωσιακῶν ἐκφράσεων γιὰ ἐπίδειξη.
Ὁ παπα-Διανέλλος πάλι τοῦ διηγήματος «Ἐξοχικὴ λαμπρή», ὅταν γίνεται λόγος γιὰ τὰ μνημόσυνα- τὸ λεγόμενο κολλυβαδικὸ ζήτημα ἐξακολουθεῖ, βλέπετε, νὰ προβληματίζει- ἐν ἡμέρᾳ, μάλιστα, συμβολικῇ, ἐκείνη τοῦ Μεγάλου Σαββάτου, ὕστερ᾿ ἀπὸ διήγηση ποὺ εἶχε, νουθετικῷ τῶ τρόπῳ, ἀφηγηθεῖ ὁ παπα-Θεόφιλος (ὁ Μπουσιόπουλος, ἄραγε;) τονίζει μὲ σαφῆ τρόπο τὸ πόσο ὠφελοῦνται οἱ ψυχὲς ἀπό τὰ μνημόσυνα. Φυσικὰ ὄχι ἐκεῖνες τὶς τελετὲς ποὺ κατέληξαν νὰ γίνουν κοινωνικὲς ἐκδηλώσεις, ἀλλὰ τὶς μυστηριακὲς πράξεις τῆς Ἐκκλησίας, στὶς ὁποῖες κυριαρχεῖ ὁ εὐχαριστιακὸς-προσευχητικὸς χαρακτήρας (πρβλ. «Τὸ μυστήριον τῶν ἱερῶς κεκοιμημένων» τοῦ Ἀγ. Διονυσίου τοῦ Ἀρεοπαγίτου). Ἐξηγεῖ, λοιπόν, ὁ παπα-Διανέλλος, ὅτι ὁ σκοπὸς ποὺ εἰπώθηκε ἡ διηγήση ἀπό τὸν παπα-Θεόφιλο, ὅτι δηλ. κάποιος σώθηκε ἀπό τὸ θάνατο, «δὲν ἦτον νὰ δειχθῇ ἡ παντοδυναμία τοῦ Θεοῦ, ὅπου εἶναι ἀποδειγμένη δι᾿ ἀπείρων θαυμάτων, ἀλλὰ νὰ φανερωθῇ μόνον ἡ δύναμις τῶν μνημοσύνων καὶ τῶν διά τοὺς νεκροὺς προσφορῶν, καὶ ὅτι τίποτε τὸ ὁποῖον θυσιάζει ὁ ἄνθρωπος, τίποτε τὸ ὁποῖον προσφέρει εἰς τὸν Θεόν, εἰς τοὺς πτωχούς, καμμία καλὴ πρᾶξις, καμμία ἀρετή, καμμία ὑπομονή, κανὲν μαρτύριον, κανὲν δάκρυ, τίποτε δὲν χάνεται. Ὅλα σπείρονται εἰς γῆν ἀγαθήν, ὡς κόκκος τοῦ σίτου, εἶπεν ὁ Κύριος, ὅπου ἐὰν πέσῃ εἰς τὴν γῆν καὶ ἀποθάνῃ (καὶ τοιαῦτα εἶναι τὰ κόλλυβα, τοιοῦτοι καὶ οἱ νεκροί), πολὺν καρπὸν φέρῃ». Λόγια λιτὰ, νοικοκυρεμένα, φροντισμένα νὰ νουθετοῦν, γιατὶ δὲν ἐπιζητεῖ αὐτὸς ποὺ τὰ λέει νὰ ἐντυπωσιάσει καὶ νὰ δεχθεῖ ἐπευφημεῖες καὶ χειροκροτήματα, ἀλλὰ νὰ οἰκοδομήσει καὶ νὰ συνδράμει τὶς ψυχὲς ποὺ τοῦ ἐμπιστεύτηκε ὁ Χριστός.

( Πολύτιμος σύμβουλος στὴ μελετη αὐτὴ εἶναι τὸ βιβλίο τοῦ καθ. Ἀνέστη Γ. Κεσελόπουλου, Ἡ λειτουργικὴ παράδοση στὸν Ἀλέξανδρο Παπαδιαμάντη, Πουρναρᾶς, Θεσσαλονίκη 1994. Ἐπίσης γιὰ τὸ ζήτημα τοῦ διαλόγου βλ. τὸ πολὺ καλὸ βιβλίο τοῦ π. Φιλοθέου Φάρου, Ὁ διάλογος, Ἀκρίτας, Ἀθήνα )

π. Κων. Ν. Καλλιανός, Σκόπελος