Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΤΡΙΩΝ ΙΕΡΑΡΧΩΝ ΙΑΣΙΟΥ ΚΑΙ ΤΟ ΑΓΙΟΝ ΟΡΟΣ. ΜΕΡΟΣ Δ'

Ioan Moldoveanu - Καθηγητής

Συνέχεια απο το Μέρος Γ'

Αργότερα, οι Φαναριώτες ηγεμόνες θα επιβληθούν χάρη στις ευεργεσίες προς το μολδαβικό αυτό μοναστήρι. Έτσι, έδιναν 150 τάληρα ετησίως, για να αγοράζονται 200 οκάδες κεριού, το 1744 ο Μιχαήλ Ρακόβιτσας, το 1763 ο Κωνσταντίνος Τσεχάνος και το 1775 ο Αλέξανδρος Ιωάννης Υψηλάντης[28]. Από τον Νικόλαο Μαυροκορδάτο της Μολδαβίας έλαβε η Μεγάλη Σύναξη 200 γρόσια ετησίως, το 1714. Κατά τη διάρκεια των ετών 1692-1733, η Κοινότητα του Αγίου Όρους λάμβανε ακόμη χρήματα από τη μονή των Τριών Ιεραρχών. Υπάρχει και μια καταγραφή των ελεών που απεστάλησαν στο Άγιον Όρος, από τη Μολδαβία, και από τη Βλαχία, κατά τη περίοδο 1694-1742[29].

Εν τω μεταξύ, η μονή των Τριών Ιεραρχών ερημώθηκε, αλλά ανεγέρθηκε γύρω στα 1741-1742. Στα 1804-1806 ανεγέρθηκε ο πύργος του κωδωνοστασίου, με τη βοήθεια των Άγιορειτών πατέρων[30] και το 1809 έκανε αναστηλώσεις ο αρχιμανδρίτης Σεραφείμ Καρακαλλινός, ηγούμενος τότε στην ίδια μονή[31]. Ο ίδιος ο Σεραφείμ έκανε επιδιορθώσεις και στο μετόχι του Αγίου Αθανασίου-Κοπόου, το οποίο “ύψωσε με πολύ δαπάνη, εκ βάθρων, αφού το βρήκε χαλασμένο, το έτος 1809 μ.Χ.”[32].

Ο Σεραφείμ διορίστηκε ηγούμενος στους Τρείς Ιεράρχες μετά τον Κωνσταντίνο Γρηγοριάτη[33], στον οποίο η Κοινότητα επέβαλε κάποιους όρους με σκοπό την εκκαθάριση της δύσκολης κατάστασης της Μονής του Ιασίου. Αυτό έγινε διότι, πολλές φορές, οι διορισμένοι ηγούμενοι δούλευαν προς όφελος της δικής τους μονής ή για προσωπικό τους όφελος, ώστε τα χρήματα που χρέωναν στην Κοινότητα δεν έφταναν ποτέ εκεί.

Με ημερομηνία 6 Απριλίου υπάρχει ένα συμφωνητικό γράμμα του νέου ηγουμένου, Κωνσταντίνου Γρηγοριάτη, στο οποίο δηλώνεται ότι, με απόφαση της Κοινότητας του Αγίου Όρους, οι έξαρχοι τον διόρισαν ηγούμενο της Μονής των Τριών Ιεραρχών στο Ιάσι, με τους παρακάτω όρους:

1. Η διάρκεια της ηγουμενίας του ορίζεται σε επτά χρόνια και στο διάστημα αυτό, η Κοινότητα δεν έχει το δικαίωμα να τον διώξει από τη θέση του, χωρίς σοβαρό λόγο.
2. Το ετήσιο ενοίκιο που ο ηγούμενος χρωστάει προς την Κοινότητα καθορίζεται σε 7.500 γρόσια, τα οποία θα καταβάλλονται σε τρείς δόσεις στους επιτρόπους του Αγίου Όρους.
3. Ο ηγούμενος δε θα αποδίδει λογαριασμό προς την Κοινότητα.
4. Τα έξοδα για τη συντήρηση της μονής και των μετοχίων της δεν πρέπει να αποβαίνουν είς βάρος του ετησίου ενοικίου προς την Κοινότητα.
5. Θα παραδώσει στο τέλος της θητείας την κινητή και ακίνητη περιουσία της μονής, ενώ το πλεόνασμα θα ανήκει στον ίδιο.
6. Απαγορεύεται η ανταλλαγή ή η πώληση ακίνητης περιουσίας της μονής.
7. Οι δωρεές των χριστιανών θα περιέρχονται στο μοναστήρι και όχι στον ηγούμενο.
8. Αν κατά το τέλος της ηγουμενίας του βρεθεί χρέος, αυτό θα εξοφλείται από τον ηγούμενο, ενώ ο ίδιος θα αντικαθιστά οποιοδήποτε αντικείμενο λείπει.
9. Σε περίπτωση πολέμου, το ετήσιο ενοίκιο δε θα καταβάλλεται.
10. Αν συμβεί πυρκαγιά στο μοναστήρι, ο ηγούμενος οφείλει να ειδοποιήσει την Κοινότητα, η οποία θα φροντίσει για την αποκατάσταση των ζημιών.
11. Ο ηγούμενος οφείλει να καταβάλει στους τέσσερις Εξάρχους, που τον είχαν εγκαταστήσει στη μονή 1.000, γρόσια για τα έξοδα τους.

