Ἀρχιμανδρίτου Προδρόμου, Καθηγουμένου Μεγίστης Λαύρας
Ὁ ὅσιος Ἀθανάσιος ὁ Ἀθωνίτης καί οἱ σύν αὐτῷ μαρτυρικῶς τελειωθέντες
Φωτογραφία:
Ὁ ὅσιος Ἀθανάσιος ὁ Ἀθωνίτης. Διακοσμημένος δίσκος κολλύβων Πανηγύρεως Μεγ. Λαύρας. Ἔργο Καυσοκαλυβιτῶν Πατέρων.
(...) Ὁ ὅσιος καί θεοφόρος πατήρ ἡμῶν Ἀθανάσιος ὁ Ἀθωνίτης, τοῦ ὁποίου τήν μνήμην σήμερον πανηγυρικῶς ἑορτάζομεν, εἶναι ὡς γνωστόν ὁ θεσμοθέτης καί κατ᾿ ἄλλους ὁ «πατριάρχης» τοῦ Ἁγιορειτικοῦ κοινοβιακοῦ μοναχισμοῦ, ἀφ᾿ ἧς στιγμῆς τό μεγάλο κοινόβιον τῆς Λαύρας τό ὁποῖον ἵδρυσεν, ἀπετέλεσεν τόν πυρῆνα διά τήν ἀνάπτυξιν τῆς μοναστικῆς Πολιτείας τοῦ Ἁγίου Ὄρους.
Ὡς ἐκ τούτου, καί ὅπως ἄλλωστε ὑπογραμμίζουν οἱ ἱστορικοί τοῦ Ἁγιορειτικοῦ Μοναχισμοῦ, ἡ ἵδρυσις τῆς Μεγίστης Λαύρας καθώς καί ἡ πνευματική καί οἰκοδομική δραστηριότης τοῦ ὁσίου Ἀθανασίου ἀπετέλεσαν πραγματικόν σταθμόν εἰς τήν ἐξέλιξιν τοῦ Ἄθω καί ἔδωσαν τήν ὤθησιν διά τήν ἵδρυσιν καί ἄλλων μεγάλων κοινοβίων, τά ὁποῖα συνδέονται ὅλα –περισσότερον ἤ λιγότερον- μέ τήν δράσιν τοῦ μεγάλου αὐτοῦ μεταρρυθμιστοῦ.
Ἡ ἵδρυσις τῆς Λαύρας εἰσάγει εἰς τόν Ἄθω τόν ὀργανωμένον κοινοβιατισμόν ὡς σύστημα βιώσεως τοῦ ἀσκητικοῦ ἰδεώδους. Παραλλήλως, ὑπό τήν σκέπην τῆς Λαύρας, αἱ τρεῖς κύριαι μορφαί μοναχισμοῦ (κοινοβιακός, σκητιωτικός, ἐρημητικός) συμπορεύονται ἀλληλεγγύως εἰς μίαν ὑπερχιλιετήν ἱστορικήν διαδρομήν.
⁂
Ἀναδιφῶντας εἰς τόν Βίον τοῦ ὁσίου Ἀθανασίου, ὁ ὁποῖος εἶναι πλήρης θαυμαστῶν γεγονότων, θά πρέπει νά σταθῶμεν εὐλαβικῶς ἐπ᾿ ὁλίγον εἰς τό ὁσιακόν ἀλλά καί μαρτυρικόν τέλος τοῦ Ὁσίου, μιά πού ἠξιώθη νά «θυσιασθῇ ὑπέρ τῆς ποίμνης αὐτοῦ», συμφώνως μέ τόν Βίον του.
