Η ΣΥΝΑΞΙΣ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ ΑΠΟΣΤΟΛΩΝ

   Ἡ Σύναξις τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων.

Ἅγιον Ὄρος. Καλύβη Ἁγίων Ἀποστόλων Σκήτης Καυσοκαλυβίων. 1861. 
Χείρ Ἰακώβου μοναχοῦ.

Ἡ εἰκόνα φιλοτεχνήθηκε στό ἐργαστήριο τοῦ μοναχοῦ Ἰακώβου († 20 Ἰουλίου 1899), πού καταγόταν ἀπό τό Φερτέκιοϋ τῆς ἐπαρχίας Ἰκονίου τῆς Μικρᾶς Ἀσίας καί ὁ ὁποῖος ἀσκήθηκε στήν καλύβη τῆς Ὑπαπαντῆς τῶν Καυσοκαλυβίων. Τοῦ μοναχοῦ Ἰακώβου, πού διετέλεσε Δικαῖος τῆς Σκήτης τό 1867[1], ἔχουμε ἐντοπίσει μέχρι στιγμῆς τά ἑξῆς ἐνυπόγραφα ἔργα: α) Στή Μεγίστη Λαύρα, στό ὑπέρθυρο τῆς ἐσωτερικῆς πύλης τῆς Μονῆς, εἰκόνα μεγάλων διαστάσεων τῆς Θεοτόκου στήν ὁποία δέονται οἱ ἅγιοι Ἀθανάσιος ὁ ἐν τῷ Ἄθῳ καί Μιχαήλ Συνάδων. Ἡ εἰκόνα φέρει τήν ἐπιγραφή: «Διά χειρός Ἰακώβου μ[οναχ]οῦ Καυσοκαλυβίτου 1887»[2] β) Στά Καυσοκαλύβια, στήν εἰκονοθήκη τοῦ Κυριακοῦ φυλάσσεται φορητή εἰκόνα τῶν ἀποστόλων Πέτρου καί Παύλου, τοῦ ἔτους 1861, πού φέρει τήν ὑπογραφή «χρ ἰακώβου» γ) στήν καλύβη τῶν Ἁγ. Ἀποστόλων βρίσκουμε τήν φορητή εἰκόνα τῆς Συνάξεως τῶν Δώδεκα Ἀποστόλων, τοῦ ἔτους 1861, πού φέρει τήν ἐπιγραφή: Δαπάνη Βενιαμίν μοναχοῦ καί τῆς συνοδίας αὐτοῦ Μαξίμου ἐκ νήσου Μυτιλήνης / Χείρ Ἰακώβου μοναχοῦ ἐν ἔτει 1861 Σεπτεμβρίου 11» (εἰκόνα). Ἡ τελευταία αὐτή φορητή εἰκόνα ἀντιγράφει τήν ἀντίστοιχη δεσποτική εἰκόνα τοῦ τέμπλου τοῦ παρεκκλησίου, πού φιλοτέχνησε ὁ ζωγράφος Κωνσταντῖνος Ἰωάννου ἀπό τή Σελίτσα Σισανίου τό 1855.

Ἀπόσπασμα ἀπό τη μελέτη τοῦ μοναχοῦ Παταπίου Καυσοκαλυβίτου

ΤΑ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΙΚΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ ΤΗΣ ΣΚΗΤΗΣ ΚΑΥΣΟΚΑΛΥΒΙΩΝ

(19ος– 20ός αἰ.).

---

[1] Ὁ Ἰάκωβος ὡς Δικαῖος ἐνήγαγε σέ δίκη στά Πατριαρχεῖα στίς 4 Μαρτίου τοῦ 1867, τήν συντεχνία τῶν Γουναράδων ζητώντας ἀπ᾿ αὐτήν τούς τόκους πού ὄφειλαν νά στέλνουν στά Καυσοκαλύβια καί διορίσας πληρεξούσιο τῶν Καυσοκαλυβίτων τό μοναχό Γεράσιμο Διονυσιάτη. Τό ἀποτέλεσμα ὅμως τῆς δίκης αὐτῆς δέν μᾶς εἶναι γνωστό (Χριστόφορος Κτενᾶς, ἀρχιμ., Ἅπαντα τά ἐν Ἁγίῳ Ὄρει ἱερά καθιδρύματα εἰς 726 ἐν ὅλῳ ἀνερχόμενα καί αἱ πρός τό δοῦλον ἔθνος ὑπηρεσίαι αὐτῶν, Ἐν Ἀθήναις 1935, σ. 647).

[2] Βλ. G. Millet, J. Pargoire, L. Petit, Recueil des Inscriptions Chretiennes de l’ Athos, Paris 1904 (φωτοαναστ. ἀνατ. "Ἁγιορειτική Ἐστία", Θεσσαλονίκη 2004), σ. 414-416, ἐπιγρ. 415.