Για την τήρηση των όρων αυτών από τον Κωνσταντίνο, εγγυάται η μονή Γρηγορίου. Αν αυτός αποδεχθεί ανίκανος ως ηγούμενος, η Κοινότητα έχει το δικαίωμα να τον καθαιρέσει. Σε περίπτωση που ο ίδιος πεθάνει, κληρονόμος του, αλλά και υπεύθυνος απέναντι στην Κοινότητα, θα γίνει η μονή Γρηγορίου[34].

[Συνεχίζεται]

[28]  V. A. URECHIA, Istoria românilor, II (1774-1786), Βουκ., 1896, σ. 103-104.

[29]  Χ. ΓΑΣΠΑΡΗ, Ἀρχείο Πρωτάτου…., κωδ. 3, σ. 16-17, αρ. 32-34.

[30] STOICESCU, Repertoriul bibliografic…., σ. 480-485.

[31] STOICESCU, Repertoriul bibliografic….; Μαθαίνουμε από δύο έγγραφα του αρχείου του Πρωτάτου ότι ο Σεραφείμ Καρακαλλινός, ηγούμενος των Τριών Ιεραρχών, λόγω της πυρκαγιάς και του σεισμού που έγιναν, δανείστηκε κατά τα έτη 1806-1821, για την αντιμετώπιση των εξόδων της επιδιόρθωσης και ανέγερσης κτηρίων που είχαν καταστραφεί – ΓΑΣΠΑΡΗ, Ἀρχείο Πρωτάτου…., κωδ. 6, αρ. 21 και 22, σ. 136-137.

[32]  Ν. IORGA, Inscripţii din Bisericile României, 1905, II, σ. 447; G. BALŞ, Bisericile şi mănăstirile moldoveneşti…., σ. 128.

[33] Όντως, ο Σεραφείμ δεν ήταν διάδοχός του Κωνσταντίνου, αλλά του Μελετίου Ιβηρίτη και του Συνεσίου Χιλανδαρινού. Όμως, ο Κωνσταντίνος ήταν εκείνος στον οποίο, για πρώτη φορά, του επιβλήθηκαν οι όροι αυτοί – ΓΑΣΠΑΡΗ, Ἀρχείο Πρωτάτου…., κωδ. 6, αρ. 20, σ. 136. Όσον αφορά το ζήτημα των καταχρήσεων που έκαναν πολλές φορές οι ηγούμενοι στα αθωνικά μετόχια της Μολδοβλαχίας, κάποιος Χάτζη-Σάββας ομολογεί στις 4 Ιουλίου 1784, με γράμμα προς την Κοινότητα, ότι ο Ιγνάτιος ηγούμενος των Τριών Ιεραρχών είχε αναθέσει σε ειδικούς τη σύνταξη πλαστών καταστίχων με σκοπό την κατάχρηση χρημάτων της μονής. Στα κατάστιχα αυτά, ο Χάτζη-Σάββας είχε φροντίσει να καταχωρηθούν και άλλα 15 πουγγιά ως δήθεν έξοδα της μονής. Για το λόγο αυτό ζητά συγχώρηση για την ιεροσυλία που είχε διαπράξει – ΓΑΣΠΑΡΗ, Ἀρχείο Πρωτάτου…., κωδ. 3, αρ. 15, σ. 47. Για όλα αυτά, το 1784, η Μεγάλη Σύναξη διέταξε τους τότε επιτρόπους της να διενεργήσουν έλεγχο στους λογαριασμούς του ηγουμένου Ιγνατίου Λαυριώτη και να διορίσουν άλλο ηγούμενο στην παραπάνω μονή – ΓΑΣΠΑΡΗ, Ἀρχείο Πρωτάτου…., κωδ. 3, αρ. 16, σ. 47; αρ. 18, σ. 48.

