ΤΟ ΑΓΙΟΝ ΟΡΟΣ ΚΑΙ Η ΑΝΕΠΙΤΥΧΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 1854 ΣΤΗ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗ

[...] Κατόπιν σκληρῆς μάχης πού δόθηκε στήν Κομίτσα, στά σύνορα τοῦ Ἁγίου Ὄρους, ὁ ὁπλαρχηγός Τσάμης Καρατάσος καί τό στράτευμά του ὑποχώρησαν πρός τό ἐσωτερικό τῆς ἀθωνικῆς χερσονήσου, ἀπό τήν ὁποῖα ἀποχώρησαν μέ πλοιάρια. Μέ τήν ἐπέμβαση τῶν προξένων τῆς Ἀγγλίας καί τῆς Γαλλίας στή Θεσσαλονίκη καί τήν παράλληλη δωροδοκία τῶν τουρκικῶν ἀρχῶν, ἀποτράπηκαν τά ἀντίποινα τῆς Τουρκίας πρός τούς Ἁγιορεῖτες. Τελικά ἡ Ρωσία ἔχασε τόν πόλεμο, ἀλλά μέ τή συνθήκη τῶν Παρισίων (1856) ἡ Τουρκία ὑποχρεώθηκε νά παραχωρήσει δικαιώματα ἰσοπολιτείας σέ ὅλους τούς κατοίκους τῆς αὐτοκρατορίας...

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ ΜΟΝΑΧΟΥ ΠΑΤΑΠΙΟΥ ΚΑΥΣΟΚΑΛΥΒΙΤΟΥ (ΔΙΔΑΚΤΟΡΙΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ):

 Ο ΜΟΝΑΧΟΣ ΙΑΚΩΒΟΣ ΝΕΑΣΚΗΤΙΩΤΗΣ ΚΑΙ ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ

ΑΓΙΟΝ ΟΡΟΣ 2014

Μαρμάρινη προτομή τοῦ Τσάμη Καρατάου σέ κεντριική πλατεία τοῦ Πολυγύρου

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Μαµαλάκη Ἰ., Τά δραµατικά γεγονότα τοῦ 1854 στήν Χαλκιδική καί τό Ἅγιον Ὄρος, Θεσσαλονίκη 1967

Χρήστου Π., Τό Ἅγιον Ὄρος. Ἀθωνική πολιτεία-Ἱστορία Τέχνη Ζωή, ἐκδ. Ἐποπτεία, Ἀθῆναι 1987.σ. 276).

Κώδ. Ἁγ. Παύλου 350, σ. 34-35

ΤΟ ΑΓΙΟΝ ΟΡΟΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ

  Κατά τήν Ἐπανάσταση, τό Ἅγιον Ὄρος, σύσσωμο συμμετεῖχε στόν ἀγῶνα. Ἡ ἐνεργός αὐτή συμμετοχή τῶν μοναχῶν εἶχε ὅμως τραγικές δημογραφικές καί οἰκονομικές συνέπειες.

   Ἡ Ἐπανάσταση στή Χαλκιδική ξέσπασε τόν Μάϊο τοῦ 1821 ὑπό τόν ὁπλαρχηγό Χάψα καί τόν Ἐμμανουήλ Παπᾶ. Μέ πανηγυρική συνάθροιση στό ναό τοῦ Πρωτάτου ὁ Ἄθωνας προσχώρησε στό ἐπαναστατικό αὐτό κίνημα. Ὁ Παπᾶς μάλιστα τέθηκε ἀπό τούς Ἁγιορεῖτες ἀρχιστράτηγος τοῦ ἀγώνα στή Χαλκιδική. 

Γιά τίς ἀνάγκες τῶν πολεμικῶν ἐπιχειρήσεων οἱ Μονές παραχώρησαν τά κανόνια τους, πυρομαχικά καί τρόφιμα, ἐνῶ μετέτρεψαν τά χαλκιάδικα σέ ὁπλουργεῖα. Οἱ ἐνέργειες τῶν Ἁγιορειτῶν συντονίζονταν ἀπό τήν Ἱερά Κοινότητα. Εἶναι χαρακτηριστικό ὅτι στόν στρατό τοῦ Παπᾶ, σέ σύνολο 3.900 πολεμιστῶν, οἱ 1.000 τουλάχιστον ἦταν Ἁγιορεῖτες μέ ἐπικεφαλῆς τόν ἀρχιμανδρίτη Θεόφιλο Βατοπαιδινό, τόν ἀρχιμανδρίτη Γρηγόριο Κουτλουμουσιανό, τόν προηγούμενο Ναθαναήλ Λαυριώτη, τόν Γεδεών Ξενοφωντινό καί τόν Ἠσαΐα  Χιλανδαρινό. Εἰδικότερα, ἡ μονή Ἐσφιγμένου, στήν ὁποῖα καί ἐκάρη μοναχός ὁ Ἰάκωβος Νεασκητιώτης, συμμετεῖχε μέ ὅλους τούς μοναχούς της στήν Ἐπανάσταση.