Η ΣΥΝΑΞΗ ΤΩΝ Ο’ ΑΠΟΣΤΟΛΩΝ ΣΤΗΝ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΚΑΙ ΜΕΤΑΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΙΑ

                                         ΣΙΔΑΣ ΚΟΥΚΙΑΡΗΣ

Ἡ Σύναξη τῶν Ἑβδομήκοντα Ἀποστόλων στήν Βυζαντινή καί Μεταβυζαντινή Εἰκονογραφία

Η μοναδική διήγηση της Καινής Διαθήκης για τους Ο΄ Αποστόλους τους οποίους έστειλε ο Κύριος να κηρύξουν τον Λόγο Του βρίσκεται στο Ευαγγέλιο του Λουκά 10,1-24, όπου δεν παρατίθεται κατάλογος των ονομάτων τους. Οι Πατέρες όμως της Εκκλησίας της πρώτης χριστιανικής εποχής, προσπάθησαν να τους ταυτίσουν σταχυολογώντας πρόσωπα της Κ.Δ. κυρίως από το βιβλίο των Πράξεων Αποστόλων καθώς και τις επιστολές του αποστόλου Παύλου. Οι Ο΄Απόστολοι εικονίσθηκαν στους παρακάτω ναούς:

Μυστράς, Μονή Οδηγήτριας, Αφεντικό:

Οι  Ο΄ εικονίζονται στον γυναικωνίτη του ναού, στα τύμπανα και τις ενισχυτικές ζώνες. Αρχίζοντας από την ΒΑ κόγχη σώζονται εικονιζόμενοι 27. Εικονίζονται όλοι μέχρι τα γόνατα μετωπικοί, με χιτώνα και ιμάτιο, ωμοφόριο, κρατούν κλειστό ειλητάριο. Δίπλα στο όνομα τους δηλώνεται και ή επισκοπή τους.

Μυστράς, Μονή Παντάνασσας:

Οι Ο’ εικονίζονται στον γυναικωνίτη μέχρι τα γόνατα. Άλλοι κρατούν ευαγγέλια και άλλοι τυλιγμένα ειλητάρια. Δυστυχώς έχουν καταστραφεί τα ονόματα και οι έδρες της επισκοπής των περίπου 38 σωζόμενων Αποστόλων. Μόνον ενός στο βόρειο τοίχο σώζεται το όνομα

EP(MHC) ΔΑΛΜΑ(ΤΙΑC). Σ' αυτό το μνημείο διαπιστώνουμε μία σημαντική λεπτομέρεια, ότι δηλαδή μερικοί από τους Αποστόλους δεν φορούν το ωμοφόριο τους άλλα το κρατούν στα χέρια, ενώ οι απόστολοι Πέτρος και Παύλος, σύμφωνα με την παραδοσιακή εικονογραφία δεν φορούν ωμοφόριο.

Κύπρος, Καλοπαναγιώτης, Ναός Άγ. Ηρακλειδίου της Μονής Άγ. Ιωάννου Λαμπαδιστού:

Στη καμάρα της προθέσεως και τού διακονικού εικονίζονται ένδεκα

από τους θ" 'Αποστόλους και στην νότια πλευρά άλλοι δέκα.

Άγιον Όρος, Τράπεζα της Μονής Διονυσίου:

Οι Ο΄ Απόστολοι ζωγραφίζονται στο σύνολο τους στην νότια τράπεζα της Μονής Διονυσίου, ζωγραφισμένη το 1603.

Ελασσόνα, Άγ. Γεώργιος Δομενίκου:

Σώζονται, οκτώ από τους Ο΄ στο χώρο του ιερού (1611-1614).

Σαλαμίνα, Μονή Φανερωμένης:

Στο διακονικό και στην πρώτη διακοσμητική ζώνη εικονίζονται 33 από τους Ο΄Αποστόλους.

Οι κατάλογοι των Ο΄ Αποστόλων χρησιμοποιήθηκαν κατά των αιρετικών. Τούτο επιβεβαιώνεται και από το γεγονός ότι σ' όλα τα μνημεία όπου εικονίζεται ή Σύναξη των Ο΄ Αποστόλων συνδέονται με πρόσωπα ή γεγονότα τα όποια είχαν σχέση με τη διαμάχη μεταξύ 'Ορθοδόξων καί Παπικών.

Η εικόνιση της Συνάξεως των Ο΄Αποστόλων αποτελεί ένα ολοκληρωμένο εικονογραφικό θέμα. Τούτο επιβεβαιώνεται από το ότι οι Ο΄'Απόστολοι εικονίζονται πάντοτε ως ιεράρχες, ό ένας δίπλα στον άλλο, ενώ σημειώνονται επίσης και οι επισκοπές τους. Ή εικόνιση των Ο΄ είναι προβολή της 'Ορθόδοξης διδασκαλίας στους παπικούς, διότι οι αποστολικές επισκοπές ήταν πολλές και όχι μόνο ή Ρώμη και μάλιστα οι περισσότερες απ’ αυτές ανήκαν στον χώρο της Ανατολικής 'Ορθόδοξης 'Εκκλησίας.