[34]  ΓΑΣΠΑΡΗ, Ἀρχείο Πρωτάτου…., κωδ. 6, αρ. 61-62, σ. 158-9.

ΠΗΓΗ: ΑΓΙΟΡΕΙΤΙΚΕΣ ΜΝΗΜΕΣ

ΔΩΡΕΕΣ ΜΟΛΔΑΒΩΝ ΗΓΕΜΟΝΩΝ ΣΤΟ ΑΓΙΟ ΟΡΟΣ. ΜΕΡΟΣ Γ'

Ioan Moldoveanu - Καθηγητής

Συνέχεια απο το Μέρος Β'

Σε μια τέτοια κρίσιμη περίοδο ήρθε για ολόκληρο το Άγιον Όρος η μεγάλη δωρεά του Μολδαβού ηγεμόνα Βασιλείου Λούπου. Αναφερόμαστε στην αφιέρωση της μεγαλειώδους του μονής των Τριών Ιεραρχών στο Ιάσι, κατά το 1641[17], αφού ο πρίγκιπας είχε πληρώσει τους φόρους όλων των Αγιορειτικών μονών προς τους Τούρκους. Η πληρωμή αυτή δεν έγινε, βέβαια, ξαφνικά, αλλά βαθμιαίως, κατά τη διάρκεια όλης της ηγεμονίας του (1634-1653)[18]. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ο Οικουμενικός Πατριάρχης Αθανάσιος Πατελάρος έγραφε σ’ένα γράμμα, που ο Μελέτιος Συρίγος το έφερε στη Μόσχα, πολύ εγκωμιαστικά λόγια για τον ηγεμόνα: “αρωγός προς όλους εκείνους που του ζητούσαν κάτι, που είχε πάντα το θησαυροφυλάκιό του ανοικτό και η ευσπλαχνία του αγκαλιάζει γεναιόδωρα όλους τους φτωχούς. Όπως ο ποταμός Νείλος ποτίζει ολόκληρη την Αίγυπτο, έτσι ο ισχυρός αυτός ηγεμόνας πλήρωσε όλα τα αναρρίθμητα χρέη του αγίου και ζωοδότου Τάφου και σκοπεύει να κάνει μια άλλη μεγαλύτερη ακόμη ελεημοσύνη”[19] (μετάφραση). Και συνέχιζε: “μοναδικός υποστηρικτής και μοναδική δόξα του ελληνικού μας έθνους, μοναδικό του φως…διότι οι Έλληνες δεν έχουν αυτοκράτορα, εσύ, άξιος μνημόνευσης, είσαι για μας αυτοκράτορας”[20] (μετάφραση).

Ήταν όντως η περίοδος μεγάλων δωρεών, επειδή τότε, ο ηγεμόνας αυτός είχε αφιερώσει και άλλα μοναστήρια, εκτός από τη μονή των Τριών Ιεραρχών, μαζί με τις περιουσίες τους. Σ’ένα κυρόβουλλο της 20^ης Φεβρουαρίου 1702, που ανήκε στον Κωνσταντίνο Δούκα της Μολδαβίας, γράφονταν τα εξής: αφού ο Βασίλειος Λούπου είχε αφιερώσει πρώτα στο Άγιον Όρος το μοναστήρι Κοπόου (του Αγίου Αθανασίου), έχτισε τη μονή των Τριών Ιεραρχών στην οποία είχε υπαγάγει τον Άγιο Αθανάσιο και, έτσι, αφιέρωσε τα δύο στο Άγιον Όρος[21].

Στις 6 Μαρτίου 1641 αφιέρωσε στους Τρείς Ιεράρχες και τον ηγεμονικό του ναό στην πόλη Bacău[22], o οποίος χτίστηκε από τον Αλέξανδρο, γιό του Στεφάνου του Μεγάλου και ανοικοδομήθηκε από το Βασίλειο Βόδα. Η δωρεά αυτή επικυρώθηκε στις 18 Αυγούστου 1666 και από τον Αλέξανδρο Ηλιά[23].

Νωρίτερα, στις 2 Απριλίου 1656, ο Γιώργιος Στέφανος της Μολδαβίας, είχε παραχωρήσει στη μονή των Τριών Ιεραρχών το δικαίωμα ιδιοκτησίας στα χωριά Ταμασένι, Ρακιτένι και Ιουγκάνι, με σκοπό τη διατροφή των Ελλήνων δασκάλων που είχαν αντικαταστήσει τους Σλάβους. Ταυτόχρονα, τα χωριά αυτά απαλάσσονταν από τους φόρους[24]. Το γεγονός ότι, το 1656, υπήρχαν Έλληνες δάσκαλοι στους Τρείς Ιεράρχες, σημαίνει ότι τότε το μοναστήρι ήταν ήδη αφιερωμένο στο Άγιον Όρος[25].