Ὡς γνωστόν, ἔνεκα τοῦ μεγάλου πλήθους τῶν μοναχῶν, οἱ ὁποῖοι συνέρεον εἰς τήν Λαύραν «ἐκ παντός μέρους τῆς οἰκουμένης», διά νά χειραγωγηθοῦν ἀπό τόν Ὅσιον «πρός ἀρετήν» καί πρός ψυχικήν σωτηρίαν, ὁ Ὅσιος ἀπεφάσισε νά ἀνοικοδομήσῃ εὐρυχωρότερο τό καθολικό τῆς Μονῆς. Καθώς λοιπόν ἡ οἰκοδομή ἔβαινε πρός ὁλοκλήρωσίν της, μέ τήν ἀνέγερσιν τοῦ Ἱεροῦ Βήματος, ὁ ὅσιος Ἀθανάσιος συνεκάλεσε εἰς Σύναξιν τό λογικόν του ποίμνιον, τήν ἀδελφότητα τῆς Λαύρας του. Μετά τήν ἀνάγνωσιν μιᾶς ἀπό τάς θεσπεσίους Κατηχήσεις τοῦ ὁσίου Θεοδώρου τοῦ Στουδίτου, συνεπλήρωσε τήν πνευματικήν τράπεζαν, τήν ὁποίαν παρέθεσε μέ τό ἀποστάλαγμα τῆς δικῆς του ἐμπειρίας καί σοφίας, διδάσκοντας τά πνευματικά του τέκνα, τούς Λαυριώτας μοναχούς, νά «προσέχουν ἑαυτοῖς καί νά κρατοῦν τήν γλώσσαν των», νά προσέχουν δηλαδή ἀπό τήν κατάκρισιν καί τήν καταλαλιάν⋅ ἁμαρτήματα εἰς τά ὁποῖα πίπτωμεν εὐκόλως ἐμεῖς οἱ μοναχοί. Κι αὐτό, διότι, ὅπως ὁ ἴδιος ἀνέφερε, «κρεῖσσον γάρ ἀφ᾿ ὕψους, ἤ ἀπό γλώσσας πεσεῖν». Συνεβούλευσε ἐπίσης τούς Πατέρας νά εἶναι ἕτοιμοι ἀνά πᾶσαν στιγμήν νά δεχθοῦν πειρασμόν, καθώς ὅπως εἶπε, «διά πειρασμῶν καί θλίψεων δεῖ ἡμᾶς εἰσελθεῖν εἰς τήν βασιλείαν τῶν οὐρανῶν».
Ἐκεῖνο ὅμως, τό ὁποῖο ἔκανε ἐντύπωσιν καί προεκάλεσε μεγάλην ἀπορίαν εἰς τούς μαθητάς του, ἦταν ἡ παρότρυνσίς του ὅπως μή σκανδαλισθοῦν μέ ὅτι μέλλει νά συμβῇ⋅ ἀπ᾿ ἐναντίας νά θεωρήσουν αὐτό ὅτι συμβαίνει διά τό συμφέρον των, καθώς ὅπως, χαρακτηριστικῶς εἶπεν, «ἄλλως γάρ τοῖς ἀνθρώποις νοοῦνται τά ὁρώμενα καί ἄλλως τῷ Θεῷ ὠκονόμηται». Ἀναφερόταν βεβαίως εἰς τό μετ᾿ ὀλίγον τραγικόν γεγονός τῆς καταρρεύσεως τοῦ τμήματος ἐκείνου τοῦ ναοῦ, τοῦ ὑπεράνω τοῦ ἱεροῦ Βήματος, ὅπου ὁ Ὅσιος εἶχε ἀνεβεῖ μέ τήν βοήθειαν σκαλωσιᾶς, συμπαρασύροντας εἰς τό θάνατον ὄχι μόνον τόν ὅσιον Ἀθανάσιον ἀλλά καί ἔξη ἀπό τούς μοναχούς του, οἱ ὁποῖοι τόν εἶχαν ἀκολουθήσει εἰς τήν σκαλωσιάν, προκειμένου νά ἐπιθεωρήσουν ἀπό κοινοῦ τήν πορεία τῆς οἰκοδομῆς τοῦ ναοῦ. Ὡς γνωστόν, τό ἀνωτέρω τραγικόν γεγονός ὁδήγησε εἰς τήν μετ᾿ ὁλίγων ὡρῶν ὁσιακήν κοίμησίν τοῦ ὁσίου Ἀθανασίου⋅ Κοίμησιν τήν ὁποίαν ἑορτάζομεν καί σήμερον, χίλια ἔνδεκα περίπου ἔτη μετά.
Ἀπό τό ὡς ἄνω περιστατικόν, ἐπιτρέψατέ μου νά σταθῶ εἰς μίαν, φαινομενικῶς μέν λεπτομέρειαν, οὐσιαστικῶς ὅμως, γεγονός μέ ὑψίστην σημασίαν. Γεγονός τό ὁποῖον ἀσφαλῶς θά εἶχε ἀναδειχθεῖ περισσότερον, ἐάν τό «μέγα γεγονός», ἡ ὁσιομαρτυρική δηλαδή Κοίμησις τοῦ ὁσίου Ἀθανασίου, δέν εἶχε ἐπισκιάσει τά πάντα. Καί ἀναφερόμεθα εἰς τούς ἕξη ἀδελφούς τῆς Μονῆς –συνοδούς τοῦ Ὁσίου- ἐκ τῶν ὁποίων, οἱ μέν πέντε παρέδωκαν ἀμέσως, «αὐθωρόν», σύμφωνα μέ τόν Βίον, τάς ψυχάς των εἰς τόν Θεόν, ὁ δέ ἔκτος, ὁ μοναχός Δανιήλ, ἐπέζησε ἐν μέσῳ τῶν ἐρειπίων μαζί μέ τόν ὅσιον Ἀθανάσιον καί ἐκοιμήθη μετ᾿ αὐτόν.