 Σ᾿ αὐτό συνετέλεσε τό γεγονός ὅτι ὁ ἡγούμενός της Εὐθύμιος, πού διακόνησε καί σάν γραμματέας τοῦ πατριάρχη Γρηγορίου Ε’, Φιλικός, ἀλλά καί στενός συνεργάτης τοῦ Παπᾶ, ἀπό τίς πρῶτες μέρες τῆς Ἐπανάστασης διορίστηκε ἀπό τήν Κοινότητα «διά τήν φύλαξιν τοῦ τόπου», «νά ἐπιστατῇ καί ἐφορεύῃ» τόν ἐπαναστατικό στρατό στή Βίγλα, στά σύνορα τοῦ Ἁγίου Ὄρους. Τίς ἡμέρες ἐκεῖνες, «εἰς τήν ἐπανάστασιν τῆς Ἑλλάδος», μαρτύρησαν στή Θεσσαλονίκη «δεκαέξι τόν ἀριθμόν προσεστῶτες τῆς Μεγίστης Λαύρας, ἡγούμενοι καί προηγούμενοι».

ΜΑΡΜΑΡΙΝΗ ΠΡΟΤΟΜΗ ΤΟΥ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΠΑΠΑ ΣΕ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΠΛΑΤΕΙΑ ΤΟΥ ΠΟΛΥΓΥΡΟΥ 

    Μετά τήν καταστολή τῆς Ἐπαναστάσεως στή Χαλκιδική ἀπό τόν τουρκικό στρατό, ἀκολοήθησαν αἱματηρά ἀντίποινα. Ἡ Ἱερά Κοινότητα προέβη σέ ἄρση τοῦ ἀβάτου μέ ἀποτέλεσμα νά καταφύγουν στό Ὄρος 7.000 γυναικόπαιδα ἀπό τή Χαλκιδική καί τά γύρω νησιά. Παράλληλα, ἀπό τό Φεβρουάριο τοῦ 1822, ὁπότε καί συνθηκολόγησε ἡ Ἱερά Κοινότητα (Δεκέμβριος τοῦ 1821), τουρκικά στρατεύματα ἀπό 3.000 ὁπλίτες ἐγκαταστάθηκαν στόν ἱερό τόπο, ὅπου καί παρέμειναν γιά τά ἑπόμενα ἐννέα χρόνια, βιαιοπραγώντας καί λεηλατώντας τά ἱερά ἀθωνικά σκηνώματα. 

Καθ᾿ ὅλο αὐτό τό διάστημα τρέφονταν ἀπό τίς Μονές καί ὑπηρετοῦνταν ἀπό τούς μοναχούς. Παράλληλα, πολλοί ἀπό τούς Ἁγιορεῖτες ἐγκατέλειψαν τόν Ἄθωνα εἴτε μέ πλοιάρια τῶν μονῶν ἤ μέ πλοῖα πού ἔρχονταν ἀπό τά νησιά, παίρνοντας μαζί τους ἀτομικά ἀντικείμενα καί ἱερά κειμήλια. Οἱ πρόσφυγες μοναχοί ἐγκαταστάθηκαν στά πλησιέστερα νησιά τῶν Βορείων Σποράδων ἀλλά καί στήν Ὕδρα.[ ...] 

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ (ΔΙΔΑΚΤΟΡΙΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ) ΤΟΥ ΜΟΝΑΧΟΥ ΠΑΤΑΠΙΟΥ ΚΑΥΣΟΚΑΛΥΒΙΤΗ : 

 Ο ΜΟΝΑΧΟΣ ΙΑΚΩΒΟΣ ΝΕΑΣΚΗΤΙΩΤΗΣ ΚΑΙ ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ

 (ΑΓΙΟΝ ΟΡΟΣ 2014)