Σιγά-σιγά, η μονή των Τριών Ιεραρχών περιέλαβε στην ιδιοκτησία της περισσότερα χωριά και κτήματα, αμπελώνες, λειμώνες, οίκους, ιχθυοτροφεία, μια σπουδαία περιουσία, η οποία, κατά το 1827, έδινε ένα ετήσιο εισόδημα 50.000 ρουμανικών πιαστρών ή 250.000 λέι[26].

Πέραν της μονής αυτής, εισόδημα στο Άγιον Όρος έδιναν και οι ηγεμόνες της Βλαχίας. Έτσι, ο Γρηγόριος Γκίκας (1659-1664) όριζε για όλα τα (20) μοναστήρια του Αγίου Όρους να βγάλουν ετησίως ανά 1.000 όγκους αλατιού από τα μεγάλα αλατωρυχεία. Έδινε άδεια στους πατέρες να πουλήσουν το αλάτι αυτό ή να το “κάνουν οτιδήποτε θέλουν τα μοναστήρια”[27].

[Συνεχίζεται]

[17] O BOGDAN, Despre daniile…, σ. 26 διευκρίνιζε ότι το έγγραφο διασώζεται στο αρχείο της μονής Διονυσίου. Ο NĂSTUREL, Le Mont Athos…, σ. 83 χρονολογεί την αφιέρωση κατά το 1645 (κατά τον Δ. Πετρακάκο, Νέαι πηγαί των θεσμών του Αγίου Όρους, Αλεξάνδρεια, 1915, σ. 17). Πολλά άλλα έγγραφα που αφορούν τη μονή Τριών Ιεραρχών διαφυλάσσονται, όπως είδαμε, στο αρχείο του Πρωτάτου και ταξινομήθηκαν από τον Χ. Γάσπαρη, ο.π. Πρίν απ’αυτόν, ταξινόμησαν έγγραφα ο Ευλόγιος Βατοπαιδινός, ο Δανιήλ Δοχειαρίτης, ο Ιωασάφ ΑΓΙΟΠΑΥΛΙΤΗΣ, ο Γαβριήλ ΣΤΑΥΡΟΝΙΚΗΤΙΑΝΟΣ και ο Στέφανος ΓΡΗΓΟΡΙΑΤΗΣ στο έργο: Κατάλογος τῶν ἐν τῶ ἀρχείω τῆς ιεράς Κοινότητος αποκειμένων τυπικῶν τοῦ Ἀγίου Ὀρους, χρυσβούλλων βλαχικῶν καὶ κυροβούλλων, συγγιλλίων, φερμανίων καὶ διαφόρων ἀλλῶν ἐπισήμων ἐγγράφων, Ἀθήναι, 1921.

[18] N. IORGA, Documente privitoare la istoria românilor culese de E. de Hurmuzaki, vol. XIV, 1, Βουκουρέστι, 1914-1936 (= Hurmuzaki), σ. 441-2; Iorga, Bizanţ după Bizanț (Βυζάντιο μετά το Βιζάντιο), εκδ. 1972, σ. 169 (ελλην. εκδ. 1984, σ. 183); ΜΑΜΑΛΑΚΗΣ, Το Αγιον Ορος διά μέσου των αιώνων, σ. 266. Ο Constantin COJOCARU, Biserica Moldovei sprijinitoare a Orientului Ortodox, II, sec. XVII-XVIII (Η εκκλησία της Μολδαβίας ως υποστηρίκτρια της Ορθοδόξου Ανατολής), “MMS”, LXIII, 1987, αρ. 3, σ. 46 έλεγε πως ο ηγεμόνας πλήρωσε τα χρέη αυτά κατά το 1645.

[19] HURMUZAKI, XIV, 1, σ. 174, αρ. 256.

[20] Pr. Prof. I. RAMUREANU, Contribuţia Ţărilor Române la dobândirea independenţei naţionale a poporului grec (Η συμβολή των ρουμανικών χωρών στην απόκτηση εθνικής ανεξαρτησίας του Ελληνικού Λαού), “Biserica Ortodoxă Română”, XC, 1972, αρ. 1-2, σ. 135.

