Παταπίου μοναχοῦ Καυσοκαλυβίτου
Εὐθύμιος Λαυριώτης ὁ Τραπεζούντιος
Ἕνας ἀπό τους λογίους Καυσοκαλυβίτες θεωρεῖται καί ὁ προηγούμενος Εὐθύμιος
Λαυριώτης ὁ Τραπεζούντιος. Ὁ ἱερομόναχος Εὐθύμιος (περ.1718-1798), καταγόταν
ἀπό τή Μακεδονία, ἀλλά γεννήθηκε στήν Τραπεζοῦντα καί σύμφωνα μέ μαρτυρία ἔφερε
τό ἐπώνυμο Παρτσαλίδης. Τήν περίοδο 1775-1798 καί πάντως τήν ἐποχή πού στή μονή
ἦταν σκευοφύλακας ὁ λόγιος ἱερομόν. Κύριλλος Λαυριώτης, τοποθετεῖται ἡ
ἡγουμενεία του στή Μεγίστη Λαύρα. Τά ἔργα του εἶναι γραμμένα στή δημώδη γλώσσα.
Γιά τήν καυσοκαλυβίτικη περίοδο τοῦ Εὐθυμίου δέν σώζονται πολλές μαρτυρίες. Σ’
αὐτήν ἀναφέρεται ὁ μοναχός Ἰσίδωρος Καυσοκαλυβίτης καθώς καί ὁ Εὐλ. Κουρίλας
(‘‘Ὁ στιχουργός Εὐθύμιος Λαυριώτης ὁ Τραπεζούντιος καί ἡ Ἰερεμιάς του, ἀπό
προηγουμένου εἰς Καυσοκαλύβια μεταστάς, ἵνα ἐξωτερικεύσει τόν πόνον του’’).
Ἰδιόγραφος πάντως κώδικας τοῦ Εὐθυμίου βρίσκονταν μέχρι πρότινος στά
Καυσοκαλύβια. Πρόκειται γιά τόν κώδ. 208 (Καταλ. Κουρίλα) τῆς Καλύβης Γενεσίου
τῆς Θεοτόκου (παλαιό Κυριακό) μέ τόν χαρακτηριστικό τίτλο: ‘‘Μέλισσα ἤτοι βίβλος περιέχουσα πλεῖστά τε
καί ἐπωφελῆ διάφορα, ἅπαντα διά στίχων ποικίλων πολιτικῶν ἁπλῶν, συντεθέντων
καί φιλοπονηθέντων ὑπό τοῦ προηγουμένου τῆς Μεγίστης Λαύρας κύρ Εὐθυμίου
Τραπεζουντίου τοὐπίκλην Μακεδόνος’’.
Στή συνέχεια καί ἀπό τόν κώδ. Καυσοκαλυβίων 210,
σ. 45-46, τοῦ ἔτους 1913, γραμμένο ἀπό τόν φιλομαθή μοναχό Ἰσίδωρο
Καυσοκαλυβίτη (1885-1968), δημοσιεύουμε τήν περιγραφή τῆς εὐρύτερης περιοχῆς
τῶν Καυσοκαλυβίων:
Ἔτι δέ καί τήν Κερασάν καί τό Καυσοκαλύβι
καί Σκήτην τήν ἐρημικήν
Ἠλιοῦ τοῦ Θεσβίτη
Αὐτά ὅλα ὑπόκεινται εἰς τήν Μεγίστην
Λαύρα
καί εἰς αὐτήν
ὑποττάσονται ἀεί καί κατά πάντα
Τά ὁποῖα εὑρίσκονται μέσα στήν ἐρημίαν
μέσα εἰς τόπον ἥρεμον μέ ἄκραν
ἡσυχίαν
Σκήταις τά ὀνομάζουνε ἤτοι ἀσκηταρεῖα
ἐπειδή καί εὑρίσκονται μέσα στήν ἐρημία.
