ΧΑΡΙΤΩΝ Ο ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΣ

Παταπίου μοναχοῦ Καυσοκαλυβίτου

 

         Χαρίτων ὁ Πνευματικός, ὁ Τρικκαῖος (1836-1906)

   Ἕνα ἀπό τά μυρίπνοα ἄνθη τοῦ Περιβολιοῦ τῆς Παναγίας, πού βλάστησε σ᾿ αὐτό κατά τό δεύτερο μισό τοῦ 19^ου αἰώνα, εἶναι καί ὁ ἱερομόναχος Χαρίτων ὁ Πνευματικός, ὁ Τρικκαῖος (1836-1906)[1].

  Ὡς ἀσκητική νηπτική μορφή, ὁ παπα-Χαρίτων, ἀξιώθηκε τῶν ἐμπειριῶν τῆς νοερᾶς ἄθλησης, βαδίζοντας στ᾿ ἀχνάρια τῶν ἱεροπρεπῶν Κολλυβάδων, πού εἶχαν ἤδη μέ τό φιλοκαλικό τους κίνημα ἀναγεννήσει τόν Ἄθω καί -μέσω αὐτοῦ- σύνολο τόν ὀρθόδοξο κόσμο. Ὡς ἄριστος καί ἔμπειρος πνευματικός, πού «ἄφησε ἐποχή», στερέωσε καί βοήθησε δυσαρίθμητες ψυχές, πού προσέτρεχαν σ᾿ αὐτόν, στούς τόπους πού αὐτός κατά καιρούς ἀσκήθηκε. Ἡ μαθητεία του στό ξακουστό ἡσυχαστή τοῦ Ἄθωνα Χατζηγεώργη (+1886), τόν προετοίμασε καί καταστόλισε τόσο μέ τό χάρισμα τῆς προσευχῆς ὅσο καί τῆς διακριτικῆς ἀγάπης· ἀρετές πού ἐλκύουν καί ἀναπαύουν κάθε ψυχή. Ὡς ἡσυχαστής καί μύστης τῆς νοερᾶς προσευχῆς, συνέχισε τή μακραίωνη ἁγιορειτική ἡσυχαστική παράδοση, ἀποτελῶντας ἕναν ἀκόμη κρίκο στή χρυσή ἀλυσίδα τῶν πνευματοφόρων Ἁγιορειτῶν Πατέρων. Ὡς λόγιος καί φιλομαθής, ἀνέγνωσε καί ἀφομοίωσε πλῆθος βιβλίων χειρογράφων ἤ παλαιῶν ἐντύπων, στά  διάφορα μοναστικά κέντρα στά ὁποῖα αὐτός κατά καιρούς ἔζησε (Μετέωρα, Σινᾶ, Ἅγιον Ὄρος), ἀντιγράφοντας μάλιστα τά περισσότερα ἀπ᾿ αὐτά μέ ἄριστη καλλιγραφία καί ἐπιμέλεια. Περί τά ἑκατό ὑπολογίζονται τά χειρόγραφα βιβλία πού προέρχονται ἀπό τό χέρι του. Σέ ἀρκετά δέ ἀπ᾿ αὐτά, ὅπως γιά παράδειγμα, τό «Μέγα Γεροντικόν» ἤ τό «Λαυσαϊκόν», ἐκτός ἀπό τίς ἐκτεταμένες διορθωτικές καί συμπληρωματικές του παρεμβάσεις, πρόσθεσε καί προοιμιακά κείμενα δικῆς του συγγραφῆς· ἄριστο δεῖγμα τῆς γραμματοσύνης καί λογιότητας τοῦ ἀνδρός. Ὡς ὑμνογράφος καί ἄριστος γνώστης τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ τυπικοῦ, μᾶς ἄφησε πλῆθος τυπικές διατάξεις γιά μεγάλες ἑορτές, ἀνθολόγησε ἤ συνέθεσε συμπληρώματα πολλῶν Ἀκολουθιῶν ἤ τέλος, συνέθεσε ὁ ἴδιος ἄλλες[2].