[21] Catalogul documentelor moldoveneşti din Arhiva centrală a statului (Ο κατάλογος των μολδαβικών εγγράφων στο κεντρικό κρατικό αρχείο), IV, Βουκ., 1970, σ. 31, αρ. 119; Ana DOBJANSKI, V. SIMION, Arta în epoca lui Vasile Lupu (Η τέχνη στην εποχή του Βασιλείου Λούπου), Ιάσι, 1979, σ. 32. Όσον αφορά τα δύο μνημεία, λεπτομέρειες βρίσκονται στον Nicolae STOICESCU, Repertoriul bibliografic al localităţilor şi monumentelor medievale din Moldova (Βιβλιογραφικό ευρετήριο περιοχών και μεσαιωνικών μνημείων στη Μολδαβία), Βουκ., 1974, σ. 480-485; G. BALS, Bisericile şi mănăstirile moldoveneşti din veacurile al XVII-lea şi al XVIII-lea (Οι εκκλησίες και τα μολδαβικά μοναστήρια στους 17 και 18 αιώνες), Βουκ., 1933, τομ. Ι, σ. 128.

[22] STOICESCU, Repertoriul bibliografic…., σ. 41.

[23] Κρατικά Αρχεία Βουκουρεστίου (ΚΑΒ), χειρ. 579, φ. 40, 43-44.

[24] Catalogul doc. Moldoveneşti, III, 1653-1675, Βουκ., 1968, αρ. 180.

[25] Υπάρχουν γνώμες σύμφωνα με τις οποίες η αφιέρωση έγινε κατά το 1646 – Ν. IORGA, Inscripţii din bisericile României (Επιγραφές στις εκκλησίες της Ρουμανίας), τομ. ΙΙ, Βουκ., 1906, σ. 146; Marin POPESCU SPINENI, Procesul mănăstirilor închinate, Βουκουρέστι, 1936, σ. 131.

[26] MOISESCU, Contribuţii…., σ. 245; COJOCARU, Biserica Moldovei…, σ. 46. Στο Ιάσι, το μοναστήρι κατείχε ένα πανδοχείο και 20 οίκους, 32 μαγαζιά, συν άλλα 150 μαγαζιά (πραβαλίες) με εμβατίκιο (ετήσιο ενοίκιο), 73 στρέμματα αμπελώνες. Όλα αύτα έκαναν να γίνει το μοναστήρι των Τριών Ιεραρχών από τα πλουσιότερα στη Μολδαβία – βλ. HURMUZAKI, V, supl. I, σ. 13-23; BODOGAE, Ajutoarele…, σ. 84.

[27] ΤΣΙΟΡΑΝ, Σχέσεις των Ρουμανικών Χωρών…, σ, 135; BODOGAE, Ajutoarele…, σ. 83; MOISESCU, Contribuţii…, σ. 245; ΜΑΜΑΛΑΚΗΣ, Το Αγιον Ορος….,  σ. 267. Το κυρόβουλλο σχετικά με τη δωρεά αυτή υπενθύμιζε πως ο Ιερεμίας Μοβίλα και ο γιός του, Κωνσταντίνος, είχαν κάνει την ίδια χειρονομία, πράγμα που σημαίνει ότι αυτή η δωρεά είναι παλαιότερη – IORGA, Muntele Athos…, σ. 509-511.

ΠΗΓΗ:  ΑΓΙΟΡΕΙΤΙΚΕΣ ΜΝΗΜΕΣ

Ἀθωνικό ὁδοιπορικό στήν Δημοκρατία τῆς Μολδαβίας - Κισνόβ 2

Ἀθωνικό ὁδοιπορικό στήν Δημοκρατία τῆς Μολδαβίας - Κισνόβ

Στό Κισνόβ (Κισινάου), πρωτεύουσα τῆς Μολδαβίας.

 Κισνόβ. Παράδοση καί σύγχρονη ζωή.

 Κισνόβ. Ναός τῆς Μεταμορφώσεως τοῦ Σωτῆρος.

 Κισνόβ. Ναός τῆς Μεταμορφώσεως τοῦ Σωτῆρος.

 Κισνόβ. Ναός τῆς Μεταμορφώσεως τοῦ Σωτῆρος. Ἀντίγραφο τῆς εἰκόνας τῆς Παναγίας Τριχεροῦσας τῆς μονῆς Χιλανδαρίου τοῦ Ἁγίου Ὄρους.

Παλαιά φωτογραφία τοῦ ἑλληνικοῦ ναοῦ τοῦ Ἁγ. Παντελεήμονος στό Κισνόβ τῆς Μολδαβίας.