Σταῖς Σκήταις αὐταῖς βρίσκονται καί ἐν
πολλαῖς καλύβαις
καί σχεδόν περισσότεραις ἀπό
διακοσίαις
Εἰς ταῖς ὁποίαις κατοικοῦν ἀσκηταῖς
ἐρημίταις
πού λάμπουν εἰς τάς ἀρετάς ὡς
φαιδροί μαργαρίταις
Οἵτινες ζοῦν μίαν ζωήν τῷ ὄντι
μακαρίαν
ἀμέριμνον ἀτάραχον μέ πολλήν
ἡσυχίαν
Καί ὅλοι τους ἐργοχειροῦν ὁ καθείς ὅτι
ξεύρῃ
καί ἄνεργον δέν ἠμπορεῖ ἐκεῖ κανείς
νά εὕρῃ.
Ἄλλος μέν εἶναι καμιλαυχᾶς, ἄλλος δέ
καλλιγράφος
ἄλλος εἶναι κομποσχοινᾶς καί ἕτερος
ζωγράφος.
Ἄλλος σκάπτει ἐγκόλπια, ἄλλος κάμνει
λαβίδες
καί ἕτερος ποιεῖ σταυρούς κι
ἄλλος πάλιν σφραγῖδες.
Κι ἀπ’ αὐτά τά ἐργόχειρα εὐγάζουν τήν τροφήν
τους
πλήν μέ πολλήν ἐγκράτειαν περνοῦσι
τήν ζωήν τους.
Εἰς αὐτούς οὖν ὁ ἄνθρωπος, δίκαιον
εἶν’ καί πρέπει
νά ἐκφωνήσῃ τό ῥητόν,
ἐκεῖνο ὁποῦ λέγει,
πῶς τοῖς ἐρημικοῖς ζωή, ἡ μακαρία
ἔστι,
καί ὅτι ἔρως θεϊκός, τά
σπλάγχνα τούτων φλέγει.
Ἀπό τό μοναστήριον, ὡς δύο καί τρεῖς
ὥραις
εἶναι αὐταῖς ποῦ ἔγραψα, ἤγουν
οἱ σκήταις ὅλαις.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: Γιά τόν Εὐθύμιο καί τό ἔργο του βλ. Παντελεήμονος
Λαυριώτου, ‘‘Ἀποσπάσματα ἐξ ἀνεκδότου προσκυνηταρίου τῆς μονῆς Μ. Λαύρας’’, ΕΕΒΣ,
ΛΒ΄ (1963) 319-332.
- Φορόπουλου Ν., ΘΗΕ
τ. 5, στ. 1964. -Καραμανίδου Ἄννα, Εὐθύμιος Μακεδών
Τραπεζούντιος Λαυριώτης. Τό συγγραφικό του ἔργο (ἀνέκδοτη διδακτορική
διατριβή), Θεσσαλονίκη 2003.
- ‘‘Προσκυνητάριον ἀκριβέστατον τῆς ἐν τῷ ἁγιωνύμῳ Ὄρει τοῦ Ἄθωνος ἱερᾶς καί σεβασμίας βασιλικῆς καί Σταυροπηγιακῆς μονῆς μεγίστης Λαύρας,
συντεθέν διά στίχων πολιτικῶν παρά Εὐθυμίου Μακεδόνος τοῦ Τραπεζουντίου καί τῆς αὐτῆς μονῆς ἱερομονάχου’’, Κώδ. Λαύρας
Λ54. Στίς σ. 8-10 ὁ Εὐθύμιος αὐτοβιογραφεῖται σέ στίχους: σ. 9: «Ἡ μέν πατρίς μου, φίλτατε,
εἶν’ στόν Εὔξεινον Πόντον, ἤγουν τήν Μαύρην θάλασσαν
γένος δ’ ἐκ Μακεδόνων. / Κωνσταντίνου εἰμί υἱός ἐξ εὐσεβῶν προγόνων, ἐκ πόλεως δέ Τραπεζοῦς παλαιῶν αὐτοχθόνων»