Προεκτείνοντας ταπεινῶς τήν σκέψιν μας, φρονοῦμε ὅτι καί οἱ ἔξη τοῦτοι Λαυριῶται μοναχοί, οἱ ὁποῖοι θά πρέπει νά λογισθοῦν ὡς ὁσιομάρτυρες, θά πρέπει ἀσφαλῶς νά μᾶς ἐμπνέουν συνεχῶς, ἰδίως ἡμᾶς τούς Μοναχούς, εἰς τήν ἐν Χριστῷ ζωήν ἡμῶν καί νά σταθοῦν ὁδοδεῖκται κατά τήν πορείαν μας πρός συνάντησιν καί ἕνωσιν μέ τόν ἀναστάντα Κύριον.
Μαζί ἐστάθησαν μέ τόν ὅσιον Ἀθανάσιον εἰς τήν ζωήν, μαζί εἰς τό κοινόβιον, μαζί εἰς τόν ἀγῶνα, μαζί εἰς τόν θάνατον, μαζί εἰς τό ταξίδιον εἰς τούς οὐρανούς, καί -εἴμεθα βέβαιοι- μαζί καί εἰς τήν αἰωνιότητα.
Ὁ ὅσιος Ἀθανάσιος καί ἔξη ἀπό τούς ὑποτακτικούς του.
Ἕν μικρό κοινόβιον μέσα εἰς τὀ κοινόβιον τῆς Βασιλείας τῶν Οὐρανῶν, ὅπου «πολλαί μοναί εἰσίν».
Ἀναθέτοντας μέ ἐμπιστοσύνην τήν ἐλπίδα τῆς σωτηρίας των καί τήν καθοδήγησιν τῆς ψυχῆς των εἰς τάς χεῖρας τοῦ ὁσίου Ἀθανασίου, προσερχόμενοι εἰς τήν μοναχικήν ζωήν καί συμπορευόμενοι μέ αὐτόν, τόν ἠκολούθησαν καί εἰς τήν πορείαν του πρός συνάντησιν μέ τόν ἀγωνοθέτην Κύριον.
Ἐμπιστευόμενοι κι ἡμεῖς τήν ζωήν ἡμῶν, κληρικοί, μοναχοί καί λαϊκοί, εἰς τό θέλημα τοῦ Θεοῦ, τό ὁποῖον πάντοτε εἶναι σωτήριον διά τήν ψυχήν μας, καί πορευόμενοι συμφώνως πρός τάς ἐντολάς Του, ἀσφαλῶς καί θά συγκοινοβιάσουμε, ὄχι μόνον μετά τοῦ σήμερον ἑορτάζοντος ὁσίου πατρός ἡμῶν Ἀθανασίου καί τῶν ἔξη μεθ᾿ αὐτοῦ ὁσιομαρτυρικῶς τελειωθέντων, ἀλλά καί μέ αὐτόν τόν ἴδιον τόν Κύριον.
(...) Καί ὁ μέν ὅσιος καί θεοφόρος Πατήρ ἡμῶν Ἀθανάσιος ἀγαπήσας τόν Θεόν ἐπί γῆς μέ τήν ἰσάγγελον αὐτοῦ πολιτείαν καί τά θεάρεστα αὐτοῦ κατορθώματα, ἐσκήνωσεν ἐν τοῖς κόλποις Αὐτοῦ μαζί μέ τούς μαρτυρικῶς καί ὁσιακῶς κοιμηθέντας ἕξη Λαυριώτας.
Ἡμεῖς δέ πάντες, οἱ ταπεινοί διάδοχοι αὐτοῦ, ἄς ἀγωνισθῶμεν νά μιμηθῶμεν τάς θεοειδεῑς αὐτοῦ ἀρετάς, καί δή τῆς ὑπακοῆς, τῆς φιλαδελφίας καί τῆς ἀγάπης.
Καί εἰς τόν ἀγῶνα αὐτόν, εἴθε νά ἔχομεν πρός τόν Θεόν παντοτεινόν πρεσβευτήν, τόν σήμερον ἑορταζόμενον ὅσιον Ἀθανάσιον, καί ὑπέρμαχον τόσον ἐν τῇ παρούσῃ ζωῇ ὅσον καί ἐν τῇ μελλούσῃ.
Ἧς γένοιτο πάντας ἡμᾶς ἀξιωθῆναι, ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ. Ὧ ἡ δόξα καί τό κράτος εἰς τούς αἰῶνας. Ἀμήν !
Ἀπόσπασμα ὁμιλίας πού ἐκφωνήθηκε κατά τήν κτητορική τράπεζα τῆς Πανηγύρεως τῆς Μεγίστης Λαύρας. Ἰούλιος 2011.