   Πολυποίκιλα τά χαρίσματα τοῦ Ἁγίου Πνεύματος στόν πνευματικό παπα-Χαρίτωνα. Μεγάλη καί ἡ προσφορά τοῦ ἁγιορείτου αὐτοῦ στό πλήρωμα τῆς σύνολης ἐκκλησίας. Ὁ ἱερομόναχος Χαρίτων γεννήθηκε στίς 14 Δεκεμβρίου 1836 στό Μεγάλο Κεφαλόβρυσο τῶν Τρικάλων τῆς Θεσσαλίας. Ὁ πατέρας τοῦ ἦταν ἱερέας καί ἔφερε τό ἐπώνυμο Παπαδόπουλος (ἤ Παπαγεωργόπουλος), ὅπως καταγράφεται σέ χειρόγραφο τῆς Βιβλιοθήκης Καυσοκαλυβίων. Σπούδασε στά Τρίκαλα μεταξύ τῶν ἐτῶν 1844-1852 καί ἔπειτα, τό 1854, ποθῶντας τό μοναχικό βίο, ἀναχώρησε γιά τά πλησιόχωρα Μετέωρα καί ἀργότερα, στά 1857, γιά τό Ἅγιον Ὄρος, ὅπου ἔγινε ρασοφόρος μοναχός τό ἔτος 1862, παίρνοντας τό ὄνομα Χαρίτων. Τό 1865 ἀναχώρησε ἀπό τό Ἅγιον Ὄρος γιά τούς Ἁγίους Τόπους καί τή μονή Σινᾶ, ὅπου ἔγινε σταυροφόρος μοναχός. Στό Σινᾶ παρέμεινε πέντε χρόνια, ἀντιγράφοντας καλλιγραφικά πολλά χειρόγραφα ἀπό τήν περίφημη βιβλιοθήκη τῆς μονῆς. Τό 1870 ἀναχώρησε πάλι γιά τό Ἅγιον Ὄρος καί κατοίκησε μέχρι τό 1872 στή σκήτη τοῦ Ἁγίου Βασιλείου, στούς πρόποδες τοῦ Ἄθω. Στά 1872 γίνεται μεγαλόσχημος μοναχός στό Κελλί τοῦ ὁσίου Νείλου τοῦ Μυροβλύτου, πού βρίσκεται στήν περιοχή τῶν Καυσοκαλυβίων, ἀπό τόν γέροντα Ἱερόθεο τόν Πάτμιο, πρώην Ξενοφωντινό. Μεταξύ τῶν ἐτῶν 1873-1877 κοινοβιάζει στή μονή Κωνσταμονίτου, ὅπου ἔγινε καί πνευματικός, ἐνῶ τήν περίοδο 1877-1880 ἔζησε ὡς ὑποτακτικός τοῦ περίφημου Γέροντα Χατζηγεώργη, στήν περιοχή Κερασιά τῆς Μεγίστης Λαύρας. Στά 1880 ἐπιστρέφει στή σκήτη Ἁγίου Βασιλείου, ὅπου παρέμεινε μέχρι τό 1887, ἐνῶ μεταξύ τῶν ἐτῶν 1887-1889 τόν βρίσκουμε στό Κελλί τοῦ Ἁγίου Ἀρτεμίου (πλησίον τοῦ Ἁγίου Νείλου). Τέλος, ἀπό τό 1889 μέχρι τό τέλος τῆς ζωῆς ἀσκήθηκε στό Σπήλαιο τοῦ ὁσίου Ἀθανασίου τοῦ Ἀθωνίτου, ὅπου καί κυρίως ἔδρασε ὡς πνευματικός. Ἐκεῖ ἀπέκτησε τετραμελή ἐκλεκτή συνοδία καί ἀντέγραψε πλῆθος χειρογράφων.

   Ἑβδομῆντα χρόνια ἡ ἀμφοτεροδέξια αὐτή φύση, ὕφαινε τό περιούσιο ἐργόχειρο τῆς ψυχῆς του, προμνηστευόμενος ἀπό ἐδῶ τήν αἰώνια ζωή. Οἱ συνεχεῖς του μετακινήσεις -ὅπως παρατηρήσαμε στό παραπάνω συνοπτικό βιογραφικό- ὀφείλονται κυρίως στήν ἐπιθυμία του γιά περισσότερη ἡσυχία, γιά τήν τελειότερη καλλιέργεια τῆς προσευχῆς. Σάν διακριτικός Πνευματικός πού ἦταν, τόν προσκαλοῦσαν νά ἐξομολογήσει στίς ἱερές μονές Ἁγίου Παντελεήμονος, Κουτλουμουσίου, Κωνσταμονίτου καί φυσικά στήν εὐρύτερη περιοχή τῆς Μεγίστης Λαύρας. Ἡ προσφορά καί ἡ διακονία του στό μυστήριο τῆς μετανοίας ἄφησε ἐποχή. Σήμερα, ἕναν αἰώνα ἀπό τήν ὁσιακή του κοίμηση, ὁ Χαρίτων ὁ Πνευματικός ἀποτελεῖ, ἐκτός ἀπό πρότυπο λογίου ἁγιορείτου μοναχοῦ, ὑπόδειγμα ἁγιαστικοῦ καί ἀσκητικοῦ τύπου γιά ὅλους τούς μεταγενέστερους.

---

  [1] Περισσότερα γιά τή μεγάλη αὐτή ἀθωνική μορφή βλ. τή μονογραφία μας: Χαρίτων ὁ Πνευματικός (1836-1906). Βίος καί Ἔργα, ἔκδ. Βρυέννιος, Θεσσαλονίκη 2003, ὅπου παρατίθεται καί ἡ σχετική βιβλιογραφία.